شليك تركيه، خشم روسيه

 «اين خنجر از پشت خوردن از حاميان تروريست‌ها است.» اين نخستين جملات ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه در واكنش به سقوط جنگنده روسي توسط تركيه بود. سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه نيز سفر برنامه‌ريزي شده خود به آنكارا را لغو كرده و دوماي روسيه خواستار لغو پروازهاي روسيه به تركيه شده است. روسيه از شوراي امنيت سازمان ملل خواسته است نشست اضطراري برگزار كند و تركيه از ناتو. مقامات ناتو مي‌گويند با آنكارا در تماس هستند و اين نشست برگزار خواهد شد.
سير تحولات درباره سوريه بار ديگر پرشتاب شده است. اين در حالي است كه در چهار سال گذشته هر بار حادثه‌اي به تحركات در حول محور بحران سوريه شتاب داده، اما هيچ كدام نتيجه ملموس در بر نداشته است. حملات شيميايي در 2013، جسد آيلان چهار‌ساله در سواحل تركيه و حملات تروريستي پاريس در 13 نوامبر، از جمله رويدادهايي بوده‌اند كه جهان را به اهميت حل سريع بحران سوريه واقف كرده‌اند. اما اكنون جنگ تركيه و روسيه بر فراز آسمان‌ها، بار ديگر تعارض‌ها درباره راهكار حل بحران سوريه را آشكارتر مي‌كند.

جنگ بر فراز آسمان سوريه
خبرگزاري دولتي تركيه آناتولي در دقايق اوليه حادثه در گزارشي خبر داد هواپيمايي كه ترك‌ها هدف قرار داده‌اند در منطقه بايربوجاك سوريه، نزديك مرز تركيه، سرنگون شده است. بعد آنكارا تاييد كرد نيروي هوايي تركيه جنگنده سوخو -24 روسي را كه وارد حريم اين كشور شده بود ساقط كرده است. ستاد فرماندهي ارتش تركيه اعلام كرد اين هواپيما طي پنج دقيقه 10 بار براي خروج از حريم هوايي تركيه اخطار گرفت و پس از اينكه اين اخطارها را ناديده گرفت توسط دو جنگنده اف-16 تركيه هدف قرار گرفت. اما روس‌ها كه بلافاصله خبر سقوط جنگنده خود را تاييد كرده بودند، روايت ديگري ارايه كردند. وزارت خارجه روسيه در بيانيه‌اي اعلام كرد: اين هواپيما حريم هوايي تركيه را نقض نكرده است.
گفتني است از زماني كه روسيه حملات هوايي خود در سوريه را آغاز كرد، با هشدارهاي تركيه درباره رعايت حريم هوايي اين كشور مواجه شد. آنكارا در اين باره چند بار نيز سفير روسيه را احضار كرد. اما با وجود توافق مسكو و واشنگتن درباره هماهنگي‌هاي اطلاعاتي بر فراز سوريه، اين توافق بين مسكو و آنكارا حاصل نشد. آنكارا ماه گذشته اعلام كرد كه هواپيماهاي اف-16تركيه يك جت روسي را كه از مرز تركيه عبور كرده بود، رهگيري كرده‌اند. تركيه همچنين اعلام كرد كه يك ميگ-29 ناشناس به دو جت متعلق به اين كشور نزديك شده است.

پوتين: روابط ما تغيير مي‌كند
ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه در واكنش به سرنگون شدن يك فروند جنگنده اين كشور در مرز سوريه و تركيه گفت: «اين حادثه خنجر از پشت خوردن از حاميان تروريست‌ها بوده است». رييس‌جمهور روسيه كه همزمان با انتشار خبر حادثه، بايد با ملك عبدالله پادشاه اردن ديدار مي‌كرد، پس از انجام اين ملاقات، در حضور پادشاه اردن گفت: «جنگنده‌هاي ما به هيچ شكلي تركيه را تهديد نكرده‌اند.» و افزود: «اين جنگنده در زماني كه ساقط شد در فاصله يك كيلومتري از مرز تركيه بود. اين جنگنده بر فراز پناهگاه‌هاي تروريست‌هايي در پرواز بود كه از روسيه به سوريه آمده بودند.» پوتين اين‌بار با حمله لفظي و صريح به آنكارا گفت: «مقادير زيادي نفت و محصولات نفتي از مناطق تحت كنترل تروريست‌ها به تركيه ارسال مي‌شود. داعش درآمد هنگفتي از تجارت نفت به دست مي‌آورد و از حمايت ارتش‌هاي برخي كشورها بهره‌مند است.» وي افزود: «سقوط هواپيماي سوخو-24 عواقب وخيمي بر روابط مسكو و آنكارا خواهد داشت.» رييس‌جمهوري روسيه در ادامه گفت: «پس از سقوط جنگنده روسي، تركيه با ما تماس نگرفت، بلكه با ناتو تماس گرفت.» پوتين گفت: «جامعه بين‌المللي براي مبارزه با تروريسمي كه همگان را تهديد مي‌كند، بايد تمامي تلاش خود را به كار گيرد. » وي با اشاره به تماس تركيه با ناتو پس از ساقط كردن جنگنده سوخو-24، اين پرسش را مطرح كرد كه «آيا آنكارا به دنبال اين است كه ناتو را به خدمت داعش در بياورد؟»
يادآوري مي‌شود پيشتر قرار بود سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه، به تركيه سفر كند اما در پي اين حادثه سفر خود را لغو كرد. در همين حال نايب‌رييس پارلمان روسيه در واكنش به اين حادثه از دولت و از سازمان هوانوردي اين كشور خواسته است پروازها به سمت تركيه را متوقف كند. هنوز مشخص نيست كه آيا دولت روسيه با توقف پرواز‌ها به تركيه موافقت كرده است يا نه. اما نكته حائز اهميت ديگر اين است كه همزمان با حادثه قائم‌مقام ستاد كل نيروهاي مسلح روسيه نيز در آنكارا به سر مي‌برد.

نشست اضطراري ناتو
بر اساس گزارش منابع ترك، احمد داوداوغلو، نخست‌وزير تركيه، بلافاصله پس از اين رويداد از وزارت خارجه اين كشور خواست درباره تحولات مرز اين كشور با سوريه با ناتو، سازمان ملل و كشورهاي مربوطه به مشورت بپردازند. دفتر نخست‌وزيري تركيه نيز با انتشار بيانيه‌اي اعلام كرد احمد داود اوغلو با رييس ستاد مشترك ارتش و وزير امور خارجه تركيه درباره تحولات مرز پس از سرنگوني اين جنگنده گفت‌وگو كرده است. در اين بيانيه آمده است داود اوغلو همچنين از وزارت امور خارجه تركيه خواسته است درباره جديدترين تحولات در مرز سوريه با ناتو، سازمان ملل متحد و كشورهاي مرتبط رايزني كند. در همين حال ناتو تاييد كرد كه به درخواست آنكارا نشست فوق‌العاده برگزار خواهد كرد.

جنگ در سوريه
حمله جنگنده‌هاي تركيه به جنگنده روسي در مرز تركيه و سوريه در حالي رخ داده است كه منابع خبري گزارش مي‌دهند ارتش سوريه با پشتيباني هوايي روسيه در ادامه پيشروي به طرف مرزهاي تركيه، ‌بلندي‌هاي داراي اهميت راهبردي در نزديكي روستاي رابعه در دو كيلومتري مرز تركيه را تصرف كرده است. بر اساس اين گزارش‌ها نيروهاي ارتش آزاد سوريه و جبهه نصرت از اين منطقه عقب‌نشيني كرده‌اند اما درگيري‌ها در اطراف روستاي جمام به‌شدت ادامه دارد.
نيروي هوايي روسيه در روزهاي اخير 472 منطقه را در سوريه بمباران كرده‌اند. مناطق اطراف لاذقيه نيز در ميان مناطقي است كه هدف اين حملات قرار گرفته‌اند؛ جايي كه ترك‌ها مي‌گويند تركمن‌هاي سوري مورد حمايت آنكارا، از سوي روسيه مورد هدف قرار مي‌گيرند. بر اساس آخرين گزارش‌ها ارتش سوريه به پيشروي به طرف جسر غشور در فاصله دو‌كيلومتري مرز تركيه ادامه مي‌دهد. جسرغشور از توابع استان ادلب تحت كنترل جبهه نصرت و احرار شام قرار دارد.

نگاه
  گاردين به نقل از نيهاد علي اوزان، يك كارشناس امنيتي تركيه در آنكارا نوشت: هدف قراردادن هواپيماي روسيه خبر بدي براي تركيه است. پوتين اين اقدام را بدون پاسخ نخواهد گذاشت. او راه‌هاي مختلفي براي پاسخ دادن دارد، به عنوان مثال مي‌تواند در زمستان صدور گاز به تركيه را قطع كند. او مي‌تواند راهي در سوريه هم براي تحت تاثير قراردادن منافع تركيه بيابد. در كل روزهاي پيش‌رو متفاوت خواهد بود، پوتين ساكت نمي‌ماند.
  جوليان بورگر به نقل از آرون استين، نويسنده يك كتاب درباره سياست خارجي جديد تركيه معتقد است كه نقض مكرر حريم هوايي تركيه از سوي روسيه اشتباه بود. اين چهارمين نقض حريم هوايي تركيه توسط روسيه از آغاز حملات هوايي بود. واضح است كه يك حادثه بسيار جدي رخ داده است و آنكارا به احتمال زياد از ناتو در اين باره مشاوره خواهد گرفت.
  كريگ موري، ديپلمات سابق بريتانيا كه به كمپين ضد جنگ پيوسته مي‌گويد: اقدامات تركيه ناعادلانه است و اين حادثه يك هشدار جدي براي انگستان است كه درصدد حضور بيشتر در بمباران سوريه است. موري در وبلاگ خود مي‌نويسد: واضح است كه اين هواپيما عليه شورشيان تركمن مورد حمايت تركيه در داخل سوريه فعاليت مي‌كرد و همين موجب شده است كه تركيه آن را هدف قرار دهد. اما در كل اين اقدام يك هشدار جدي براي انگستان است كه درگير شدن در اين جنگ باعث ايجاد يك وضعيت پيچيده و بي‌ثباتي بدتر مي‌شود.