رابطه افزايش قيمت سوخت و كاهش درآمد خانوار
نتايج يك پژوهش نشان ميدهد كه در كشورهاي در حال توسعه هدفگذاري نامناسب براي يارانههاي سوخت در نظر گرفته ميشود و اغلب گروههاي پردرآمد از آن منتفع شده و همچنين بار مالي زيادي به همراه دارد. معاونت اقتصادي وزارت اقتصاد مقالهاي تحت عنوان بازبيني منافع نابرابر يارانههاي سوخت، شواهدي براي كشورهاي در حال توسعه، منتشر كرده است كه در متن آن آمده است: يافتههاي اين مطالعه نتايج قبلي مبني بر هدفگذاري نامناسب يارانههاي سوخت، منتفع كردن گروههاي پردرآمد و همچنين بار مالي زياد را تقويت كرده است. بنابراين بازنگري در تخصيص يارانهها، اثر قابل توجهي بر رفاه خانوارها مخصوصا خانوارهاي كمدرآمد خواهد داشت. نتايج اين مطالعه نشان ميدهد كه به ازاي هر 25/0 دلار افزايش قيمت هر ليتر سوخت، درآمد واقعي خانوار به طور متوسط 5/5 درصد كاهش مييابد. حدودا نيمي از اين اثر به طور غيرمستقيم از طريق تغيير قيمت ساير كالاها و خدمات مصرفي ايجاد ميشود.
توزيع اين اثر رفاهي تقريبا خنثي است، بدين معنا كه ميزان زيان رفاهي در گروههاي درآمدي، مشابه است. نابرابري توزيع مصرف كل در گروههاي درآمدي، عدم كارايي ابزار سياستي يارانه سوخت براي حمايت از خانوارهاي فقير را در مقابل افزايش قيمت سوخت نمايان ميسازد، (به طور متوسط، دو دهك بالاي درآمدي، (ثروتمندترين)، نسبت به دو دهك پايين درآمدي (فقيرترين)، شش برابر يارانه سوخت دريافت ميكنند. منافع ناشي از يارانه بنزين نسبت به بقيه سوختها كاهندهتر توزيع ميشود به طوريكه بيش از ۸۳ درصد منافع يارانه بنزين به ۴۰ درصد ثروتمندترين خانوارها تعلق ميگيرد. اگرچه مصرف نفت سفيد بين گروههاي درآمدي يكنواختتر توزيع شده است، اما بخش قابل توجهي از يارانه نفت سفيد همچنان نصيب خانوارها با درآمد بالا ميشود. با در نظر گرفتن اثر معكوس اصلاحات يارانهاي بر خانوارهاي فقير، استفاده از ابزارهاي كاهشدهنده آثار اِعمال يارانهها براي حمايت از اين خانوارها مهم خواهد بود.
در اين مقاله استراتژيهاي جايگزيني براي رسيدن به اين نتيجه بررسي شده است و به اين نتيجه رسيده است كه روش مرسوم جبران، پرداخت هدفمند نقدي يا شبه نقدي است. پرداخت نقدي اين مزيت را دارد كه افراد، سطح و نوع انرژي مورد نياز خود را در زمان و مكان مدنظر، خريداري كنند. در اين روش نياز نيست كه دولت به صورت مستقيم اقدام به تقسيم يارانه انرژي كند كه اين امر معمولا پرهزينه بوده و زمينه سوءاستفاده را فراهم ميآورد. بلكه پرداخت نقدي هدفمند براي حمايت از خانوارهاي فقير در برخي اصلاحات يارانهاي موفق استفاده شده است. مثلا ارمنستان در طول برنامه اصلاحات برق، پرداخت نقدي موفقي را اجرا كرده و به مشتركين كمك كرد كه در مواجهه با قيمتهاي بالاتر برق، مصرف واقعي خود را حفظ كنند.