گروه ديپلماسي: «ايران اجراي برجام را با كاهش تعدادي از سانتريفيوژهاي غنيسازي اورانيوم آغاز كرده است.» اين خبر را علي‌اكبر صالحي، رييس سازمان انرژي اتمي ايران در گفت‌وگو با خبرگزاري كيودو ژاپن اعلام كرده است. در خصوص اقدامات ايران در اين مرحله از توافق، گفت‌وگويي با حسن بهشتي‌پور، كارشناس مسائل سياست خارجي داشته‌ايم كه در ادامه مي‌آيد.
ايران براساس برنامه جامع اقدام مشترك بايد چه اقداماتي را انجام دهد؟
ما از 23 مهر، وارد مرحله پذيرش توافق شده‌ايم كه بر اساس برجام، طرف مقابل دستور لغو و توقف تحريم‌هاي مرتبط با فعاليت هسته‌اي ايران را صادر كرد. بايد توجه داشت اين دستورها براي لغو تحريم‌ها زماني اجرايي خواهند شد كه ايران اقداماتش را انجام داده باشد و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نسبت به اين مساله صحه گذاشته باشد. با اين حال، بر اساس برنامه جامع اقدام مشترك، ايران در اين مرحله بايد اقدامات متعددي را انجام دهد. بخشي از اقدامات مربوط به كاهش تعداد سانتريفيوژها است كه ما در فردو تعداد سانتريفيوژهاي‌مان را بايد به هزار دستگاه تقليل دهيم كه از اين هزار دستگاه، 500 دستگاه مشغول به كار هستند اما گاز هگزا فلورايد به آن تزريق نخواهد شد. فردو نيز به يك مركز تحقيقاتي تبديل خواهد شد و در آنجا، انواع ايزوتوپ‌هاي پايدار و دارويي و تحقيقاتي توليد خواهد شد و اين مساله همراه با همكاري و مشاركت بين‌المللي از جمله روسيه خواهد بود. از طرف ديگر، در مركز غنيسازي نطنز نيز بايد تعداد سانتريفيوژها به 5060 دستگاه كاهش يابد. همه اين سانتريفيوژها چه در نطنز و چه در فردو بايد به مدت 10 سال از نوع IR1 باشد و سطح غنيسازي نيز به بيش از 67/3 درصد كاهش نيابد. سانتريفيوژهايي هم كه در اين مدت در نطنز و فردو جمع‌آوري مي‌شوند در سايتي مورد نگهداري قرار مي‌گيرند و در صورتي كه در اين مدت محدوديت، دستگاهي خراب شد اين دستگاه‌هاي جمع‌آوري شده با آن دستگاه‌هاي معيوب تعويض خواهند شد. در مرحله دوم، ميزان اورانيوم غني‌شده ذخيره شده ايران كه هم‌اينك حدود 11 تن و به صورت قرص و ميله‌هاي سوخت يا اكسيديزه يا گاز هگزا فلورايد هستند، به تدريج بايد به 300 كيلو كاهش يابد. در آخرين مرحله هم آقاي آمانو گزارشي را در تاريخ 24 آذر ماه (15 دسامبر) به نشست فصلي شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي خواهد داد كه در اين گزارش وي بايد نظر پادماني آژانس را نسبت به فعاليت‌هاي گذشته هسته‌اي ايران معروف به پي.ام. دي اعلام كند و در صورت مختومه شدن پرونده فعاليت‌هاي گذشته هسته‌اي ايران، آخرين گام از اقدامات ايران در اين مرحله شروع خواهد شد كه مربوط به بازطراحي قلب رآكتور آب سنگين اراك است.
اجراي اين اقدامات به چه ميزان زمان نيازمند است؟
در اين باره اختلاف نظر ميان كارشناسان وجود دارد ولي به نظر من اجراي مرحله‌اي اين اقدامات زمانبر است و حدس مي‌زنم چهار تا شش ماه زمان نياز دارد ولي با اين حال برخي مسوولان سازمان انرژي اتمي مي‌گويند مي‌توان اين اقدامات را دو ماه نيز انجام داد كه اين نيازمند آن است كه از قبل اقداماتي براي اجراي آنها صورت گرفته باشد.
در اين مدت طرف مقابل يعني گروه 1+5 چه اقداماتي انجام خواهد داد؟
در اين مدت، طرف مقابل به صورت همزمان با اقدامات ايران آيين‌نامه‌هاي لغو و توقف تحريم‌ها را تهيه كرده و به دستگاه‌هاي اجرايي ابلاغ خواهند كرد. به عبارت ديگر، با اينكه آنها در 23 مهر دستور لغو و توقف تحريم‌ها را داده‌اند اما اجراي آنها را منوط به گزارش راستي‌آزمايي آژانس كرده‌اند. البته بايد اين مساله را نيز متذكر شوم كه گزارش آژانس از اقدامات ايران نيز لازم نيست فقط يكي باشد و آژانس مي‌تواند به صورت مرحله‌اي اعلام كند كه ايران اين اقدامات را انجام داده و به اندازه هر اقدام ايران، تحريم‌ها نيز به صورت مرحله‌اي لغوشان اجرايي شود.
باز طراحي رآكتور آب سنگين اراك و كاهش اورانيوم چه زماني صورت مي‌گيرد؟
در خصوص دو مساله‌اي كه به آن اشاره كرديد، مذاكراتي در حال انجام است و در اين باره شاهد بوده‌ايم كه تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي با همتايان خود مذاكراتي را شروع كرده است. پس از نهايي شدن مذاكرات در اين باره و تنظيم قرارداد و همچنين مختومه شدن پرونده مسائل پيشين، ايران اقداماتش را شروع خواهد كرد.
كاهش ميزان ذخاير غني‌شده ايران به چه شكلي خواهد بود؟
براي انجام اين مساله، ايران مي‌تواند سه اقدام را انجام دهد. نخست اينكه ايران مي‌تواند اين ذخاير را بفروشد. دوم، تبادل اين ذخاير با روسيه است كه مابه‌ازاي آن را اورانيوم طبيعي خواهيم گرفت. سومين كاري كه مي‌توان انجام داد، انتقال آن به بانك و مجتمع سوخت هسته‌اي در قزاقستان است كه اين بانك در حال ساخته شدن است و ايران مي‌تواند با انتقال اين ذخاير، آنها را در آن مجتمع نگهداري كند.
تمايل ايران كدام سناريو است؟
ايران ترجيح مي‌دهد سناريوي دوم را انجام دهد يعني سوخت را با روسيه مورد مبادله قرار دهد و مابه‌ازاي اوراينوم غني‌شده، اورانيوم طبيعي تحويل بگيرد تا از اين طريق روند غنيسازي تداوم يابد و هم امكان ميان دو كشور افزايش يابد. با اين حال، من فكر مي‌كنم در نهايت يك روش تركيبي در اين باره به دست آيد.
و راكتور آب سنگين اراك چطور؟
پس از گزارش آمانو در 24 آذر، ايران گوي فلزي را از قلب رآكتور خارج خواهد كرد و منفذهاي اين گوي فلزي با سيمان پر خواهد شد. براساس برجام، ايران و چين بازطراحي قلب رآكتور اراك را انجام خواهند داد ولي چين اصرار دارد تا امريكا نيز در اين پروژه مشاركت داشته باشد تا يك زمان آنها نخواهند در ميان كار اقدامي خلاف واقع انجام داده و چين را مشمول تحريم‌هاي خود قرار دهند.
مختومه نشدن پرونده فعاليت‌هاي پيشين هسته‌اي چه تاثيري مي‌تواند در اجراي اقدامات از سوي ايران داشته باشد؟
برجام توافقي براي حال و آينده فعاليت‌هاي هسته‌اي ما است و پي.ام.دي مربوط به مسائل گذشته. ما بايد ميان اين دو مساله تفكيك قايل شويم. اگر آژانس در 24 آذر پرونده ايران را مختومه نكند، من فكر مي‌كنم دردسر تازه‌اي شروع شده است و خود نيازمند مذاكرات جديدي است، ولي بعيد است كه اين اتفاق رخ دهد چراكه اراده براي حل مساله وجود دارد.