صالحي از رسميت يافتن سند اراك خبر داد، آمانو از وفاي به عهد ايران
خيز برجام براي ژانويه
نشست جمع‌بندي كارشناسي ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روز سه‌شنبه در وين برگزار خواهد شد
گروه ديپلماسي|برنامه جامع اقدام مشترك در سراشيبي اجرا قرار گرفته است. نوامبر، ماه سرعت گرفتن برجامي بود كه در چهاردهمين روز از ماه جولاي در پايتخت اتريش ميان وزراي امور خارجه ايران و 1+5 مورد توافق قرار گرفت. توافقي كه روزهاي جمع‌بندي مذاكرات و روز تصويب را پشت‌سر گذاشته است و اكنون در گيرو‌دار رسيدن به روز اجرا است. توافق‌هاي انجام گرفته ميان ايران و شش كشور مقابل آن به موازات ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي طبق برنامه‌ريزي‌هاي پيشين در حال اجراست. خروج از يك فاز مذاكراتي و ورود به فاز ديگر هم به شكل خودكار انجام مي‌گيرد و مي‌توان گفت كه پرونده هسته‌اي ايران پس از 10 سال كش و قوس فني و سياسي در مسير قرار گرفته است. مسيري كه در ابتداي آن تحريم‌هاي رنگارنگ هسته‌اي عليه ايران برداشته خواهد شد و در ميانه آن هم توانايي‌هاي هسته‌اي ايران رنگ همكاري با غرب و حضور در بازارهاي جهاني را خواهند چشيد و در انتهاي آن هم ايران پس از يك دهه همكاري، مدرن‌سازي و به رسميت شناخته شدن برنامه هسته‌اي‌اش بدون محدوديت و در سايه همكاري‌هايي همجنس ديگر
امضا كنندگان معاهده منع تكثير تسليحات هسته‌اي مي‌تواند خروج پرونده خود از شوراي امنيت و عادي‌سازي آن را شاهد باشد.
72 ساعت گذشته ساعت‌هاي خبرساز براي برجام بود. علي‌اكبر صالحي، معاون رييس‌جمهور و رييس سازمان انرژي اتمي از تكميل امضاهاي سند اراك خبر داد و اين در حالي بود كه يوكيا آمانو، مدير كل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هم ساعاتي پيش از اين خبر صالحي در گزارش ماه نوامبر خود از تازه‌ترين وضعيت برنامه هسته‌اي ايران و وفاي به عهد ايران در قالب برجام و اما و اگرهاي پرونده فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران در حال و گذشته موسوم به ان‌پي‌تي خبر داد.
تاكيد آمانو بر وفاي به عهد ايران
دومين گزارش فصلي آژانس پس از تصويب قطعنامه 2231 و حصول ايران و 1+5 به برنامه جامع اقدام مشترك، حرف تازه‌اي براي گفتن نداشت جز تاكيد بر راستي‌آزمايي‌هاي انجام گرفته و صحه گذاشتن فني بر اجراي به تعهدات ايران. در حالي كه هنوز قطعنامه 2231 عملا وارد فاز اجرايي خود نشده است اما در اين گزارش يوكيا آمانو، به لغو تمام قطعنامه‌هاي قبلي شوراي امنيت بر اساس قطعنامه 2231 اين شورا اشاره كرده است. با توجه به آنكه تا زمان ورود ايران و 1+5 به فاز اجرايي برجام هنوز توافقنامه موقت ژنو مصوب نوامبر 2013 مرجع عمل ايران و شش كشور مقابل آن است، اين گزارش در بخش اجراي اقدامات داوطلبانه ايران طبق توافق ژنو و تمديد آن؛ مجددا بر راستي‌آزمايي اجراي اين اقدامات توسط آژانس صحه گذاشته است. بخش اعظمي از گزارش جديد يوكيا آمانو به مسائل حل‌نشده ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و سير تاريخي اين تحولات اختصاص يافته است و مدير كل آژانس اشاره كرده كه طبق نقشه راه، پس از ارايه توضيحات مكتوب ايران در 15 آگوست، آژانس سوالاتش در مورد ابهام‌هايي كه در مورد اين توضيحات داشته را در هشت سپتامبر به ايران داده و سپس جلسات كارشناسي- فني برگزار و آژانس فعاليت‌هاي پادماني را در چند جاي مشخص اجرا كرده است. آمانو در بخش‌هاي ديگري از اين گزارش هم به حضور در پارچين و همچنين نمونه‌برداري‌هاي انجام گرفته، اشاره كرده است و اين در حالي است كه حضور وي در پارچين پس از چند سال اصرار آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، فقط يك بازديد عمومي و تشريفاتي بوده است و برخلاف بازرسي‌هاي رسمي آمانو و معاون وي هيچ تجهيزاتي نداشتند و مدت بسيار كوتاهي در محل پارچين بودند. در خصوص نمونه‌برداري‌هاي انجام گرفته هم ايران بارها اعلام كرده است كه متخصصان فني ايران نمونه‌برداري از سايت پارچين را بدون حضور بازرسان آژانس انجام داده‌اند و هيچ بازرسي از آژانس در محل حضور نداشته است.
در حال حاضر آنچه ايران بر اساس نقشه راه به توافق رسيده با آژانس در ماه جولاي، انتظار آن را مي‌كشد، ارزيابي نهايي مدير كل در خصوص پرونده فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران در حال و گذشته است كه بايد تا 15 دسامبر در اختيار شوراي حكام قرار داده شود. پيش‌بيني‌هاي اوليه حاكي از اين است كه اين گزارش زودتر از تاريخ تعيين‌شده هم از سوي آمانو تهيه و در اختيار شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار خواهد گرفت. پس از انتشار و ارجاع اين گزارش كه مبتني بر حقايق و بي‌طرفانه خواهد بود، اين اعضاي شوراي حكام شامل نمايندگان 1+5 هستند كه بايد با توجه به متن گزارش در خصوص مختومه شدن پرونده پي‌ام‌دي تصميم‌گيري كنند. بر اساس آنچه ميان ايران و 1+5 مورد توافق قرار گرفته است و در بند 14 برجام هم به آن اشاره شده است، كشورهاي 1+5 متعهد هستند كه قطعنامه‌اي را براي اقدام به شوراي حكام ارايه كنند كه هدف اين قطعنامه بستن مسائل گذشته است. شوراي حكام در برابر گزارش يوكيا آمانو دو راه دارد: رد يا قبول قطعنامه. به نظر مي‌رسد با توجه به فضاي مثبتي كه پس از شكل‌گيري برجام ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و همچنين ايران و 1+5 شكل گرفته است رد قطعنامه در شوراي حكام غيرممكن باشد اما در هر صورت تعيين تكليف ادعاي غرب در خصوص ابعاد نظامي احتمالي برنامه هسته‌اي ايران در گذشته به 24 آذر موكول شده است.
داستان جنجالي جمع‌آوري سانتريفيوژها
جزييات فني قيدشده در دومين گزارش آژانس بين‌المللي انرژي اتمي پس از تاييد برجام در شوراي امنيت مانند گزارش‌هاي پيشين وي دستمايه جنجال‌هاي رسانه‌اي هم در داخل و هم در خارج از ايران شده است. كاهش تعداد سانتريفيوژها در دو سايت نطنز و فردو كه بر اساس تعهدهاي ايران در سايه برنامه جامع اقدام مشترك صورت گرفته است از سويي به وفاي به عهد ايران و از سوي ديگر به تخلف سازمان انرژي اتمي تعبير شده است. ايران به موجب سند «برجام» موافقت كرده تعداد سانتريفيوژهاي نصب‌شده خود را از 19000 دستگاه به 6100 دستگاه كاهش دهد. از اين 6100 دستگاه، از 5100 دستگاه براي غني‌سازي اورانيوم استفاده خواهد شد. بر اساس گزارش اخير آژانس، از زمان روند اجراي تعهدات ايران، بيش از 4000 سانتريفيوژ از دو سايت نطنز و فردو برچيده شده است. بر اساس پانويس‌هاي گزارش، تعداد سانتريفيوژهاي IR-1 سايت نطنز از 15420 دستگاه به 11308 دستگاه كاهش يافته است. همچنين تعداد سانتريفيوژهاي
IR-2 نيز از 1008 دستگاه در يك ماه قبل، به 848 دستگاه كاهش يافته است. در مجموع تا تاريخ 15 نوامبر از سايت نطنز 4272 سانتريفيوژ جمع‌آوري شده و در سالن توليد B تحت نظر آژانس انبار شده است. كاهش سانتريفيوژها در سايت فردو هم انجام شده است. بر اساس پانويس‌هاي گزارش، تعداد سانتريفيوژهاي IR-1 سايت فردو از تعداد 2710 به 2452 دستگاه كاهش يافته است. به گزارش فارس، در مجموع تا تاريخ 15 نوامبر، از سايت فردو 258 ماشين جمع‌آوري شده و در سالن سايت فردو زيرنظر آژانس قرار گرفته است. اعتراض‌ها به جمع‌آوري سانتريفيوژها در حالي از سوي برخي مخالفان برجام در داخل صورت گرفته است كه سازمان انرژي اتمي پيش از اين هم اعلام كرده بود كه برخي اقدام‌هاي زمانبر كه البته قابل بازگشت هم هستند مانند جمع كردن سانتريفيوژهايي كه سال‌هاست غيرفعال در سايت‌هاي نطنز و فردو باقي مانده‌اند به عنوان كارهاي مقدماتي آغاز شده است. خبرگزاري رويترز هم به نقل از يك مقام ارشد ديپلمات نوشته است كه ايران، در واقع دستگاه‌هاي سانتريفيوژ كه به آنها خوراك‌دهي نشده و سانتريفيوژهايي كه حاوي هگزافلورايد نبوده‌اند را برچيده است.
در همين راستا، بهروز كمالوندي، سخنگوي سازمان انرژي اتمي با اشاره به آخرين وضع جمع‌آوري سانتريفيوژهاي غيرفعال در فردو و نطنز گفت: 10 هزار سانتريفيوژ غيرفعال در اين سايت‌ها وجود دارد كه تاكنون نيمي از آنها جمع شده است و بقيه نيز تا دو هفته آينده جمع خواهد شد. پس از جمع‌آوري سانتريفيوژهاي غيرفعال، نوبت 9100 سانتريفيوژ فعال است كه بايد دو هزار سانتريفيوژ آن جمع‌آوري شود كه البته اين كار را گذاشته‌ايم براي 24 آذر يا 15 دسامبر و زماني كه مطمئن شديم پرونده هسته‌اي ايران براي هميشه بسته خواهد شد.
روايت افزايش ذخاير اورانيوم ايران
ميزان ذخاير اورانيوم كم‌غناي ايران از سه ماه قبل با افزايش 2/460 كيلوگرمي به 6/8305 كيلوگرم افزايش يافته است. اين بخشي از گزارش تازه يوكيا آمانو در خصوص برنامه هسته‌اي ايران پسابرجام است. بر اساس توافقي كه ايران با 1+5 انجام داده است ايران بايد ميزان ذخاير اورانيوم خود را به 300 كيلوگرم يا كمتر برساند. افزايش ذخاير اورانيوم كم‌غناي ايران، سوژه سوال خبرنگاران از جان كربي، سخنگوي وزارت خارجه امريكا هم بود. وي در پاسخ به اين سوال كه آيا افزايش ذخاير اورانيوم كم‌غناي ايران در اين گزارش مصداق نقض «برجام» محسوب نمي‌شود، گفت: تا زماني كه آژانس تاييد نكند كه ايران به تمامي تعهداتش كه در متن توافق مشخص شده پايبند نبوده، وارد روز اجرا نخواهيم شد و بنابراين، من وارد جزييات مربوط به اين موضوع نخواهم شد. من در جايگاهي نيستم كه علنا درباره اين گزارش خاص اظهارنظر كنند. ايران مي‌داند براي ورود به روز اجرا(ي برجام) ملزم به انجام چه كاري است.
در انتظار گزارش سرنوشت‌ساز آمانو
آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روز گذشته نشست فني- توجيهي درخصوص ايران برگزار كرد. «رضا نجفي» نماينده ايران كه در اين نشست حضور داشت به نقل از مديركل پادمان‌هاي آژانس گفت: آژانس مشغول نگارش ارزيابي نهايي است و ارزيابي خود را اول دسامبر (10 آذر) منتشر خواهد كرد. مديركل پادمان‌هاي آژانس در اين نشست با اشاره به اجراي نقشه راه و اينكه تمام اقدامات طبق نقشه راه تا 15 اكتبر گذشته كامل شده است، افزود: آژانس مشغول نگارش ارزيابي نهايي خود است و اين ارزيابي نهايي را حدود اول دسامبر (10 يا 11 آذر) منتشر خواهد كرد. پس از آن مديركل آژانس، درخواست يك جلسه اضطراري خواهد داد كه اين جلسه اضطراري 15 دسامبر برگزار مي‌شود و شوراي حكام در اين جلسه در مورد مسائل گذشته تصميم‌گيري مي‌كند. علي‌اكبر صالحي، معاون رييس‌جمهور و رييس سازمان انرژي اتمي هم در تازه‌ترين اظهارات خود در خصوص وضعيت پرونده هسته‌اي ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اميدواري كرد كه تا 15 دسامبر (24 آذر) يعني زماني كه آژانس نظر نهايي‌اش را درباره فعاليت‌هاي صلح آميز هسته‌اي گذشته كشورمان اعلام كند و اين پرونده بسته شود و از آن پس در فاصله چند هفته بتوانيم با اجراي اقدامات ديگر كه قرار است به شكل علي الارض انجام دهيم، هر چه زودتر برجام را به زمان عملياتي‌اش برسانيم. صالحي در اين خصوص افزود: اگر همه‌چيز طبق روال كنوني پيش رود، بر اساس صحبت‌هايي كه تاكنون آمانو داشته، انتظار داريم گزارش وي در 15 دسامبر گزارش مثبتي باشد و اين پرونده بسته شود كه اين يكي از شروطي است كه رهبر معظم انقلاب بر آن تاكيد داشتند.
هشت امضا پاي سند بازطراحي اراك
سند بازطراحي و مدرن سازي رآكتورتحقيقاتي آب سنگين اراك رسميت يافت. اين خبري است كه علي‌اكبر صالحي با اشاره به پايان امضاهاي مقرر بر پاي سند مدرن‌سازي اراك اعلام كرده است. به گفته صالحي بر اساس برجام قرار بر اين بود كه طرف مقابل ايران نسبت به همكاري در بازطراحي رآكتور تحقيقاتي اراك تضمين دهد كه اين كار با جمع‌آوري تمام امضاها به پايان رسيده است. علي اكبر صالحي در خصوص چند و چون امضاي اين سند به خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران گفت: با توجه به اينكه اين سند به امضاي شش كشور به نمايندگي از شش دولت و نيز اتحاديه اروپا رسيده داراي اعتبار بالاي سياسي، حقوقي و بين‌المللي است. در اين سند آنها اعلام كرده‌اند در طراحي، تامين تجهيزات و مراحل مختلف كار با ايران همكاري خواهند داشت.
صالحي درباره زمان اجراي اين سند گفت: شروع كار ما در مورد رآكتور اراك دو شرط داشت؛ يكي صدورقطعنامه شوراي حكام بر اساس بند 14 برجام؛ با رويكرد بسته شدن پرونده مسائل گذشته و ديگري ارايه تضمين‌هاي لازم از طرف مقابل نسبت به اجراي تعهدات. نامه مقام معظم رهبري و قانون اقدام متقابل مصوب مجلس شوراي اسلامي در مورد برجام و شروطي كه در آن نامه و قانون مصوب مجلس آمده همواره مورد توجه سازمان بوده و بر اساس آن اقدامات خود را تنظيم مي‌كند. همانطور كه طرف مقابل ما در مورد شوراي امنيت سازمان ملل اقدام به لغو قطعنامه‌هاي قبلي كرد، در اين مورد هم با توجه به توافق صورت گرفته با رويكرد بسته شدن پرونده موضوعات گذشته بايد قطعنامه‌اي در شوراي حكام صادر شود.
ژانويه، ماه طلايي برجام
با اجراي گام به گام تعهدهاي ايران و 1+5 به نظر مي‌رسد كه ژانويه را مي‌توان ماه ورود 7 طرف به فاز اجرايي و روزهاي پسابرجام دانست. در حالي كه ايران براي ورود رسمي‌تر و پايان دادن به پروسه وفاي به عهدهاي فني خود منتظر بسته شدن پرونده پي‌ام دي است، به نظر مي‌رسد كه ورود به فاز اجرايي برجام علاوه بر نياز به قطعنامه شوراي حكام در خصوص پي‌ام‌دي به سرعت عمل ايران هم بستگي دارد. علي‌اكبر صالحي در اين خصوص مي‌گويد: براي ما مهم است كه زمان ورود به فاز اجراي برجام ضمن در نظر گرفتن اصل تضمين‌هاي طرف مقابل، هرچه كوتاه‌تر باشد وتا حد ممكن از تاخير در اجراي برجام و رفع كامل تحريم‌ها در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترك جلوگيري شود. بايد بعد از آن تاريخ، اجراي برجام را محقق كنيم كه عملا اين موضوع بستگي به سرعت اقدامات ما دارد. چرا كه اروپا و امريكا دستورالعمل‌هاي لازم درخصوص رفع تحريم‌ها را صادر كرده‌اند. در همين راستا، پايگاه خبري بلومبرگ نوشته است كه با توجه به سرعت جمع‌آوري سانتريفيوژهاي ايران، تحريم‌هاي اعمال شده عليه تهران احتمالا تا نيمه ماه ژانويه برداشته خواهند شد. بلومبرگ در نوشته خود با استناد به گزارش آژانس كه نشان مي‌دهد ايران 4530 سانتريفيوژ را از دو سايت نطنز و فردو جمع‌آوري كرده است با تقسيم اين عدد بر تعداد روزها، نوشته است كه بنابراين ايران به طور متوسط روزانه 162 دستگاه را برچيده است. اگر اين روند با همين سرعت ادامه پيدا كند، تعهد ايران در زمينه كاهش شمار سانتريفيوژها به 6100 دستگاه، تا روز 12 ژانويه (22 دي) تكميل مي‌شود. «رابرت كلي» سرپرست سابق تيم بازرسان آژانس در اين رابطه به بلومبرگ گفته است: «بعد از مدتي اين به يك روند عادي بدل مي‌شود، اين كار خيلي هم از عوض كردن لاستيك خودرو تفاوتي نمي‌كند. هيچ دليلي وجود ندارد كه ايراني‌ها نتوانند با همين سرعت ادامه دهند.
بلومبرگ به نقل از دو ديپلمات ارشد كه به روند برچيدن سانتريفيوژها آگاهي دارند، نوشته است كه ناظران آژانس در تمام مراحل جمع‌آوري سانتريفيوژها حضور داشته‌اند. بنابراين گزارش، آژانس شماره سريال هر ماشيني را كه برچيده مي‌شود، ثبت مي‌كند تا اطمينان يابد كه آنها از نظارت خارج نمي‌شوند.