آغاز دور جديد جنگ قيمت‌ها
تخفيف‌هاي سياسي عربستان براي بازار نفت
گروه اقتصادي| عربستان بار ديگر قيمت نفت خود را در بازار آسيا كاهش داد تا قدرت خود در بازار نفت را به رخ ديگر رقباي آسيايي‌اش بكشد.
بعد ازفوت ملك عبدالله، پادشاه عربستان كه به نظر مي‌رسيد، مي‌تواند بازار رو به افول قيمتي نفت را كمي تكان دهد اما نشد، با اين حال ابقاي علي النعيمي به عنوان وزير نفت عربستان با تصميم‌گيري‌هاي سياسي‌اش به خوبي توانست تلنگر مورد نظر عربستان سعودي را به بازار نفت وارد كند.
علي النعيمي كه وزير كهنه كار دولت عربستان است و نزديك به دو دهه است بر كرسي وزارت نفت عربستان تكيه زده است از چندي پيش و بعد از اينكه دو قدرت نفتي اوپك يعني ايران عراق توانستند به بازار صادراتي نفت بازگردند براي تصاحب قدرت برتر نفتي در دنيا دست به بازي جديد قيمتي در بازار زد تا اگر نتوانست با عنوان برترين توليد‌كننده نفت جايگاه قدرتي متناسب با آنچه را مورد تصور خودش بود رقم بزند؛ با تاثير‌گذاري قيمت نفت در بازار به تنها قدرت نفتي جهان مبدل شود.
بر اين اساس اين قدرت نفتي اوپك، در شرايطي كه توليد‌كنندگان نفت وابستگي خود به نفت را تثبيت شده مي‌ديدند رو به ارزان‌فروشي نفت آورد و به طور ناگهاني به فروشندگان نفت خود اجازه داد بر سر ميز مذاكره به متقاضيان خريد نفت‌شان تخفيفات ويژه‌اي را بدهند. اين اقدام عربستان موجب شد تا ايران و عراق كه بعد از يك وقفه دوباره و با قدرت بيشتري به بازار نفت بازگشته بودند دست به ارايه تخفيفات خاص بدهند تا بتواند در گود رقابت با رقيب قدر همچنان به بازي ادامه بدهند.
اين روال البته با اعتراضات ديگر اعضا و ادامه روند كاهشي قيمت نفت موجب شد تا جلسه اوپك با موضوع تصميم‌گيري در مورد قيمت و ميزان توليد مورد توجه ويژه‌اي قرار گيرد. اين جلسه كه با رايزني‌هاي مختلف وزراي نفتي همراه بود با پولتيك نفتي عربستان موجب وارد شدن شوك جديد ديگر اين كشور نفتي به بازار شد. در جريان برگزاري نشست اوپك با رايزني‌ها و برگ برنده‌هاي عربستان توليد نفت اعضا كاهش نيافت و روال نزولي قيمت نفت تداوم يافت تا اعضاي اوپك اين تصميم‌گيري اعضا را نوعي باج دهي به قدرت برتر اوپك بدانند.
انتقادات مختلف به اين تصميم سياسي اعضا در كنار ورود نفت و گاز شيل به بازار، اجازه صادرات فرآورده‌هاي نفتي امريكا به خوبي بازار جهاني نفت را در شرايط آمپاس قرار داد. با اين حال تمام اعتراضات به اين تصميم موجب نشد تا اوپكي‌ها با تداوم كاهش بهاي نفت به سمت تصميم‌گيري جديد براي كاهش توليد پيش نروند.
حال و در روزگاري كه وزير دو دهه‌اي نفت عربستان تصميم به ارزان‌فروشي مجدد نفت گرفته است؛ كارشناسان انگشت شماتت خود را به سمت اوپك گرفته ومعتقدند كه اين سازمان نتوانسته در راستاي اساسنامه تشكيل خود، عمل كند و بازارنفت از اختيار اين سازمان خارج شده است.
اين گروه معتقدند كه عربستان با همكاري امريكا براي تضعيف ديگر كشورها از جمله ايران و روسيه دست به كاهش قيمت نفت در بازار زده‌اند. البته دكتر خطيب، كارشناس اوپك اين نظر را قبول ندارد و معتقد است: «سازمان اوپك دوران مختلفي را طي كرده و از زمان تاسيس تاكنون شاهد افت و خيزهاي زيادي بوده است. در دهه 1960 كشورهاي نفتي براي اينكه منافع خود را در مقابل شركت‌هاي نفتي حفظ كنند دست به تاسيس اين سازمان زدند و در مقابل كاهش يا افزايش قيمت نفت دست به تصميم‌گيري‌هاي مختلف مي‌زدند كه كارشناسان اين دوران را دوران موجوديت اوپك مي‌خوانند.»
وي مي‌افزايد: «در سال‌هاي 73 و 74 ميلادي دوره تهاجمي سازمان اوپك بود كه همزمان با جنگ عراق و اسراييل قيمت نفت چهاربرابر شد و كشورهاي اوپك تصميم مي‌گيرند نفت به اسراييل نفروشند. در آن زمان اوپك 85 درصد نفت جهان را تامين مي‌كرد. در دهه 80 نيز اوپك در راستاي دستاوردهاي دهه 70 تلاش مي‌كند. اين زمان كه با كاهش تقاضا همراه است موجب مي‌شود كه در دهه 90 اوپك به شرايط دهه 60 و دفاع از موجوديت خود باز گردد؛ اين همان شرايطي است كه در حال حاضر اوپك با آن دست به گريبان است.» اين كارشناس مسائل اوپك تاكيد مي‌كند: «تناقضات در اوپك در مقطع زماني حتي موجب شد تا عربستان به سمت ايجاد اوپكي جديد با بازيگراني همچون مكزيك و كشورهاي عربي هم پيش برود كه موفق نشد، به اين جهت در حال حاضر عربستان براي اينكه بتواند قدرت نفتي جهان را در اختيار داشته باشد بيشتر از هر چيز ديگري به سمت تصميمات سياسي - قيمتي روي آورده است.»
خطيب ادامه مي‌دهد: «در شرايطي كه اوپك به شرايط دفاع از موجوديت و منافع مشترك باز گشته است، عربستان با دارا بودن سهم 9 ميليون بشكه‌اي توليد نفت به صورت روزانه، با تصميمات سياسي خود قصد دارد تا اجازه قدرت‌نمايي قدرت‌هايي همچون ايران را ندهد. در عين حال تصميمات عربستان براي ارايه تخفيفات ويژه موجب قدرت نمايي اين كشور نفتي شده است.»
وي با اشاره به اينكه قدرت عربستان در افزايش توليد روزانه خود كه نيمي از تقاضاي نفتي اوپك را پوشش مي‌دهد به خوبي اجازه داده است اين كشور نفتي بدون هيچ هراسي دست به تصميمات سياسي بزند، تاكيد كرد: «اين تصميمات موجب شده تا ايران نتواند از محل فروش نفت به درآمد ارزي مناسبي دست يابد. از اين رو به نظر مي‌رسد عربستان با حركت در لاين حركتي غرب در جهت منافع كشورهاي نفتي حركت نمي‌كند. البته نبايد فراموش كرد كه اين تصميمات مقطعي است چرا كه كشورهاي خريدار نفت بايد بدانند با كاهش قيمت نفت اين توليد‌كنندگان براي تثبيت قيمت در بازار به سمت كاهش توليد پيش مي‌روند و اين در بلند مدت به ضرر كشورهاي توليد‌كننده نيز تمام مي‌شود.»
اين كارشناس مسائل اوپك همچنين در خصوص اينكه آيا اين روال موجب از دست رفتن جايگاه اوپك شده است؟ مي‌گويد: «به طور كلي اوپك ديگر مانند گذشته بر تحولات بازار حكومت نمي‌كند. اوپك در حال حاضر مجبور است با سه قطب ديگر هماهنگ باشد، كه گروهي كشورهاي صنعتي غربي همچون انگليس و امريكا و نروژ هستند، و كشورهاي توسعه‌يافته غير اوپك و ديگري كشورهاي سوسياليستي جدا شده از شوروي كه توليد‌كننده نفت هستند.»
خطيب تاكيد مي‌كند: «در حال حاضر اوپك در شرايط خوبي به سر نمي‌برد و عربستان نمي‌تواند با ديگر اعضا بر سر قيمت و توليد به توافق برسد، اين امر موجب مي‌شود تا با توجه به مشكلات روسيه برسر موضوع اوكراين در لاين حركتي اروپا حركت كند و خواستار عدم افزايش قيمت نفت براي ضربه زدن به روسيه باشد.»
وي تنها راهكار ايران براي باقي ماندن در اين شرايط اوپك را قطع وابستگي به نفت مي‌داند و مي‌گويد: «اوپك بايد با اعضاي خود به توافق برسد و بتواند همچون دهه 70 اعضا را متقاعد به جنگيدن براي كسب منافع جمعي كند.»
بر اساس اين گزارش، طي ماه‌هاي گذشته و با آغاز كاهش شديد قيمت نفت، بسياري از كارشناسان از توطئه‌اي پنهان در پس پرده كاهش سياسي قيمت نفت خبر دادند.
وزير نفت عربستان بارها اعلام كرده كه هيچ توطئه‌اي در پس كاهش قيمت نفت در جهان نيست و به گزارش اويل پرايس، به دفعات تلاش كرده است تا توپ كاهش قيمت نفت را به زمين كشورهاي غير عضو اوپك انداخته و يا با استناد به تغيير روند رويكرد جهان نسبت به منابع انرژي كاهش قيمت نفت را طبيعي جلوه دهد.
وزير نفت عربستان در اظهارنظري جالب اعلام كرده است كه عدم كاهش توليد از سوي توليد كنندگان غير اوپك و افزايش توليد از سوي برخي از آنها روند كاهشي را براي قيمت نفت رقم زده است.
اين كشور همچنين سطح توليد خود را به بهانه حفظ بازار در برابر ديگر رقبا كاهش نداده و كاهش قيمت نفت را به عنوان راه‌حلي براي خارج كردن صرفه توليد نفت توسط كشورهايي مانند امريكا از محدوده سوددهي دانسته است. عربستان در ظاهر تلاش مي‌كند تا توليد نفت شيل امريكا را عامل اصلي بروز مازاد نفت در بازار جهاني معرفي كند و عدم كاهش سقف توليد خود را در راستاي مقابله با افزايش نفوذ امريكا در بازار جهاني نفت جلوه دهد.