زمان يكي شدن سياست خارجي ايران
محمدعلي سبحاني٭
روز گذشته، گزارش راستي‌آزمايي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در رابطه با تعهدات جمهوري اسلامي ايران بر اساس برجام منتشر شد و نشان داد كه ايران به تعهدات خود پايبند بوده است. به تبع انتشار اين گزارش و بر اساس برنامه جامع اقدام مشترك، برجام به مرحله عملياتي شدن خود مي‌رسد و روز گذشته هم آقاي محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران و خانم فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپايي آغاز آن را اعلام كردند. بر اين اساس، ايران به مدت 10 سال تعهداتي را برعهده خواهد گرفت و طرف مقابل نيز در ازاي آن بايد اقدام به رفع تحريم‌هاي صورت گرفته در مساله هسته‌اي عليه ايران بپردازد. به عبارتي، سوييفت و تبادلات ميان بانكي آزاد خواهد شد، مقدار زيادي درآمدها و اموال بلوكه شده ايران آزاد مي‌شوند، امكان خريد و فروش بين‌المللي و سرمايه‌گذاري خارجي فراهم مي‌شود و شرايط براي همكاري‌هاي گسترده بين‌المللي و منطقه‌اي براي جمهوري اسلامي ايران فراهم خواهد شد. به عبارت ديگر، دوران جديدي براي ديپلماسي ايران آغاز مي‌شود و تحريم‌هاي ظالمانه براي همه فرومي‌پاشد.
با اين حال، بايد دانست كه حفظ، صيانت و مراقبت از برجام براي جلوگيري از آفت‌زدگي و آسيب همچنان بايد مهم‌ترين دستوركار دستگاه ديپلماسي‌مان باشد. بايد بدانيم كه برجام فقط يك امر توافق ساده نيست بلكه روندي است كه از دو سال پيش تا به امروز آغاز شده، با اجراي برجام وارد فصل جديدي خواهد شد و حداقل تا 10 سال ديگر تداوم خواهد يافت. پس لازم است تا به اين نهال نوپا توجه داشته باشيم و مراقب باشيم تا طرفين به تعهدات خود عمل كنند تا مشكلي براي آن پيش نيايد. با اين حال، با اجرايي شدن برجام، گشايش‌هايي در عرصه‌هاي مختلف و به ويژه در ساحت سياسي و اقتصادي ايجاد خواهد شد. انتظار اين است كه سرمايه‌گذاري‌هاي گسترده خارجي در كشور صورت گيرد. همچنين اين انتظار وجود دارد كه سرمايه‌هاي ايرانيان خارج از كشور به ايران بازگردد. اين مسائل به نوبه خود مي‌تواند دستاوردهاي اقتصادي را براي ايران فراهم آورد و موجب شود تا توسعه و رونق اقتصادي در كشور روزافزون شود. اين مسائل بي‌ترديد موجب اميد ايرانيان خواهد شد و مي‌توان بازگشت اميد و نشاط به جامعه را هم از پيامدهاي اجراي برجام قلمداد كرد. با اين حال و دوران پسا تحريم، لازم است تا وزارت امور خارجه بازنگري را در برنامه‌ريزي‌هاي خود داشته باشد. من به ياد دارم كه محمدجواد ظريف در هنگام اخذ راي اعتماد در مجلس شوراي اسلامي، وعده داد كه از اين پس جمهوري اسلامي ايران يك سياست خارجي داشته باشد. اين عبارت، مفهومي عالي است كه البته در يكي، دو سال گذشته به دليل حساسيت مذاكرات هسته‌اي تحت شعاع آن قرار گرفته است. اينك وزارت امور خارجه در اين دوران بايد پيگيرانه‌تر به دنبال تحقق آن باشد. اين مفهوم به آن معنا است كه تناقضات در عرصه ديپلماسي را كنار بگذاريم و مبناي سياست خارجي‌مان را در راستاي حمايت از منافع ملي در ابعاد گوناگون بگذاريم. در اين راستا، لازم است تا وزارت امور خارجه محوريت خود را توسعه و گسترش دهد به گونه‌اي كه ساير دستگاه‌هاي ديگر نيز در چارچوب برنامه‌ريزي‌هاي دستگاه ديپلماسي عمل كنند تا اينگونه جمهوري اسلامي ايران بتواند از ظرفيت‌ها و توانمندي‌هاي خود براي گسترش صلح، ثبات و امنيت در منطقه و حتي جهان استفاده كند و غيرممكن‌ها را ممكن كند. لازم به ذكر است يادآور شوم برجام هرچند در بعد مساله هسته‌اي است ولي روش و ظرفي است كه مي‌توان از آن در ابعاد و مسائل مختلف و از جمله پرونده بحران‌هاي منطقه‌اي هم استفاده كرد و از توانمندي‌هاي آن بهره‌مند شد.
٭ مديركل خاورميانه وزارت امور خارجه در دولت اصلاحات