از تولد بهار تا اعدام دكتر فاطمي

16 آبان-تولد ملك الشعراي بهار

محمدتقي، پسر محمدكاظم صبوري، ملك‌الشعراي آستان قدس رضوي است و در سال 1304 هـ ق در مشهد به دنيا آمده است. پدر بهار با آنكه ملك الشعراي زمان خود بود دوست نداشت پسرش به شعر و شاعري روي آورد، اما برخلاف خواست پدر، بهار شاعري را از چهارده‌سالگي آغاز كرد. در اوايل، اطرافيان فكر مي‌كردند كه او اشعار پدرش را به نام خودش مي‌خواند و شاعر بودن بهار را باور نداشتند. سرانجام كار بهار با مدعيان به جايي رسيد كه قرار شد بهار به صورت بديهه‌سرايي با لغاتي كه مخالف‌شان مي‌گويند، در حضور جمع شعري بسازد. پس از مرگ پدر بهار، به فرمان مظفرالدين شاه لقب ملك الشعرايي به پسر واگذار شد. محمدتقي تخلص خود را نيز از «بهار شيرواني»، يكي از شاعران عهد ناصرالدين شاه گرفت.

«بهار» ادب فارسي را نزد پدر آموخت و براي تكميل معلومات عربي و فارسي به محضر «اديب نيشابوري» رفت. بهار از 14سالگي به اتفاق پدر در مجالس آزاديخواهان شركت مي‌كرد و در سال 1324 هـ. ق كه نهضت مشروطه به پيروزي رسيد، «بهار» بيست سال داشت. او در سال 1328 هـ. ق در مشهد به انتشار روزنامه «نوبهار» پرداخت كه به علت حملات تند بر ضد فشار روس‌ها و دخالت آنان در سياست داخلي كشور اهميت خاصي داشت و پس از يك سال انتشار توقيف شد. بهار سپس روزنامه‌اي به نام «تازه بهار» را چاپ كرد كه آن هم توقيف و بهار به تهران تبعيد شد. بعد از مشروطيت و ورود به جرگه آزاديخواهان او شعر خود را وقف آزادي كرد. اشعار «بهار» در اين دوره پرشور و صميمي است. او با سياست‌هاي استعماري به پيكار برمي‌خيزد. پس از جنگ جهاني اول «بهار» كه به تهران تبعيد شده بود به مشهد بازگشت و چاپ روزنامه «نوبهار» را از سرگرفت. در سال 1332 هـ. ق به نمايندگي مجلس برگزيده شد و به تهران آمد و نزديك سه سال به انتشار روزنامه «نوبهار» ادامه داد.

«بهار» در دوره چهارم مجلس نيز به نمايندگي انتخاب شد و با مرحوم مدرس در صف اكثريت بود و از سران معروف گروه اكثريت به شمار مي‌رفت.

«بهار» در ششمين دوره هم به نمايندگي مجلس رسيد و بعد از آن ديگر به مجلس قدم نگذاشت. بعد از شهريور ماه 1320 هـ. ش مدتي به وزارت فرهنگ منصوب شد و وزارت او چند ماهي بيش نپاييد. بهار در دوره پانزدهم هم به نمايندگي مجلس انتخاب شد و به مجلس رفت اما به سبب مبتلا شدن به بيماري سل براي معالجه به سوييس سفر كرد. او پس از معالجه در 1328 هـ. ش به ايران بازگشت و در اول ارديبهشت ماه 1330 هـ.‌ش درگذشت.

17 آبان- محاكمه «دكتر محمدمصدق» پس از كودتاي 28 مرداد توسط دولت نظامي (1332ش)

يك روز پس از كودتاي 28 مرداد 1332ش دكتر محمدمصدق، نخست وزيرِ بركنار شده، خود را به دولت كودتا معرفي كرد و به همراه عده زيادي از همكارانش در دولت و مجلس راهي زندان شد. پس از چند جلسه بازجويي، محاكمه او در دادگاه نظامي در تاريخ هفدهم آبان 1332ش آغاز شد. اتهام او، سوء قصد براي برهم زدن اساس حكومت و تاج و تخت سلطنت وتحريك مردم به مسلح شدن بر ضد قدرت سلطنت بود. بهانه اين اتهام در اينجا بود كه مصدق در روز 25 مرداد 1332، در مقام نخست‏وزير، فرمان عزل خود از نخست‏وزيري را كه از طرف شاه صادر شده بود، مورد قبول قرار نداده و به اجرا نگذاشته بود. در جريان 35 جلسه محاكمه، از طرف دادستان به مصدق اهانت شد و مصدق هم بسياري از حرف‏هاي ناگفتني را گفت. در نهايت دادگاه او را به سه سال حبس محكوم كرد ولي پس از 26 جلسه دادگاه تجديد نظر و فرجام‌خواهي مصدق، راي دادگاه تغيير نيافت و او پس از پشت سرگذاشتن دوران محكوميت، به مدت 10 سال به زادگاه خود، احمد آباد تبعيد شد.

18 آبان-تخريب و برداشته شدن ديوار برلين بين آلمان شرقي و غربي (1989م)

در سه ماهه آخر سال 1989م، اوضاع اروپاي شرقي به كلي دگرگون شد. در حالي كه گورباچف در اول اكتبر اين سال، براي شركت در جشن‏هاي چهلمين سالگرد تاسيس جمهوري دموكراتيك آلمان شرقي به برلين رفته بود، مقدمات بركناري اريك هونْكِر از رهبري آلمان شرقي نيز توسط رهبر شوروي فراهم آمد. سقوط هونكر كه نزديك به 17 سال، رهبر بلامنازع آلمان شرقي بود، موقعيت حزب كمونيست حاكم بر اين كشور را به‌شدت تضعيف كرد. تحولات گسترده در بلوك شرق، اصلاحات در جوامعِ كمونيستي كه به فروپاشي ساختار سياسي اين كشورها منجر شد به ظهور بي‏اعتباري كمونيسم منتهي شد. وقوع اين حوادث در نتيجه به برچيده شدن ديوار برلين در نهم نوامبر 1989م منجر شد و مردم آلمان شرقي و غربي براي نخستين بار پس از 28 سال توانستند آزادانه به نيمه ديگر كشور سفر كنند.

19 آبان- اعدام دكتر «حسين فاطمي» وزير امور خارجه دولت دكتر مصدق (1333 ش)

دكتر سيدحسين فاطمي در سال 1296 ش در نايين به دنيا آمد. در سال 1315 به همراه برادرش وارد كارهاي مطبوعاتي شد و تا سال 1324 در روزنامه باختر فعاليت كرد. وي سپس براي تحصيل در فن روزنامه‌نگاري عازم اروپا شد و در بازگشت در سال 1328، روزنامه باختر امروز را تاسيس كرد. دكتر فاطمي پس از مدتي به همراه دكتر محمد مصدق رهبري جبهه ملي را بر عهده گرفت و توسط روزنامه خود، افكار و عقايد جبهه ملي را انتشار مي‏داد. او پس از نخست وزيري دكتر مصدق، در ابتدا به معاونت سياسي و پارلماني دولت و نمايندگي مجلس شوراي ملي رسيد و سپس در مهر 1331 عهده‌دار وزارت امور خارجه شد. از جمله كارهاي اساسي او در وزارت امور خارجه، قطع رابطه سياسي با انگلستان، بستن سفارت انگليس در تهران و كنسولگري‏هاي آن دولت استعمارگر در شهرستان‌ها بود. دكتر فاطمي به عنوان وزير امور خارجه دولت دكتر مصدق و مدير روزنامه «باختر امروز» و از مخالفان سياست‌هاي استعماري انگلستان، پس از كودتاي امريكايي 28 مرداد 32 و بركناري دولت دكتر مصدق، تحت تعقيب ماموران رژيم شاه قرار گرفت. وي سرانجام پس از هفت ماه اختفا، در اسفند 1332 دستگير و در حالي كه بر اثر ضربات وارد شده به او، توان تكان خوردن نداشت در دادگاه حاضر شد. دكتر فاطمي در نهايت به اعدام محكوم شد و اين حكم در 19 آبان 1332 ش به مرحله اجرا درآمد. وي از همان سال‌هاي نخستين روزنامه‌نگاري، با رضاخان و خانواده پهلوي مبارزه و از آنان انتقاد مي‏كرد. از اين رو هميشه مغضوب دربار بود تا اينكه پس از كودتاي 28 مرداد، فرصت تصفيه به دست دربار افتاد و او را از سر راه برداشتند.

20 آبان- امضاي قرارداد ترك مخاصمه و پايان جنگ جهاني اول (1918م)

جنگ جهاني اول كه از روز اول آگوست 1914م به بهانه كشته شدن وليعهد اتريش در شهر سارايوو، به دست يك دانشجوي صرب، آغاز شد تا يازدهم نوامبر 1918م به مدت چهار سال و صد روز به طول انجاميد. در اين جنگ، شانزده كشور به‌طور مستقيم و 10 كشور به‌طور غيرمستقيم شركت كردند كه در دو گروه متخاصم جاي داشتند. متحدين مركب از دُول مركزي اروپا شامل آلمان، امپراتوري اتريش - مجارستان كه بعدها تركيه و بلغارستان نيز به آن‏ها اضافه شدند و متفقين شامل فرانسه، بريتانيا، روسيه، بلژيك، صربستان و ژاپن كه بعدها ايتاليا، روماني، يونان، پرتغال، امريكا و چند كشور ديگر به ياري آن‏ها وارد جنگ شدند. با گسترش دامنه شكست آلمان و قتل‏عام وسيع نيروهاي متحد توسط متفقين، پادشاه آلمان مجبور به پذيرش ترك مخاصمه و كناره‏گيري از قدرت شد. در نهايت در روز يازدهم نوامبر سال 1918م، قرارداد ترك مخاصمه به امضا رسيد و از يازده صبح همين روز، صداي شليك توپ‏ها و مسلسل‏ها در سرتاسر جبهه غرب خاموش شد. به موجب اين قرارداد، نيروهاي آلمان بدون قيد و شرط تسليم شدند و عمليات اشغال خاك آلمان تا اواخر دسامبر سال 1918م به انجام رسيد.