حق دادرسي عادلانه، غيرقابل تعليق و مطلق

سياست‌نامه| مراسم بزرگداشت روز جهاني حقوق بشر عصر يكشنبه با محوريت «حقوق بشر از ديدگاه ايراني- اسلامي با تاكيد بر امنيت و آزادي بيان» در كانون وكلاي دادگستري مركز برگزار شد. در اين مراسم سيد محمد هاشمي، حقوقدان و عضو هيات علمي دانشگاه شهيد بهشتي، گيتي پورفاضل از وكلاي دادگستري و حسن ضيايي‌فر دبير كميسيون حقوق بشر اسلامي ايران حضور داشتند. هاشمي، با تاكيد بر اينكه كرامت، امنيت و آزادي، پايه و حيات جامعه انساني است؛ چهار اصل اساسي نهفته در حقوق بشر را برشمرد. ضيايي‌فر نيز بر اينكه حقوق انساني غيرقابل تعليق و درمواردي مطلق است، تاكيد كرده و گفت: جامعه جهاني در شش دهه گذشته تلاش زيادي كرده اين موضوع را جا بيندازد كه دادرسي عادلانه غيرقابل تعليق و مطلق است و هيچ دولتي حق ندارد حق برخورداري از دادرسي عادلانه را محدود كند.
برادري شعوري به جاي برادري شعاري
محمد هاشمي با تاكيد بر اينكه بشر از قديم در معرض تهديد، غارت و شكنجه بوده و نوعا از نظر سياسي شكنجه‌گران بشر زورگويان حاكم بوده‌اند گفت: كرامت، امنيت و آزادي، پايه و حيات جامعه انساني است تا براساس آن افراد بتوانند با عزت، از مواهب طبيعي به‌طور مساوي برخوردار باشند و همچنين نسبت به مال خود بيم نداشته و بدون دغدغه استعدادهاي خود را به كار اندازند. وي با بيان اينكه ما شاهد چهار اصل اساسي نهفته در حقوق بشر هستيم: افزود اصل اول، كرامت انساني است كه در درون اين اصل، آزادي نهفته است؛ در بند 6 اصل دوم قانون اساسي، آزادي توام با مسووليت انسان در برابر خدا مورد توجه قرار گرفته و در فصل سوم نيز موضوع آزادي در جلوه‌هاي مختلف را مورد توجه قرار داده است. اصل دوم، موضوع آزادي است؛ در اصل نهم قانون اساسي آمده كه هيچ مقامي حق ندارد آزادي‌هاي مشروع را حتي با وضع قانون از انسان‌ها سلب كند. اصل سوم نيز اصل برابري است؛ يعني تمام افراد بشر داراي حقوق يكسان هستند و خوشبختانه در فصول 19 و 20 قانون اساسي به اصل برابري توجه زيادي شده است. در نهايت اصل چهارم، اصل برادري است كه بر اساس آن بايد اصل برادري شعاري، برادري شعوري شود.
هاشمي با اشاره به موضوع امنيت ادامه داد؛ امنيت يعني اطمينان خاطري كه افراد براساس آن در جامعه زندگي مي‌كنند و نسبت به جان و مال و... خود بيم و هراسي ندارند. متاسفانه در كشورهاي جهان سوم امنيت را براي دولت قايل هستند. در قرآن و قانون اساسي بر موضوع امنيت تاكيد شده و يكي از مباحث بيان شده در آنها، امنيت حيثيتي است. يكي ديگر از موارد امنيت، امنيت شخصي و امنيت مسكن و... است كه در قرآن نيز به آن اشاره شده است. وي به موضوع استقلال قاضي نيز اشاره‌اي داشت و گفت: استقلال قاضي زماني است كه وي در مقام دادرسي براساس موازين قانوني و به دور از هرگونه نفوذي مبادرت به صدور حكم مي‌كند چرا كه اگر ذره‌اي احاطه در امر قضا وجود داشته باشد به‌طور قطع استقلال قضا از بين مي‌رود، بنابراين تضمينات خاص امنيت قاضي مبتني بر چند اصل است كه يكي از آنها برائت است.
وي با تاكيد بر اينكه زماني كه از آزادي بيان صحبت مي‌كنيم يعني اينكه افراد با به كار انداختن استعدادهاي خود فكرشان را بيان ‌كنند، به آزادي مطبوعات نيز اشاره كرد و گفت: يكي از نقش‌هاي مثبت آزادي مطبوعات، افزايش معلومات مردم و ارتقاي فكري جامعه و طرح بررسي وضع جامعه و اطلاع هيات حاكمه از خواسته‌هاي طبقات مختلف مردم است. بنابراين مي‌توان گفت كه آزادي مطبوعات يكي از ضروريات آزادي بيان است كه بايد مورد توجه قرار گيرد.
در ادامه اين مراسم گيتي پورفاضل، وكيل دادگستري گفت خاستگاه حقوق بشر در همين سرزميني است كه من و شما به دنيا آمديم چرا كه نخستين منشور حقوق بشر، حمورابي است و پس از آن منشور كوروش را داريم، منشوري كه آزادي واقعي را در آن مي‌بينيم. وي افزود: در سرزمين ما هرگز سيستم بردگي وجود نداشته است.  
حقوق و آزادي‌ها، هميشه و همواره
ضيايي‌فر، با اشاره به اينكه روز جهاني حقوق بشر يك روز قراردادي است گفت: 67 سال پيش در چنين روزي اعلاميه جهاني حقوق بشر به تصويب رسيد. شعار امسال سازمان ملل براي روز جهاني حقوق بشر، «حقوق ما و آزادي‌هاي ما، هميشه و همواره» بوده است و امسال پنجاهمين سالگرد تصويب ميثاقين حقوق بشر است. حدود 50 سال قبل دو سند ميثاق بين‌الملل حقوق مدني و سياسي و نياز ميثاق حقوق بين‌المللي اقتصادي و اجتماعي به تصويب رسيد كه جمهوري اسلامي ايران عضو اين اسناد است و دولت ما متعهد به اجراي اين دو سند است چرا كه مباحث مربوط به دادرسي عادلانه در ميثاق بين‌المللي حقوق مدني و سياسي آمده است. وي ادامه داد قرار است سازمان ملل شعار امسال را در صدر كمپين يك ساله پيگيري كند و همه كشورها حق دارند كه ديدگاه‌هاي خود را طي اين مدت بيان كنند. اين شعار بر غيرقابل سلب بودن انسان‌ها از حقوق بشر تاكيد دارد.
ضيايي‌فر با اشاره به اينكه برخي حقوق انساني غيرقابل تعليق و درمواردي مطلق است گفت: جامعه جهاني در شش دهه گذشته تلاش زيادي كرده اين موضوع را جا بيندازد كه دادرسي عادلانه غيرقابل تعليق و مطلق است و هيچ دولتي حق ندارد حق برخورداري از دادرسي عادلانه را محدود كند. حق برخورداري از وكيل و نيز حق برخورداري از دادرسي عادلانه فقط اختصاص به شرايط صلح را ندارد بلكه شرايط جنگ را هم در بر مي‌گيرد و هر انساني حتي انسان شرور و اسير نيز حق برخورداري از آن را دارد.
دبير كميسيون حقوق بشر اسلامي ايران با يادآوري اينكه حق دفاع و حق برخورداري از آن فقط اختصاص به آدم‌هاي خوب جامعه را ندارد بلكه تمامي انسان‌ها مي‌توانند از آن برخوردار باشند، گفت: ما بايد كمك كنيم كه در مقررات خودمان و نيز سازوكارهاي داخلي‌مان اگر محدوديت‌هايي فراروي اين حق موثر انساني وارد كرده‌ايم آنها را بر داريم چرا كه زيبنده نظام ما نيست كه در مقررات‌مان محدوديت‌هايي را به رسميت بشناسيم در حالي كه مناطق جهان حدود 16 سال پيش از ما بسيار جلوتر پيش رفته‌اند. وي تاكيد كرد انقلاب اسلامي ما مبتني بر آزادي و كرامت اسلامي بوده و در اصل قانون اساسي نيز به آن اشاره شده است. اميدوارم دوستان حقوقدانان ما فكري بينديشند و راهكار را به مسوولان قانونگذار در مجلس ارايه دهند و حضور فعال‌تري داشته باشند.
در پايان اين مراسم از دكتر هاشمي به عنوان يكي از استادان برجسته حقوق اساسي و فعال حقوق بشر تقدير شد.