رجب طيب اردوغان در جمع ميليوني مخالفان كودتا:
از مجازات اعدام حمايت مي‌كنم
استانبول سرخ پوش. لبخندهاي فاتحانه آقاي رييس‌جمهور دوشادوش همسرش كه لباسي كاملا اسلامي و يكدست سفيد پوشيده است. جمعيت از نزديك به ظهر روز يكشنبه خود را مهياي حضور در گردهمايي كرده كه به راهپيمايي دموكراسي و شهدا شهره شده است. كودتاي نافرجام در تركيه تاچند روز ديگر يك ماهه مي‌شود اما مانورهاي سياسي پس از كودتا همچنان ادامه دارد. رسانه‌هاي بين‌المللي متفاوت آمار متفاوتي را در خصوص جمعيت حاضر در اين راهپيمايي بزرگ مي‌دهند: از بيش از يك ميليون نفر تا نزديك به پنج ميليون نفر. 25 هزار نيروي پليس نيز براي تامين امنيت به محل تجمع اعزام شده بودند. همه آمده بودند، جز احزاب كرد. جامعه تركيه از بعد سياسي به جامعه‌اي كثيرالچهره شهرت دارد و به دليل همين وضعيت رنگارنگ سياسي است كه راهپيمايي روز يكشنبه كه تا شامگاه طول كشيد از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است. مجري شبكه امريكايي سي‌ان‌ان در حالي كه صحنه پشت سر او به واسطه پرچم‌هاي سرخ تركيه كه در دستان مردم به اهتزاز درآمده‌اند يكرنگ شده است، اين راهپيمايي را بي‌سابقه مي‌خواند. دست‌ها در هم گره خورده است اما نه براي حمايت از يك فرد كه براي دفاع از دموكراسي. ترك‌ها آمده بودند تا بگويند كه بازگشت به روزهاي تسلط چكمه‌پوش‌ها را برنمي‌تابند. هم مخالفان راه و رسم سياسي رييس‌جمهور آمده بودند و هم كساني كه نام حامي حزب عدالت و توسعه را يدك مي‌كشند. درياي سرخي از پرچم‌هاي تركيه شكل گرفته بود تا سنت دخالت ارتش در سياست را به كام مرگ بكشاند. اردوغان در يك ماه گذشته بارها و بارها از مردم خواسته بود تا براي تثبيت شرايط پس از كودتاي نافرجام خيابان‌ها را ترك نكنند. اين‌بار هم وي در سكوي قرمزرنگي كه شعارهايي در حمايت از دموكراسي نوشته شده بود، اردوغان در ميان تشويق‌ها و شعارها پشت تريبون قرار گرفت. آقاي رييس‌جمهور باز هم خاطرات شب كودتا را به همه يادآوري كرد و از اجابت درخواستش از سوي مردم براي به خيابان ريختن و نجات تركيه قدرداني كرد. با كودتاچيان چه بايد كرد؟ اين پرسشي است كه از يك ماه پيش در محافل سياسي و عمومي تركيه بسيار مطرح مي‌شود و همواره مجازات اعدام يكي از گزينه‌هاي ثابت بوده است. بازگشت اعدام يعني پايان مسيري كه تركيه تا به امروز براي الحاق به اتحاديه اروپا رفته است اما گويا اردوغان اين روزها تحقق آن روياي ترك‌ها را در اولويت نمي‌بيند و البته كه اتحاديه اروپاي امروز با مشكلات اقتصادي و امنيتي عديده، ديگر تحفه درخوري نيست كه اردوغان به دنبال پيوستن به آن باشد. برهمين اساس وي به صراحت در جمع مردم كشورش و مقابل دوربين شبكه‌هاي اروپايي گفت كه از بازگشت حكم اعدام به عنوان مجازاتي براي كودتاچيان استقبال مي‌كند. وي در اين راهپيمايي تاكيد كرد كه مردم تركيه از مجازات اعدام حمايت مي‌كنند و برهمين اساس او نيز به عنوان يك رييس‌جمهور، مطيع اراده مردم است.
در سخنراني شامگاه گذشته در استانبول سخن از كودتا شد و صحبت از مجازات اعدام براي كودتاچيان به ميان آمد، پس نام فتح‌الله گولن هم از زبان رييس‌جمهور شنيده شد. پاكسازي و تصفيه، نخستين اقدامي بود كه اردوغان پس از كودتا براي آنچه تطهير تركيه خواند دست به انجام آن زد و در سخنراني اخير هم باز تاكيد داشت كه دستگاه‌هاي دولتي بايد از كليه هواداران فتح‌الله گولن پاكسازي شود. اردوغان در ادامه سخنانش در خصوص مجازات اعدام گفت: آنها مي‌گويند اتحاديه اروپا مجازات اعدام ندارد. خوب امريكا دارد، ژاپن دارد، بيشتر جهان اين مجازات را دارد. پس آنها اجازه دارند حكم اعدام بدهند. ما هم تا سال ۱۹۸۴ داشتيم. حاكميت از آن مردم است و بنابراين اگر مردم چنين تصميمي بگيرند، مطمئن هستم احزاب سياسي پايبند خواهند بود. ۱۵ جولاي به دوستان ما نشان داد كه اين كشور نه فقط در برابر حملات سياسي، اقتصادي و ديپلماتيك قوي است، بلكه در برابر خرابكاري نظامي هم پايدار است؛ نشان داد كه سقوط نخواهد كرد و از خط خارج نخواهد شد. البته كه بايد همه اعضاي اين سازمان را پيدا و آنها را در چارچوب قانون ريشه‌كن كنيم اما اگر فقط به اين قانع شويم، به عنوان يك كشور و يك ملت باعث ضعف ديوار دفاعي خود در برابر ويروس‌هاي مشابه خواهيم شد.
انتقام‌گيري در كار نيست
بنعالي ييلديريم، نخست‌وزير تركيه از روز انجام كودتا تا به امروز هر روز يك يا دو نشست خبري يا مصاحبه را هدايت كرده است تا بتواند موج خبري در خصوص اتفاق‌هاي پساكودتا را به نوعي كنترل كند. محور سخنان وي اين‌بار نيز بر سرنوشت گولن متمركز بود. وي در ميان تجمع‌كنندگان حامي دولت تركيه متعهد شد فتح‌الله گولن را به تركيه منتقل خواهد كرد و وي به خاطر تلاش براي كودتا به سزاي اعمالش خواهد رسيد و بهاي اين كودتا را مي‌دهد. وي گفت: ما دنبال انتقام‌گيري نيستيم بلكه مي‌خواهيم بر اساس قانون رفتار كنيم. خلوصي آكار، رييس ستاد مشترك ارتش تركيه چهره شب كودتا بود. مردي كه ساعاتي توسط كودتاچيان به گروگان گرفته شده بود نيز با حضور در اين گردهمايي گفت: يك گروه غيرقانوني وابسته به سازمان «تروريستي» فتح‌الله گولن با نفوذ در دستگاه‌هاي مختلف دولتي و نيروهاي مسلح اين اقدام ذليل را عليه كشور و ملت‌مان انجام داد. خائنان به كشور و ملت تركيه به اشد مجازات محكوم خواهند شد. هيچ‌كس در اين باره ترديدي نداشته باشد.
اسماعيل قهرمان، رييس پارلمان تركيه نيز اعلام كرد: تركيه كودتا را با اتحاد و يكپارچگي ملت دفن كرد. ما اينجا هستيم تا همبستگي خود را به عنوان يك ملت متحد زير يك پرچم نشان دهيم. افراد وابسته به سازمان گولن در موسسات دولتي نفوذ پيدا كرده‌اند اما با اين حال در اين كودتا شكست خوردند.
قرائت از يك رونوشت واحد
روز يكشنبه، تركيه شاهد اجماع سياسي بي‌سابقه‌اي بود. رهبران و طرفداران احزاب جنبش ملي‌گرا و مردم جمهوريخواه هم به حزب عدالت و توسعه كه در راس هرم حاكميت است، پيوستند. رهبر حزب مردم جمهوريخواه نيز در اظهاراتي تاكيد كرد كه كودتاي نافرجام خونين كه جان 239 نفر را گرفت و 2200 نفر را به كشتن داد، جرقه آغاز دوره جديدي از تعامل سياسي در تركيه بود. وي در اين خصوص گفت: تركيه پس از 15 جولاي، تركيه متفاوتي است. اگر بتوانيم اين قدرت جديد را درك كنيم و البته فرهنگ همياري و همراهي سياسي را هم داشته باشيم مي‌توانيم تركيه بهتري براي فرزندان‌مان بسازيم.
كمال قليچداراوغلو در ادامه بر جمهوريت، دموكراسي، تساوي در برابر قانون، اهميت سيستم پارلماني، استقلال قانون و آزادي رسانه تاكيد كرد و افزود: اكنون با تركيه جديد روبه‌رو شده‌ايم. مردم و رهبران احزاب مختلف از جمله من بايد درس‌هايي از اين كودتا بگيريم. اگر جمهوريت در كشور وجود نداشت، نه اردوغان رييس‌جمهور مي‌شد، نه ييلديريم
نخست وزير، نه قهرمان رييس پارلمان و نه من رهبر حزب مردم جمهوريخواه مي‌شدم. ما نياز داريم كه به تقويت دموكراسي كمك كنيم. بايد سياست را از مساجد، دادگاه‌ها و ارگان‌هاي نظامي خارج كرد.
دولت باغچلي، رهبر حزب اپوزيسيون «جنبش ملي‌گرا» نيز در سخناني تاكيد كرد كه مردم به خائنان و تروريست‌هاي كودتاي ۱۵ جولاي درس دادند. وي افزود: «كودتاي اخير تلاشي براي تجاوز به كشور بود كه با كشتار گسترده‌اي همراه بود.» باغچلي سازمان فتح‌الله گولن را «طراح اصلي» كودتاي ۱۵ ژوئيه معرفي و اين سازمان را به «سرطان» تشبيه كرد و از مردم خواست كه در برابر كودتاچيان متحد باشند.
برخي خبرگزاري‌ها اعلام كردند كه حزب دموكراتيك خلق كه حزبي كردي است به اين گردهمايي دعوت نشده بود و اين مساله انتقادهايي را هم در داخل و هم خارج تركيه به همراه داشت.
ديدار با سزار در سن‌پطرزبورگ
داستان سرنگوني جنگنده سوخو24 به تاريخ پيوسته است. تركيه بهاي اشتباه خود در قبال روس‌ها را با تحريم سياسي و اقتصادي به مدت چندماه از جانب مسكو پرداخت كرده است و اكنون نوبت به احياي رابطه رسيده است. اردوغان براي نخستين‌بار پس از كودتاي 15 جولاي خاك كشورش را ترك مي‌كند و نخستين ميزبان هم ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه است. سزار روس‌ها در سن‌پطرزبورگ ميزبان همتاي ترك خود است. قرار است نقشه راه جديدي در خصوص رابطه دوجانبه تركيه- روسيه در اين سفر ميان دو كشور تعريف و سپس پيگيري شود. نوامبر گذشته بود كه روسيه و تركيه به دنبال هدف قرار گرفتن جنگنده روسيه توسط ترك‌ها تنش در رابطه دوجانبه را تجربه كردند. ديدار امروز در روسيه، نخستين ديدار دو رييس‌جمهور پس از تثبيت اراده براي عادي‌سازي رابطه است. اردوغان در مصاحبه با لوموند تاكيد كرده است كه برنامه تجديدديدار با پوتين در تاريخ 9 آگوست از مدت‌ها پيش از كودتاي نيمه جولاي صورت گرفته بود و اين ديدار مي‌تواند فصل جديدي در رابطه ميان دو كشور باشد. رابطه سياسي و اقتصادي دو كشور در حالي كه تركيه روزهاي پساكودتا را تجربه مي‌كند از مهم‌ترين سرفصل‌هاي اين ديدار خواهد بود.
از 29 ژوئن كه عادي‌سازي رابطه ميان روسيه و تركيه اعلام شد وزراي امور خارجه دو كشور يك بار در تاريخ يك جولاي در سوچي با هم ديدار كردند. در جريان كودتاي نافرجام تركيه هم، ولاديمير پوتين حمايت خود از دولت اردوغان را رسما اعلام كرد كه اين مساله مورد استقبال جدي تركيه قرار گرفت.
هافينگتون پست در تحليلي در خصوص نخستين ديدار اردوغان و پوتين پس از عادي‌سازي رابطه مي‌نويسد: اردوغان در حالي به مسكو مي‌رود كه دغدغه تركيه و سرانجام مانورهاي پساكودتايي را در سر دارد و با رييس‌جمهوري ديدار مي‌كند كه او نيز دغدغه نقشه‌اش در سوريه را دارد. قطعا ماجراي پرونده سوريه و جدا از آن حلب به شكل خاص يكي از اصلي‌ترين پرونده‌هايي است كه روي ميز قرار دارد. سرنوشت نبرد موافقان و مخالفان در حلب از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است و مي‌تواند منجر به تغيير معادله‌هاي سياسي در مذاكرات سوريه شود. اردوغان در روزهاي پساكودتا مرتبا هشدار داده است كه روابط تركيه با كشورها بر اساس موضعي كه در قبال كودتا از خود نشان دادند، تغيير خواهد كرد.
همزمان با سفر اردوغان به روسيه وي با خبرگزاري تاس گفت‌وگويي داشت كه در آن تلاش كرد مقدمات حصول نتيجه مثبت از اين سفر را فراهم كند. وي در اين گفت‌وگو ضمن «دوست» خواندن پوتين، گفت: «اين يك سفر تاريخي خواهد بود، شروعي تازه. معتقدم كه صفحه جديدي (در روابط دو كشور) طي مذاكرات با دوستم ولاديمير، گشوده خواهد شد. هنوز چيزهاي زيادي است كه كشورهاي‌مان بايد باهم انجام دهند.» وي ضمن به رسميت شناختن اين مساله كه بدون روسيه، مصالحه در بحران سوريه معنا ندارد، بر اهميت اقدامات روسيه در درگيري‌هاي اين كشور تاكيد كرد.
رييس‌جمهور تركيه با بيان اينكه راه‌حل بحران سوريه بدون روسيه به دست نمي‌آيد، افزود: «ما فقط با همكاري با روسيه مي‌توانيم بحران سوريه را حل كنيم.»
اردوغان در گفت‌وگو با تاس به موضوع بحران مهاجران در اروپا و پيوستن تركيه به اتحاديه اين قاره هم پرداخته و بار ديگر از عدم ايفاي تعهدات از سوي اتحاديه اروپا براي پنجاه و سومين سال متوالي انتقاد كرد. وي در اين خصوص گفت: اتحاديه اروپا براي 53 سال است كه ما را بازي مي‌دهد. ما پيوسته صداقت خود را ثابت كرده و چنين انتظاري را از اتحاديه اروپا داريم. آنها بايد سياست رفتارهاي دوگانه را كنار بگذارند.