مهدي محتشمي در گفتوگو با «اعتماد»:
برجام، تيري است كه از كمان پرتاب شده است
گروه ديپلماسي| برنامه جامع اقدام مشترك ديگر بيترديد از سد كنگره امريكا گذشته است اما هنوز جمهوريخواهان نميتوانند شكست خود در اين كارزار را باور كنند. ميچ مككانل، رهبر اكثريت جمهوريخواه سنا از رايگيري مجدد توافق هستهاي در اين مجلس ميگويد و جان بينر، رييس مجلس نمايندگان امريكا گفته است جمهوريخواهان از باراك اوباما، رييسجمهور اين كشور شكايت خواهند كرد. از سوي ديگر، نمايندگان جمهوريخواه مجلس نمايندگان امريكا در تازهترين گام، علاوه بر رد توافق هستهاي، طرحي را به تصويب رساندند كه براساس آن رييسجمهور امريكا حق لغو تحريمها تا پايان سال 2016 را نخواهد داشت؛ طرحهايي رنگارنگ و البته نمادين كه نميتواند در نهايت مانع از اجراي برجام شود. در خصوص چرايي اتفاقهاي سياسي رخ داده پيرامون برجام در فضاي سياست داخلي امريكا با مهدي محتشمي، مديركل اسبق وزارت امور خارجه گفتوگويي داشتهايم كه در ادامه ميآيد:
با وجود آنكه طرح «رد توافق هستهاي» در مجلس سنا رد شد، جمهوريخواهان در مجلس نمايندگان امريكا با توافق هستهاي ايران و گروه 1+5 مخالفت كرده و همزمان طرح عدم لغو تحريمها توسط رييسجمهور تا پايان سال 2016 را به تصويب رساندند. دليل پافشاري آنها در مخالفت با برجام چيست؟
جمهوريخواهان از بدو دستيابي به برنامه جامع اقدام مشترك ميان ايران و گروه 1+5 در 14 جولاي و حتي پيش از آن يعني از آغاز و شروع به كار كنگره امريكا در سال 2015، مخالف هر نوع توافقي بودند و با سياستهاي دولت باراك اوباما رييسجمهور امريكا در اين باره مخالف بودند. آنها پيش از توافق گفته بودند كه اجازه توافق هستهاي را نميدهند. به همين منظور تلاشهايي براي شكست مذاكرات مانند تشديد تحريمها را كليد زدند اما هنگامي كه با سرسختي اوباما و تهديد وي به وتوي طرحشان روبهرو شدند به يك طرح بينابين براي بررسي توافق هستهاي در كنگره رضايت دادند. با اين وجود، بعد از دستيابي به توافق هستهاي، جمهوريخواهان احساس كردند كه برجام سرنوشت انتخابات آينده رياستجمهوري اين كشور و آينده سياسي آنها را مشخص خواهد كرد و اجرايي شدن اين توافق هستهاي با ايران موجب سنگينتر شدن وزنه عملكرد دولت اوباما خواهد شد. مخالفان اوباما براي مهار تبعات سياسي برجام به نفع دموكراتها تمام عزمشان را جزم كردند تا مانع از اجراي توافق هستهاي بشوند. در همين راستا، آنها يك كمپين سنگين سياسي و رسانهاي راهاندازي كردند و با همپيماني بنيامين نتانياهو، نخستوزير رژيم صهيونيستي و لابيهاي مخالف توافق مانند آيپك سعي كردند تا با تزريق مالي هنگفت، افكارعمومي اين كشور را به اين سمت و سو سوق بدهند كه توافق هستهاي در چارچوب منافع ملي امريكا نيست و توافق، توافقي بد است.
با وجود اين هزينهها و اقداماتشان چرا جمهوريخواهان نتوانستند به اهداف خود دست يابند؟
بررسي توافق هستهاي ايران و گروه 1+5 در امريكا هماينك با مسائل داخلي اين كشور ادغام شده است. شما اگر در رايگيريهاي مجالس سنا و نمايندگان امريكا در روزهاي اخير مشاهده كنيد، ميبينيد كه حتي يك جمهوريخواه به توافق هستهاي راي مثبت نداد و همگي با آن مخالفت كردند. اين مساله نشاندهنده اين است كه مساله بررسي توافق هستهاي وارد مسائل جناحي شده است و نوع نگرش به آن، براساس منافع حزبي است و نه در چارچوب منافع ملي. حتي من اعتقاد دارم كه اظهارات جمهوريخواهان مبني بر اينكه اين توافق عليه اسراييل است، يك بهانهاي بيش نيست زيرا آنها ميخواهند كه با وارد كردن امنيت اسراييل به اين بازي، جايگاهشان را تقويت كرده و مخالفتهاي خود را با اين توافق كه مورد استقبال جهان واقع شده، توجيه كنند. متعاقب اين فضاسازيها، دموكراتها احساس كردند كه اگر از دولت اوباما حمايت نكنند بايد به تاريخ و حزب خود در آينده پاسخگو باشند. در نتيجه اين برآوردها دموكراتهاي دومجلس به اين مهم رسيدند تا دولت دموكرات كنوني را تنها نگذارند زيرا در غير اين صورت، مورد مذمت قرار گرفته و متهم ميشوند كه در مسير تضعيف دولت دموكرات اوباما گام برداشتهاند. بر همين اساس مشاهده ميكنيد كه به غير از چند نفر، اكثريت نمايندگان دموكرات از دولت هم حزبيشان حمايت كردند.
رييس مجلس نمايندگان امريكا، اوباما را تهديد به شكايت كرده است. آيا اقدام آنها راه به جايي خواهد برد؟
جمهوريخواهان در قمار سياسي همهچيزشان را باختهاند. آنها سرمايهگذاري هنگفتي براي شكست مذاكرات انجام دادند اما هيچ كدام به نتيجه نرسيد. جمهوريخواهان فكر ميكردند كه ميتوانند سدي در مقابل اجراي برجام باشند، ولي نتوانستند. درباره اتهام مذكور نيز، اين يك اتهامزني و تهديد مضحكانه است و ماهيت آن بيش از اينكه حقوقي باشد، سياسي است. آنها ميدانند تلاشهايشان بيفايده بوده و براي همين از هر اقدامي كوتاهي نميكنند. درباره دليل و خواست جمهوريخواهان نيز بايد بگويم كه آنهاخواهان ارجاع قرارداد ميان ايران و آژانس بينالمللي انرژي اتمي به كنگره هستند. اين درخواست در حالي مطرح شده است كه براساس قوانين داخلي آژانس، قرارداد مذكور ميان ايران و آژانس بوده و مفاد آن محرمانه است.
فكر ميكنيد طرح عدم لغو تحريمها تا پايان سال 2016 چه سرنوشتي پيدا خواهد كرد؟
اين طرح نيز سرنوشتي مانند طرح روز پنجشنبه مجلس سنا خواهد داشت و با آن، همان برخورد ميشود. با اين وجود، من فكر نميكنم كه ابتكارات متفاوت جمهوريخواهان براي شكست برجام به جايي برسد.
چرا؟
چرا كه بالاخره بايد از سد دموكراتهاي سنا عبور كنند و دموكراتهاي سنا يكدست در مقابل جمهوريخواهان ايستادهاند. از طرفي، اوباما نيز تهديد كرده در صورت تصويب هر طرحي در كنگره، آن را وتو خواهد كرد.
با وجود اين همه مخالفتهاي جمهوريخواهان، ضمانت ادامه يافتن اجراي برجام پس از انتخابات رياستجمهوري سال 2016 و پيروزي احتمالي يك كانديداي جمهوريخواه چيست؟
ميان حرف و عمل در عرصه سياست تفاوتهاي فاحشي وجود دارد. در همه جاي دنيا شاهد هستيم كه كانديداها براي دستيابي به مقام رياستجمهوري ممكن است ادعاهايي كرده و شعارهايي بدهند كه با صحنه عمل متفاوت است. برجام نيز يك پيمان دستهجمعي ميان چند كشور دنيا است و شوراي امنيت سازمان ملل متحد نيز با حمايت تمامي اعضاي خود بر آن مهر تاييد گذاشته است. خروج و متوقف ساختن اين روند، براي هر دولتي هزينههاي بسياري دارد. فرض كنيد امريكا بخواهد از سازوكاري خارج شود كه تمامي متحدان امريكا خود جزوي از اين سازوكار هستند. خروج از اين سازوكار، بيترديد موجب ايجاد شكاف ميان امريكا و آنها ميشود. از سوي ديگر بايد متوجه اين مساله باشيم كه از امروز تا زمان انتخابات رياستجمهوري امريكا فاصله زماني بسياري وجود دارد و تا آن زمان، بسياري از مفاد برجام عملياتي شده است و بازگرداندن اين تير به كمان بسيار دشوار خواهد بود.