روايت امروزي شخصيت‌هاي ديروز
حسن لطفي
زمان كه مي‌گذرد، آدم‌ها تغيير مي‌كنند. منظورم فقط تغيير فيزيكي يا عوض شدن نگاه وصل به سن نيست . (چيزي شبيه نگرش خان‌دايي، فرمان و قيصر در فيلم قيصر) آدم‌ها با توجه به سن و سالي كه دارند قاعدتا نظرشان درباره موضوعات مختلف كلا هم عوض نشود همان نگاه سابق نيست . اما گذشته از اين تغيير وصل به سن و سال، زمانه كه عوض مي‌شود، تكنولوژي، نگرش به وقايع و آدم‌ها هم تغيير مي‌كند . همين هم باعث مي‌شود تا پاسخ به سوال‌ها، نگاه به آدم‌ها و رفتارشان شكل ديروز نباشد . بعضي از نبايد‌هاي ديروز بايد امروز است. بعضي از يقين‌هاي ديروز حالا ديگر قطعيت ندارد. البته منظورم براي كساني كه ذهن بسته‌اي دارند و همچون شخصيت فيلم سوته‌دلان (فيلم درجه يك زنده‌ياد علي حاتمي) تقويمشان با تقويم پدرشان تنظيم مي‌شود، نيست . منظورم همه كساني است كه ذهن بازتري دارند . از سينما و هنر بگويم كه آشنا‌تر و جذاب‌تر است. شخصيت‌ها و وقايعي كه ديروز در سينما، ادبيات، نقاشي مورد استفاده هنرمندان قرار گرفته‌اند وقتي دوباره وارد آثار هنري مي‌شوند رنگ و بوي زمانه خود را مي‌گيرند .داستان فيلم مجمع كاردينال‌ها (ملاقات محرمانه) ساخته ادوارد برگر با داستان فيلم كفش‌هاي ماهيگير يكي است . هر دو بر اساس رمان كفش‌هاي ماهيگير نوشته موريس وست ساخته شده‌اند . فيلم‌هاي روز شغال (فرد زينه مان)، روز شيطان (بهروز افخمي)، روز شغال (مايكل كاتن جونز) و سريال روز شغال (برايان كرك) بر اساس رمان فردريك فورسايت ساخته شده‌اند، اما از زمان نوشتن رمان (1971) تا سال ساخت سريال (2024) هر بار نگاه فيلمسازان نسبت به شخصيت شغال در رمان تغيير كرده است . البته وفاداري فرد زينه‌مان به دليل فاصله زماني كم با نوشتن رمان وفادارانه‌تر است . (در مورد سوءاستفاده سياسي افخمي هم حرفي براي گفتن ندارم)، اما در سريال تغيير نگرش منطبق با زمانه باعث شده است تا هم شخصيت شغال فقط باهوش و ضد قهرماني جذاب نباشد . بيننده با آدم‌كشي روبه‌رو است كه دقايقي عاطفي دارد . اگر با بي‌رحمي مي‌كشد، دليل دارد . دلايلي كه گاه انساني نيست، اما بيننده ناگزير به پذيرش آن است . شخصيت پليس فيلم هم ديگر مرد نيست، زن است، آن هم زني سياهپوست . در فيلم مجمع ماردينال‌ها هم خط داستاني عوض نشده، اما آدم‌ها و پاپ منتخب برآمده از نگرش امروز حاكم بر بخشي از دنياست . تفاوت زيادي با پاپ منتخب فيلم مايكل اندرسون با بازي آنتوني كويين دارد . گمانم در سينماي ايران (خصوصا سريال‌هاي ساخته شده در پلتفرم‌ها) نيز شاهد اين تغيير شخصيت‌هاي ديروزي هستيم، اما با احتياط بر آمده از شرايط حاكم بر سينماي ايران!