«جان گز» در تماشاخانه سرو به صحنه مي‌رود
نيما دهقان: من يك آدم ساختار شكنم!
پيام رضايي/ «جان گز» نام نمايشي به نويسندگي هاله مشتاقي‌نيا و كارگرداني
نيما دهقان است كه قرار است از هشتم آذرماه در تماشاخانه سرو به روي صحنه برود. «اصولا عمليات‌ها اسم دارند. عمليات‌هايي كه خط‌شكن هستند و خط مرزي كشور را مي‌شكنند و مي‌روند تا بيشتر بگيرند و وقتي گرداني مي‌روند و انگشت‌شمار بر‌مي‌گردند به آن عمليات جان‌گز مي‌گويند. » اين توضيح نيما دهقان در مورد نام اين نمايش است. او در توضيح فضاي نمايش‌اش نيز مي‌گويد: « قصه‌اش به آدم‌هايي مي‌پردازد كه آدم‌هاي بزرگي بودند و در هشت سال دفاع مقدس ما از مرز كشور دفاع كردند و اين تنها جنگي در طول تاريخ كشور ما است كه ما نه يك متر از دست داديم و نه يك متر گرفتيم. در نمايش در مورد اين آدم‌ها حرف مي‌زنيم و چون معتقدم ژانر دفاع مقدس در تئاتر نداريم، داريم نمايشي كار مي‌كنيم كه آدم‌هايش به اين موضوع مي‌پردازند. من كاملا با تئاتر دفاع مقدس مخالفم. مي‌تواند در هر جايي روايت شود. اين قصه ما را به آن سمت و سو مي‌برد. »
ژانر دفاع مقدس در سينما با وجود همه حرف و حديث‌هايي كه در مورد كم و كيف آن وجود دارد ژانري پذيرفته است اما در حوزه تئاتر اين ژانر چندان پرداخت شده نيست. با اينهمه دهقان در مورد مخالفتش دلايلي دارد: «به خاطر اين مخالفم كه يك سري كليشه‌ها ساخته شده است. تماشاگري كه وارد سالن تئاتر مي‌شود قرار است يك روز سرگرم‌كننده در زندگي داشته باشد و علاوه بر اين وجه، برايش توليد هم داشته باشد. با تئاتر دفاع مقدس، اجتماعي، سياسي و طنز مشكلي ندارم. مشكلم اين است كه ما بخواهيم براي اينها هويت تعريف كنيم و مساله اين است كه ما داريم در مورد آدم‌هايي حرف مي‌زنيم كه اگر امنيتي داريم بابت اين آدم‌هاست. آدم‌هايي كه باعث شدند بحران‌هاي سوريه و جاهاي ديگر را نداشته باشيم و موضوع تئاتر قصه‌اش در مورد آدم‌هايي كه در هشت سال دفاع مقدس حضور داشتند است.» با اين توضيحات او مي‌گويد كارهاي اينچنين اغلب برچسب سفارشي مي‌خورند: «جامعه امروز ما اين مساله را سفارشي مي‌كند. داريم در مورد آدم‌هايي حر ف مي‌زنيم كه با افتخار
هموطن و دوستان برادران ما بودند. در امريكا در خيلي از خانه‌ها وقتي كسي در جنگ جنگيده - در هر كجا، مهم نيست ويتنام يا عراق- اينها بالاي خانه شان پرچم مي‌گذارند كه يعني من بابت يك جنگ بچه و خانواده‌ام را از دست دادم. سوالم اين است كه چرا اينها راحت مي‌توانند در مورد سربازان‌شان حرف بزنند و چرا وقتي ما درباره آنها حرف بزنيم سفارشي مي‌شود؟! مساله اين است كه انساني كه براي كشورش جنگيده يك مساله ملي است. بحراني كه ما در اين حوزه داريم همين است.» دهقان تاكيد مي‌كند كه آنها از جنس همين مردم بودند: « ما آدم‌هاي معمولي داريم كه قهرمان بودند. سربازهاي هشت سال دفاع مقدس قهرمان بودند فرشته نبودند و اين براي من مهم است. كساني بودند كه با بچه‌هاي امروز سال 94 هيچ فرقي ندارند. »
قرار است نمايش «جان گز» در يك سالن تازه تاسيس روي صحنه برود. كارگردان اين نمايش مي‌گويد، مي‌خواهد در حد توانش در رونق حوزه تئاتر موثر باشد: «من يك آدم ساختار شكنم. آدمي هستم كه دوست ندارم سالنم را اتوبوسي پر كنم. دوست دارم آدم‌ها در زماني كه دوست دارند استراحت كنند و سرگرمي داشته باشند، نمايشي انتخاب كنند كه موضوعش به آدم‌هاي هشت سال دفاع مقدس مي‌پردازد. دوست دارم با جوان‌ها كار كنم. دوست دارم در سالني كار كنم كه تازه تاسيس است. اين قصه اينقدر تاثيرگذار است كه اگر در يك سالن تازه تاسيس هم برود، مي‌تواند تماشاگر واقعي و واقع بين را به سالن بكشاند. دوست دارم وارد سالن‌هاي
تازه تاسيس و باعث رونق حوزه تئاتر شوم. چون دوست دارم تاثيرگذار باشم. »
با اينهمه اين كارگردان جوان معتقد است اين بزرگ‌ترين ريسك دوران حرفه‌اي اوست: « در واقع چه در حوزه انتخاب بازيگر، چه سالن تازه تاسيس و چه موضوع مي‌توانم بگويم نيما دهقان يك ريسك بزرگ در تمام اين موارد كرده است. هرچند به‌طور كلي كاري كه در حوزه هنري و فرهنگي انجام مي‌دهيم يك ريسك است و جذابيتش هم به همين است و اين ريسك در همه بخش‌هاي كار من هست. آيا مي‌توانم مخاطبم را راضي نگه دارم. من مدعي هستم كه در مورد تئاترهاي با موضوع دفاع مقدس لازم نيست اتوبوسي سالن را پر كنيد. بايد اينقدر پربار و جذاب باشد كه تماشاگر حاضر باشد براي آن هزينه كند. حاضر باشد گزينه‌هاي ديگرش را حذف كند. بيايد و تهش هم افتخار كند كه در چنين كشوري زندگي مي‌كند. »
گروه بازيگران اين نمايش متشكل از بازيگران باسابقه و جوان تئاتر هستند. نكته‌اي كه ظاهرا خواسته‌اي را دنبال مي‌كند: « بخشي از گروهم دوستان خودم هستند كه از من حمايت مي‌كنند و سال‌هاست مرا حمايت مي‌كنند. فرزين صابوني، رويا ميرعلمي و ديگران و به اين افتخار مي‌كنم. از سوي ديگر تلاش مي‌كنم جوان‌ها هم ديده شوند. من يك كارگردان جوان از سال‌هاي 76 هستم. دوره‌اي كه مهم بود جوان‌ها وارد شوند. الان اين‌طور نيست. توانايي جوان‌ها ديده نمي‌شود. اگر من بتوانم كمكي كنم دوست دارم اين كار را بكنم. الان كساني هستند كه خيلي بهتر و پر انرژي‌تر از من دارند اين كار را مي‌كنند و اين ديده نمي‌شود و من افسوس مي‌خورم. فقط فضاي‌شان
مه آلود است.»نيما دهقان چندين سالن برنامه «مجله تئاتر» را در شبكه 4 تهيه مي‌كرد كه امسال در پي تغييرات مديريتي اين برنامه تعطيل شد كه حواشي‌اي را هم در پي داشت: «در كشور ما حوزه فرهنگ مهندسي ندارد. دولت آقاي روحاني تمركزش بر مسائل سياست بين‌الملل و تحريم‌هاست كه
خدا را شكر به نتيجه هم رسيدند. اما ما به زودي در حوزه فرهنگ ضربه خواهيم خورد. اگر به اين حوزه توجه نكنيم مثل آتش زير خاكستر است و با كمترين نسيمي آتش مي‌گيرد.» او مي‌گويد دولت كنوني نسبت به حوزه فرهنگ كم‌توجه است هرچند مي‌پذيرد كه اولويت‌هاي ديگر و بجايي در كار است: «كاملا معتقدم دولت آقاي روحاني دارد كمي به حوزه فرهنگ كم‌توجهي مي‌كند. در چشم‌انداز دور ما از اين حوزه ضربه خواهيم خورد. بخشي معاش روزانه آدم‌هاست كه دغدغه دولت است و طبيعي هم هست اما بخشي هم حوزه فرهنگ است. داريم كم هزينه مي‌كنيم. من سياستمدار نيستم اما به عنوان كوچك‌ترين فرد جامعه مي‌گويم ما در حوزه فرهنگ ضربه‌هاي بزرگي خواهيم خورد كه جمع كردنش كار سختي است. نه اينكه تماشاچي بياوريم براي تئاتر وسينما و غيره. نه. » به گفته كارگردان نمايش
«جان گز» فرهنگ مي‌تواند كمك كند تا جامعه به سلامت از بحران‌ها عبور كند: «در سبد كالا هميشه فرهنگ آخرين گزينه است. بهش بي‌تفاوت هستند. فقط ويترين است. من دارم كم كاري مي‌بينم. مي‌پذيرم كه بحران‌هايي داريم كه دولت ترجيح مي‌دهد روي آنها متمركز شود. اما در يك خانواده بايد آداب و رسوم هم آموخته شود و اين كار حوزه فرهنگ است. حرف اين نيست كه به هنرمندان پول بدهيم كه كار كنند. بايد كار كنيم كه اگر وارد بحران‌هايي شديم حوزه فرهنگ كمك كند كه با سلامت از آن بحران خارج شويم.» نمايش «جان گز» به كارگرداني نيما دهقان از هشتم آذرماه اجراي خود را در تماشاخانه تازه تاسيس سرو آغاز مي‌كند. در اين نمايش به ترتيب حروف الفبا عليرضا آرا، احسان بهلولي، ويدا جوان، غزاله رشيدي، فرزين صابوني، سهيلا صالحي، علي صالحي، ابراهيم عزيزي، دايانا فتحي، هومن كيايي، حسين مسافر آستانه، ناهيد مسلمي و رويا ميرعلمي روي صحنه خواهد رفت. دهقان پيش از اين نمايش‌هاي
«خنكاي ختم خاطره»، «خاموشي دريا» و «ترن» را با موضوعات مرتبط به جنگ و دفاع مقدس كارگرداني كرده است.