خدشه در همكاريها عليه داعش
هرميداس باوند
بر اساس حقوق بينالملل حضور هواپيماهاي جنگي در فضاي كشوري ديگر بايد با هماهنگي قبلي باشد، زماني كه روسيه ورود نظامي به فضاي سوريه انجام داد، تركيه از ابتدا مدعي شد كه روسيه وارد حريم هوايي تركيه شده است. ولي تركيه به طور كلي از ورود روسيه در مساله سوريه راضي نيست و با نگراني به مساله نگاه ميكند. اما اگر ادعاي تركيه درست باشد كه هواپيماهاي روسي وارد حريم هوايي تركيه شده است قاعدتا نيروهاي ترك به دو طريق ميتوانستند به هواپيماي روسي اطلاع دهند، نخست اينكه به هواپيما هشدار ميدادند تا از حريم هوايي خارج شود و تركيه نيز عنوان كرده كه چنين كاري را انجام داده است و در گام دوم اينكه هواپيماهاي جنگي تركيه بلند ميشدند و اين هواپيما را مجبور به خروج از حريم هوايي تركيه ميكردند. اما حالت سومي وجود دارد كه غير معمول به نظر ميرسد، كشور متبوع با ضد هوايي، هواپيماي مورد نظر را سرنگون ميكند. از طرفي ديگر تركيه حتي ميتوانست، جنگندههاي خود را به پرواز درآورد و هواپيماي مورد نظر را مجبوركند در خاك تركيه فرود بيايد. اما رويه متداول اين است كه به هواپيما هشدار ميدهند كه اگر اين هواپيما خاك آن كشور را ترك نكرد، با هواپيماي جنگي اين اقدام را انجام ميدهند. اما اكنون آنگونه كه گفته ميشود تركيه به هواپيما هشدار داده و پس از بياعتنايي خلبان از هشدار با ضد هوايي جنگنده روسي را مورد هدف قرار داده است.
ولي با توجه به فضايي كه در منطقه براي مبارزه با داعش وجود دارد، در اين فضاي پيچيده انحرافهاي اين گونه هواپيماها كاملا قابل پيشبيني است. اما تركيه اصولا از حضور روسيه در خاك سوريه راضي نيست و اين موضوع نيز ميتواند موجب درگيري ديپلماتيك تندي ميان روسيه و تركيه شود. اما بايد به اين نكته توجه كرد كه روسيه تمام ظرفيت خود را بر اين مبنا قرار داده است كه روابط با تركيه را به خصوص پس از مساله اوكراين در يك سطح مثبت نگه دارد. حتي طرفين مذاكراتي مبني بر انتقال گاز روسيه از طريق تركيه به كشورهاي بالكان داشتند و حتي به يك توافق اوليه هم رسيدند. بنابراين با توجه به استراتژي روسيه، اين كشور در شرايطي نيست كه بخواهد روابط خود با تركيه را تيره كند و در مقام چالشجويي بر بيايد.
در خصوص واكنش روسيه نيز بايد گفت كه به تركيه اخطارهايي را خواهد داد، اما در شرايط موجود مايل نيست كه وارد يك درگيري جدي با تركيه شود. سعي ميكند مساله را به يك ترتيبي اشتباه سهوي نشان دهد تا منجر به درگيري جدي ميان دو طرف نشود. استراتژي نگاه به شرق روسيه بعد از قضيه اوكراين به سوي چين، ايران و حتي تركيه كه عضو ناتو نيز هست، از همين رو قصدي براي درگيري نظامي با تركيه ندارد و روسيه نيز سعي ميكند كه اعتراض كند ولي به نظر نميرسد، قدم از اين موضوع فراتر بگذارد.
اما به هر ترتيب بايد گفت كه هر رويدادي آثار جانبي منفي دارد. با اينكه دولت فرانسه سعي كرد با قطعنامه شوراي امنيت راه همكاري در خصوص مبارزه با داعش را باز كند، اما تركيه از ابتدا با تسليح كردن و نقل و انتقال افراد به داعش كمك ميكرد و از نفت ارزان داعش استفاده ميكرد. اگرچه تركيه تا حدودي در فضاي جديدي كه پس از حمله داعش به فرانسه پيش آمد و پيش از آن حملات انتحاري در تركيه اندكي تصور شد كه سياستهاي خود را در قبال داعش تغيير داده، اما با توجه به تاكيد قطعنامه سازمان ملل مبني بر همكاري همه كشورهاي جهان براي مبارزه با داعش، اين نوع اقدامات تركيه بر روند همكاريهاي بينالمللي براي مبارزه با داعش، با وجود تاكيد قطعنامه شوراي امنيت خدشه وارد خواهد كرد.