جمع‌بندي سخنان اعضاي پنل در نشست «آب و رويكردهاي نو در گذر تاريخي ايران، يك دهه همكاري ملي آب»
محمد امين قانعي‌راد
مخالفت با طرح‌هاي توسعه مخالفت با توسعه نيست، مخالفت با ناپايداري طرح‌هاي توسعه است به همين دليل است كه مي‌گوييم مهم‌ترين ويژگي طرح‌هاي توسعه بايد اين باشد كه پيوست محيط‌زيستي و جامعه‌شناسي داشته باشد.
امر اجتماعي و امر زيست محيطي استقلال دارند با معيار اقتصادي نمي‌توانيم آنها را بسنجيم. نگاه اقتصاد محور همه‌چيز را به پول تبديل و در مورد آن صحبت مي‌كند. ما بايد به مسوولان بگوييم كه محيط زيست و جامعه چيزي نيست كه با پول بشود آن را سنجيد.
پيشنهاداتي كه مي‌توانم در راستاي بحث‌هاي مطرح شده ارايه كنم اين موارد است:
1- تخصيص منابع مالي موثر
2- وزرا و شخصيت‌هاي سياسي، مشاور اجتماعي و زيست‌محيطي نياز دارند، شرايط موجود نشان مي‌دهد كه به مشاور مسائل آب هم نياز دارند
3- طرح‌هاي عمراني بدون مجوز محيط‌زيست افتتاح نشوند
4- اعمال فسادزدايي از فعاليت‌هاي اقتصاد صنعتي
6- ايجاد توازن بين اقتصاد زندگي و اقتصاد كالايي
6- گسترش گفت‌وگوهاي اجتماعي يا اجتماعي كردن مساله آب
7- تعريف پيوست آب براي طرح‌هاي توسعه
8- به رسميت شناختن فعاليت‌هاي جامعه مدني در حوزه محيط‌زيست
9- غيرسياسي كردن مساله محيط زيست
10- بهبود نظام حكمراني آب و توسعه
11- اسناد پيوست فرهنگي زيست‌محيطي و اجتماعي طرح‌هاي عمراني قبل از اجراي طرح‌هاي عمراني روي سايت دولت و وزارتخانه قرار گيرد و فرصتي به كارشناسان داده شود كه اظهارنظر كنند.
هادي خانيكي
بحران آب اگر با فهم نادرست عمومي شود و با مديريت غلط اجرايي شود و با مشاركت اندك اجتماعي مساله را به شكل مضاعفي پيچيده‌تر مي‌كند. بحران آب بحران در همه‌چيز ما است، بحران امنيت ملي ما است، بحران منافع ملي، بحران توسعه ملي است. وقتي ابعاد بحران اينقدر وسيع مي‌شود، طبيعي است كه كنشگران آن براي حل مساله هم بيشتر مي‌شوند.
ما بايد بتوانيم دانشگاه را به حرف بياوريم و زبان‌آور كنيم بر سر منفعت ملي. مشكل آب مثل هر مشكل ديگري محصول جامعه‌اي است كه به زبان نيامده يا لكنت زبان دارد و مشكل حكمراني است كه گوش شنوا ندارد، كار ما در جامعه مدني اين است كه تا مي‌توانيم دانشگاهيان و كارشناسان را و رسانه‌ها را به زبان آوريم. از طرفي هم انتظارداريم كه گوش شنوايي هم باشد.
شيوه طرح نگراني‌هايي كه در حال حاضر براي آب مطرح مي‌شود، توليد عدم اجماع در دولت مي‌كند، كما اينكه مي‌بينيم وزارت نيرو، وزارت كشاورزي را مقصر مي‌داند، هر دوي اينها مقصر را سازمان محيط‌زيست مي‌دانند. اگر گفتمان آب شكل بگيرد در كانون آن اين امر اجتماعي مي‌تواند سودمند باشد.
تيترها و خبرهاي جنجالي رسانه‌اي در حوزه آب منجر به رقابت بر سر آب مبتني بر ترس و نااميدي و عدم همكاري و عدم احساس تعهد مي‌شود. در برابر اين مي‌توان يك فهم مشترك ايجاد كرد. نه به اين معنا كه بگوييم هيچ مشكلي وجود ندارد، بلكه به اين معنا كه كاري كنيم همه مردم مشكل و مساله را از خودشان بدانند.
عباسقلي جهاني
ما مفهوم توسعه را در كشور به درستي متوجه نشده‌ايم. كاري كه ما انجام مي‌دهيم نقطه‌اي است و عمران است نه توسعه. اگر بخواهيم به درستي قضاوت كنيم مي‌توانيم بگوييم كه برون‌داد نهايي فعاليت‌هاي يك بخش است كه شامل تلاقي دو مولفه مهم است. يكي پيشران‌هاي توسعه كه خارج از اختيارات بخش آب است مثل سياست‌هاي جمعيتي، برنامه‌هاي توسعه شهري و فضاسازي براي فعاليت‌هاي مختلف، اينها به طور مستقيم در برنامه‌هاي مديريت آب اثر مي‌گذارد و يك مولفه هم خود فعاليت‌هاي بخش آب است. چيزي كه ما مي‌بينيم مجموعه اين غفلت‌هاست.
پيشران‌هاي توسعه اثرگذار در حوزه آب بايد متناسب با شرايط توسعه پايدار اصلاح شود. در مورد مسائل سد‌سازي بايد توجه داشته باشيم كه ما با شرايط دو گانه در كشور مواجهيم.
تعدادي از نخبگان حوزه آب بيانيه‌اي را براي رييس‌جمهور ارسال كردند كه يكي از بندهاي آن اين است: «تعيين تكليف طرح‌هاي نيمه‌تمام توسعه منابع آب در انطباق واقعي آنها با اصول و مباني توسعه پايدار و مهندسي باشد.» ما اعتقاد داريم يك گروه مستقل متشكل از نخبگان و آدم‌هاي مورد وثوق تشكيل شود كه طرح‌هاي نيمه‌تمام را از بعد اصول توسعه پايدار با توجه به مهندسي دوباره بازبيني كنند. در اين بيانيه پيشنهاد شده براي برون رفت از شرايط بحراني موجود دولت به صورت قانوني لايحه‌اي را به مجلس ارايه كند كه دهه 1396 تا 1406 را به عنوان دهه ملي آب در نظر بگيرند. به اين مفهوم كه بتوانيم دوره گذار را با فراهم كردن رويكردهاي نوين، اين پلتفرم‌ها را آماده كنيم تا شرايط را به شرايط مطلوب برسانيم.
حجت ميان‌آبادي
نگراني موجود اين است كه ما بايد بين ابعاد امنيتي آب و امنيتي كردن تفاوت قايل شويم. مسائل آبي چه در بعد داخلي و چه در بعد بين‌المللي داراي ابعاد امنيتي است. امنيت آبي يك بعد مهم امنيت ملي است. غفلت از مسائل و ابعاد امنيتي آب و سياست‌ها و رويكردهاي منابع آب پذيرفته شده نيست اما اين مساله به معناي امنيتي كردن آب نيست.
وقتي صحبت از ديپلماسي آب مي‌كنيم تعريف غلطي كه در جامعه كم كم رنگ و بوي جدي به خود مي‌گيرد اين است كه ديپلماسي آب را به معناي مذاكره و گفت‌وگو در مورد آب محدود كنيم. مذاكرات آبي يكي از ابزارهاي ديپلماسي آب است. وقتي به ديپلماسي آب به نگاه علمي و جامع نگاه مي‌كنيم، مي‌بينيم كه ابزارها و رويكردهاي بسيار متعدد و متنوعي براي ديپلماسي آب تعريف شده و در دنيا در حال پياده شدن است.
ما دچار بخشي‌نگري شديد در مسائل هيدروپولتيكي و ديپلماسي آب هستيم. در مسائل آب سه گروه مقصرند؛ دولت، دانشگاه‌ها و مردم. اين سه گروه را اگر در ديپلماسي آب دخيل كنيم مطمئنا در هر سه گروه ضعف داريم. اينكه تعريف‌مان از ديپلماسي آب را محدود كنيم به وزارت امور خارجه يا وزارت نيرو يا سازمان حفاظت محيط‌زيست، كاملا غلط است.
رسانه‌ها و مسوولان به غلط از جنگ آب صحبت مي‌كنند، اما ما چيزي به نام جنگ آب نداريم. اين ثابت شده است. براساس رويكردهايي كه در مسائل هيدروپولتيك وجود دارد مي‌توان اين را اثبات كرد كه در حال حاضر جنگ آب در دنيا ثبت نشده است. تنش نظامي و درگيري نظامي بوده اما جنگ آب نبوده.