وزير امور خارجه امريكا استراتژي جديدي را دنبال مي‌كند
تلاش واشنگتن براي شكاف‌اندازي ميان ايران و روسيه در سوريه
جان‌كري مي‌گويد با همتاي ايراني خود در خصوص سوريه رايزني‌هايي داشته‌است
سارا معصومي/ بيش از چهار سال از عمر بحران امنيتي و سياسي سوريه مي‌گذرد و در نهايت بالا گرفتن تبعات منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي اين بحران است كه اين پرونده را به اولويت گردهمايي‌هاي رهبران جهان تبديل كرده است. با حل پرونده هسته‌اي ايران اكنون همان كشورهايي كه در چهار سال گذشته ترجيح دادند با دست روي دست گذاشتن به خيال خود تضعيف بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه را به نظاره بنشينند دست به كار شده‌اند. همه در حاشيه‌هاي مجمع عمومي سازمان ملل متحد از سوريه مي‌گويند و سوريه. نام‌هاي روسيه و ايران به كرات در كنار نام سوريه به چشم مي‌خورد و نگاه‌ها اين روزها بيش از تهران به مسكو در اين خصوص معطوف شده است. تابوي مذاكره ايران و امريكا در چارچوب پرونده هسته‌اي شكسته است اما هنوز رويارويي مستقيم تهران و واشنگتن در حوزه‌هاي غيرهسته‌اي غيرممكن به نظر مي‌رسد. در چنين فضايي ايران مواضع خود در خصوص سوريه را با روسيه‌اي كه در چهار سال گذشته استراتژي واحدي را با تهران در دمشق دنبال كرده است، هماهنگ مي‌كند و اين روس‌ها هستند كه به مهره پيشرو در ميدان مذاكراتي جهان با بشار اسد تبديل شده‌اند. حسن روحاني، رييس‌جمهور كشورمان به ايران بازگشته است و خبرهاي رسيده حاكي از اين است كه محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه و مذاكره كنندگان هسته‌اي هم روز يكشنبه واشنگتن را به مقصد تهران ترك خواهند كرد. به نظر مي‌رسد كه در اين سفر دو هفته‌اي مقام‌هاي ايران به امريكا براي شركت در مجمع عمومي سازمان ملل متحد، پرونده ديگري جز اجراي برنامه جامع اقدام مشترك هم روي ميز قرار گرفته است؛ سوريه. سخنان حسن روحاني و باراك اوباما، همتاي امريكايي وي در اين خصوص كه دو كشور حاضر هستند به روند برقراري آرامش در سوريه كمك كرده و با هركشوري براي مهار جريان‌هاي تروريستي همكاري كنند دريچه‌هاي بسياري را براي احتمال همكاري غيرمستقيم تهران و واشنگتن در اين خصوص نيمه باز نگاه داشته است. جان كري، وزير امور خارجه امريكا كه اين روزها در نيويورك مشغول رايزني با همتاهاي خود از حدود 160 كشور جهان است عمده وقت خود را صرف رايزني با سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه كرده است. رايزني‌هاي هسته‌اي با ايران همراستا با رايزني‌هاي سوري با روسيه در نيويورك در جريان است و در چنين شرايطي به نظر مي‌رسد كه ايران و امريكا هم در خصوص كليات پرونده سوريه با هم رايزني‌هاي شفاهي و غيررسمي داشته‌اند. جان كري وزير امور خارجه امريكا در تازه‌ترين سخنان خود در گفت‌وگو با شبكه ام‌اس‌ان‌بي‌سي تاكيد مي‌كند كه با وزراي امور خارجه ايران و روسيه در خصوص سوريه رايزني‌هايي داشته است. به گزارش خبرگزاري فرانسه، رييس دستگاه ديپلماسي امريكا در گفت‌وگو با اين شبكه امريكايي با اشاره به بحران كنوني سوريه و لزوم يافتن راه‌حلي براي آن گفت: ما درباره اين موضوع با لاوروف و ايراني‌ها گفت‌وگو كرده‌ايم. تهران و مسكو مي‌توانند به مهار بشار اسد كمك كنند.
خبرگزاري فرانسه در بخش‌هايي از گزارش خود در اين خصوص به وجود اختلاف ميان ايران و روسيه با واشنگتن در خصوص مسكو و واشنگتن اخيرا به شكلي محتاطانه گفت‌وگوهايي را براي مقابله با داعش كه دشمن اسد نيز محسوب مي‌شود آغاز كرده‌اند. جان كري در بخش‌هاي ديگري از اين مصاحبه افزوده است: هر دو كشور ايران و روسيه از موقعيتي برخوردار هستند كه مي‌توانند در ازاي كاري كه شايد ما بتوانيم انجام دهيم، به مهار بشار اسد كمك كنند. خبرگزاري فرانسه در ادامه گزارش داد: وزير امور خارجه امريكا مشخص نكرد كه واشنگتن ممكن است چه چيزي را در ازاي اين كمك به تهران و مسكو پيشنهاد دهد، اين در حالي است كه امريكا همچنان خواهان بركناري بشار اسد است. باراك اوباما، رييس‌جمهور امريكا در حضور اعضاي ائتلاف ضد داعش در حاشيه نشست سالانه مجمع عمومي سازمان ملل بار ديگر بر ضرورت بركناري اسد تاكيد كرد و گفت: «كناره‌گيري وي از قدرت براي شكست دادن داعش ضروري است.» اما روسيه كه در موضعي كاملا متفاوت با امريكا قرار دارد، بر ماندن بشار اسد براي شكست نيروهاي داعش تاكيد مي‌كند و به نشست ضد تروريسم كه به ابتكار اوباما تشكيل شده اهميت چنداني نداده و تنها يك ديپلمات خود را در آن شركت داده است.
با وجود اختلاف‌هايي كه گفته مي‌شود روسيه و امريكا در خصوص سوريه دارند اما جان كري در گفت‌وگو با ام‌اس‌ان‌بي‌سي تاكيد مي‌كند كه مسكو و واشنگتن در خصوص برخي اصول بنيادين در سوريه با هم تفاهم دارند. وي در اين خصوص مي‌گويد: اين توافق ميان روسيه و امريكا وجود دارد كه سوريه بايد كشوري متحد و سكولار باشد و بايد با داعش مبارزه كرد.
در شرايطي كه گفته مي‌شود ايران و روسيه در خصوص سرنوشت بشار اسد ديدگاه مشابهي دارند جان كري مي‌گويد كه اختلاف امريكا با روسيه در خصوص چند و چون دولت انتقالي است و اينكه سرانجام اين دوره انتقالي در سوريه چه بايد باشد.
روسيه انتخاب كند؛ ايران يا كشورهاي اهل سنت؟
جان كري در بخش‌هايي از مصاحبه خود با سي‌ان‌ان هم در پاسخ به سوالي در مورد حضور نظامي روسيه در سوريه از آن به عنوان فرصتي براي منافع امريكا ياد مي‌كند و تلاش مي‌كند ميان استراتژي روسيه در سوريه با آنچه ايران در اين كشور دنبال مي‌كند، شكاف بيندازد. در شرايطي كه از ابتداي بحران سوريه، استراتژي‌هاي ايران و روسيه در اين كشور به يك برآيند سياسي كه ابقاي دولت مركزي در اين كشور بوده منتهي شده است، جان كري تلاش كرد روسيه را در جايگاه انتخاب ميان منافع ايران شيعه در سوريه و كشورهاي اهل تسنن منطقه در اين كشور قرار دهد. كري در اين خصوص مي‌گويد: اگر روسيه بخواهد در سوريه كنار حزب‌الله لبنان و ايران بايسند به مشكلات جدي با اهل تسنن منطقه برخورد خواهد كرد. اين بدان معنا است كه روسيه مي‌تواند هدف بعدي شبه نظاميان سني باشد.
اين نخستين بار پس از علني شدن مذاكرات فشرده روسيه و امريكا در خصوص سوريه است كه جان كري در يك گفت‌وگو تلاش مي‌كند ميان مواضع ايران و روسيه شكاف ايجاد كند. وي در ادامه اين گفت‌وگو مي‌گويد: اين فرصتي براي ما است كه اين سوال را از روس‌ها بپرسيم كه چگونه مي‌خواهيد به بحران در سوريه پايان دهيد؟ خط پايان اين است كه شما نمي‌توانيد اين مساله را بدون در نظر گرفتن اهل تسنن سوريه پيش ببريد. شما بايد اهل تسنن را در ساختار سياسي راه دهيد.
پس از توافق هسته‌اي ايران با 1+5، ايران نيز طرح به روز شده‌اي را در خصوص بحران سوريه تهيه كرده است كه البته از جزييات آن خبري در دست نيست اما برخي منابع آگاه مي‌گويند كه در آن طرح هم بر حضور بشار اسد در دوره انتقالي تاكيد شده بود. كري در گفت‌وگو با سي‌ان‌ان هم براي چندمين بار تاكيد مي‌كند كه نبايد درخواست رفتن فوري بشار از قدرت را داد و وي مي‌تواند در دوره انتقالي حضور داشته باشد.
با ايران در خصوص تبادل زندانيان رايزني‌هايي داشتيم
جان كري همچنين در گفت‌وگويي جداگانه با سي‌ان‌ان براي اولين بار اعلام كرد كه امريكا با مقام‌هاي ايران در خصوص احتمال معاوضه زندانيان دو كشور سخن گفته است. پيش از جان كري نيز حسن روحاني در گفت‌وگو با سي‌ان‌ان اعلام كرده بود كه دو كشور در اين خصوص با هم رايزني‌هايي داشته‌اند. جان كري در اين خصوص به شبكه سي‌ان‌ان گفت: اميدوار هستم روزي كه شهروندان ما از ايران به امريكا بازگردند بسيار زودهنگام باشد.