زهرا صابري / شهر «وستون سوپر مارس» انگليس اين روزها ميزبان نمايشگاه آثار هنري بنكسي (Banksy) هنرمند مشهور انگليسي است. بنكسي نام مستعار هنرمند گرافيتي فعال، منتقد سياسي، كارگردان و نقاش بريتانيايي است كه هنر خياباني و طعنه‌آميز وي روي در و ديوار شهر‌هاي مختلف دنيا شهرت جهاني دارد. بنكسي تاكنون در برابر دوربين‌هاي عكاسي و تلويزيون ظاهر نشده و كسي چهره او را نديده است. دانيل اشميد، خبر‌نگار نشريه آلماني زبان «دي تسايت» گزارشي از اين نمايشگاه تهيه كرده كه ترجمه آن را با هم مي‌خوانيم:
دوران كودكي بنكسي در منطقه «وستون سوپر مارس» گذشت؛ يك استراحتگاه ساحلي متروك در جنوب غرب انگليس كه حدود يك ساعت با شهر «بريستول» فاصله دارد. طي 30 سال اخير بزرگ‌ترين برج پرش اروپا در اين شهر بوده و حالا در سال 2015 بزرگ‌ترين جشنواره نقد فرهنگي سال نيز در همين شهر برگزار مي‌شود. بنكسي در محوطه محلي اين استراحتگاه يك پارك تفريحي ساخته و آن را «ديسمالند» يا سرزمين حزن‌انگيز نامگذاري كرده است.
ديسمالند را بايد به نوعي نقطه مقابل «ديزني‌لند» (محوطه تفريحي در كاليفرنيا) دانست، به عبارت بهتر، يك طرح تمسخرآميز كه رودرروي دنياي فانتزي و ناپايدار تراست‌هاي اقتصادي امريكا قرار دارد. در اين پارك تفريحي حدود 50 هنرمند از 20 كشور جهان مشاركت دارند كه در ميان آنها آثار هنرمندان مشهوري چون دامين هيرست (هنرمند انگليسي متولد 1965) و ديويد شريگلي (هنرمند انگليسي متولد 1968) نيز به چشم مي‌خورد.
به گفته كارشناسان، بنكسي تنها هنرمند در قيد حياتي است كه برپايي يك چنين نمايشگاه درهم‌و‌برهم و آشفته‌اي از او برمي‌آيد. اين را مي‌توان از همان صف طويل جلوي درب اصلي كه صدها متر طول دارد، فهميد. بنكسي در گفت‌وگو با روزنامه گاردين اظهار داشت: مهم‌ترين موضوع ديسمالند اين است كه نشان دهد پارك‌هاي موضوعي نيازمند موضوعات بزرگ‌تري هستند. بنكسي در بروشور اين نمايشگاه جملات پرتكلفي را از «برتولت‌برشت» نقل كرده است: هنر آيينه نيست، كه آن را جلوي واقعيت قرار دهيم؛ بلكه هنر يك چكش است كه با آن واقعيت را مي‌آراييم. حال چه اتفاقي مي‌افتد اگر درون اتاقكي از جنس آيينه باشيم و چكشي از جنس اسفنج در دست‌مان باشد. بنكسي مي‌گويد كه دقيقا همين سوال را ديسمالند هم پرسيده است.
زيباي خفته
ديسمالند آنقدر‌ها هم اوريجينال نيست، البته نبايد هم باشد؛ به هر حال هرچه باشد نيمي از اين پارك يك محوطه تفريحي است: در اين پارك يك
چرخ و فلك بزرگ در شمايل يك اسب، يك چرخ و فلك مخصوص كودكان، يك قلعه افسانه‌اي، چندين اتاقك جهت تيراندازي و يك محوطه جهت نمايش عروسكي نيز تعبيه شده است. البته هنرمندان حاضر در اين پارك با ديدي منتقدانه از اين بخش‌ها رونمايي كرده و از آن به عنوان نوعي نشان حماقت ياد كردند.
در مجموعه سازه‌هاي منتهي به ورودي اصلي پارك، بحث سر آن است كه چرا واكنش انسان‌ها نسبت به تصاوير و مناظر آشنا همانند موش صحرايي است: «بيل بارمينسكي» هنرمند اهل كاليفرنيا يك محوطه امنيتي از جنس مقوا طراحي كرده است. بازديدكنندگان اين طرح براي عبور از اين محوطه آنچنان محترمانه كنار هم رديف مي‌شوند كه گويي دستگاه فلزياب مقوايي كه به آنها چسبانده مي‌شود واقعي است و در صورت برخورد با فلز صدايش درمي‌آيد. بارمينسكي كه خود نيز كنار اثر هنري‌اش ايستاده و سرگرداني بي‌فكرانه بازديدكنندگان را تماشا مي‌كند، مي‌گويد: روزمرّگي احساس غلطي از امنيت به ما مي‌بخشد.
در بخش گالري‌ها بنكسي يك اسكلت شنل‌پوش و داس به دست (نماد مرگ) طراحي كرده كه پشت فرمان يك ماشين برقي (مخصوص سوار شدن كودكان در پارك‌ها) نشسته است. در گوشه‌اي ديگر از اين پارك مشرف به قلعه افسانه‌اي، سيندرلا از يك كالسكه واژگون به بيرون پرتاب شده و گروه بزرگي از پاپاراتزي‌ها دور او حلقه زده‌اند طوري‌كه نور فلاش دوربين‌هاي‌شان محوطه را روشن كرده است. اما آنچه در اين ميان ديسمالند را به طور جدي حزن‌انگيز مي‌نمايد، زماني است كه براي بازديدكنندگان، هنر نيم‌پز سرو مي‌شود: بازديدكنندگان ديسمالند مي‌توانند در يكي از اتاقك‌ها از درون يك حوضچه آغشته به نفت، اردك پلاستيكي صيد كنند. از قرار معلوم اين صحنه نتوانست از كمپاني‌هاي بزرگ نفت و گاز چيزي بيش از يك لبخند خسته بيرون بكشد.
دنياي متناقض
اما آنچه در اين ميان تشكيلات محوطه ساحلي انگليس را تماشايي‌تر كرده تركيب مصنوعي هنر و هياهو در استراحتگاهي متروك و رنگ باخته است. بر فراز محوطه پارك از يك سو به طور بي‌وقفه موسيقي گيج‌كننده آسانسور پخش مي‌شود و از ديگر سو گاهگاهي گروهي از مرغان دريايي جيغ‌كشان بر فراز آسمان پارك به پرواز درمي‌يايند. اما در نهايت اين پرسش بي‌پاسخ مي‌ماند كه چرا همه‌چيز در اين پارك از آثار هنري به نمايش درآمده گرفته تا بازديدكنندگانش، تناقض دارد: در ميان بازديدكنندگان پارك، دانشجويان هنر، گروه‌هاي موسيقي پانك،
موتوسيكلت‌سواران، زنان باردار، سيگاري‌ها، دانش‌آموزاني كه شلوار جين لوله‌اي به تن دارند، گردشگران روسي شلوارك به پا، ژاپني‌هايي كه فقط بلدند از همه‌چيز عكس بگيرند و حتي ايتاليايي‌هايي كه بحث‌هاي جدي راه مي‌اندازند هم به چشم مي‌خورد. علاوه بر آن «راسل برند» بازيگر و كمدين مشهور انگليس هم به محوطه پارك آمد و براي حاضران صحبت كرد. وي گفت: زماني مي‌توان به كسي عنوان هنرمند را بخشيد كه همگان در اين مورد توافق نظر داشته باشند وتنها در اين صورت است كه ديگر اين فرد نمي‌تواند توي ذوق كسي بزند!
گاو تك‌شاخ
كارشناسان مي‌گويند فقط از يك پديده توده‌پسند همچون بنكسي برمي‌آيد كه روزانه 4000 بازديدكننده را به درون اين حباب مملو از بنرهاي عصبي‌كننده، شلوغي و داد و قال و البته نقد فرهنگي بكشاند. براي همين است كه ايده اين پارك تفريحي ناتمام قبل از هرچيز نشانه بلندپروازي اوست.
با اين حال وجود هيچ يك از آثار اين نمايشگاه به اين معنا نيست كه نتوان در ديسمالند بعدازظهر خوبي سپري كرد. به ويژه محوطه امنيتي ساخته شده توسط هنرمند اهل كاليفرنيا بيل بارمينيسكي كه بازديدكننده را به انديشه عميق درباره ضرورت اتوماتيسم و جمع گرايي بي‌معنا وامي‌دارد. اما جالب‌تر از همه شايد معرفي هيجان‌انگيز هنرمندي است كه همواره هويت خود را پنهان نگه مي‌دارد. اينكه بنكسي مي‌تواند هر كدام از حاضران در پارك باشد، مثلا آن مرد ديلاق بدتركيب با آن ژاكت عجيب در محوطه تيراندازي، يا مسوول چرخ فلك كه در نيم‌ساعت شيفت خود خميازه‌كشان به اين مي‌انديشد كه آيا اين پروژه بزرگ مورد پسند واقع شده يا خير. با همه اين اوصاف نقطه اوج اين پارك تفريحي را حقيقتا مي‌توان اثر جالب توجه هنرمند مشهور انگليسي دامين هيرست دانست. اثر وي يك اسب تك شاخ است كه درون يك چادر جداگانه قرار داده شده و به عنوان نوعي نمايش سيرك در واقع مايه حيات يك چنين پارك تفريحي محسوب مي‌شود؛ اثري خارق‌العاده و عجيب، سورئال و باورنكردني. و در اين ميان فقط يك سازه ساده اما تفكربرانگيز از ديويد شريگلي مي‌تواند حاوي تاثيري پايدار باشد: هركس بتواند با سه عدد توپ پينگ‌پونگ يك سندان آهنگري را برگردانده و چپه كند سندان از آن اوست و مي‌تواند آن را با خود به خانه ببرد. گويا اين سازه به طرز عجيبي انگيزاننده اصلي همه انقلاب‌هاست.
و شب‌هنگام آنگاه كه مرغان دريايي در سطح پايين‌تري از آسمان مي‌چرخند و آفتاب به تدريج در خط باريك افق در حال محو شدن است مراسم عجيب ديگري برگزار مي‌شود كه بارديگر در مواجهه متفاوتي با امور آشنا قرار مي‌گيرد: در يك اجاق كوچك كتاب نويسنده مشهور و قهرمان گاوبازي اهل انگليس «جفري آرچر» سوزانده مي‌شود. البته براي آخرين بازديدكنندگان ديسمالند كه هنوز اين كتاب را نخوانده‌اند يك كپي از همان كتاب كنار گذاشته شده است. نام كتاب كه در فهرست پرفروش‌هاي جهان نيز قرار دارد «خيال باطل» است
نمايشگاه ديسمالند تا 27 سپتامبر (پنجم مهرماه) داير است. از بازديدكنندگان خواسته شده از به همراه داشتن اسپري نقاشي و برخي اشيا فلزي نظير چاقو خودداري كنند.
Zeit. de