تا همين دو سه سال قبل، تعطيلي اماكن فرهنگي و هنري بهانه چنداني نياز نداشت؛ البته هنوز هم ندارد. يك سرپنجه اشاره به تعطيلات رسمي كفايت مي‌كرد تا اين امر محقق شود.
سال‌ها پيش درست روز هفتم فروردين درست در كمرشكن تعطيلات نوروزي ما و البته نه 27 مارس آنها، روز جهاني تئاتر نام گرفت. به همين دليل هم تا سال‌ها اندوخته و سهم جوانان وطن از تنها روز جهاني تئاتر حسرت به دِلي بود و بس. سرانجام يادداشت‌ها و گلايه‌ها پا به عرصه گذاشتند تا تيرِ منتقدسازِ حريف به هدف خورده باشد كه «چرا درِ سالن‌هاي نمايش را در بهترين روزهاي سال روي مردم و هنرمندان قفل مي‌كنيد؟» يا «اصلا اين چه شرايطي است كه روز جهاني تئاتر را يك ماه بعد آن‌هم با عنوان «ارديبهشت تئاتر ايران!» جشن مي‌گيريد؟» بگذريم...
در نهايت در دولت تدبير دو سال بعد از مستقر شدن، روز جهاني تئاتر به تقويم تئاتر ايراني اضافه شد و حالا گروه‌هاي نمايشي و سالن‌هاي خصوصي و دولتي در نوروز نيز براي ميزباني از مردم مهيا هستند. فروردين 96 بود كه پيام علي نصيريان به بهانه روز جهاني تئاتر منتشر شد و جمشيد مشايخي ديگر هنرمند پيشكسوت تئاتر ايران نگارش متن اين پيام در سال 97 را برعهده دارد. دو انتخاب معنادار!
از سال 2010 تا امروز نگارش متن روز جهاني تئاتر در آن‌سوي آب‌ها نيز برعهده چهره‌هاي شناخته شده تئاتر و سينما قرار گرفته كه از اين ميان مي‌توان به اسامي هنرمنداني مانند «جان مالكوويچ»، بازيگر سرشناس تئاتر، سينما و تلويزيون امريكا، «جودي دنچ» بازيگر صاحب‌نام سينما و تئاتر انگلستان، «داريو فو» نويسنده شهير ايتاليايي و برنده جايزه نوبل، «كريستف وارليكوفسكي» هنرمند لهستاني، «آناتولي واسيليو» كارگردان تحسين شده روس و «ايزابل هوپر» بازيگر صاحب‌نام تئاتر و سينماي فرانسه اشاره كرد.
پيشنهاد
گرچه امسال حتي سالن‌هاي خصوصي هم در كنار سالن‌هاي دولتي براي روزهاي عيد برنامه‌ريزي كرده‌اند ولي پيشنهادم براي مخاطب توجه به مسا‌‌له گذران اوقات فراغت از زاويه‌اي ديگر است كه در ادامه خواهم گفت. بله، شما مي‌توانيد در مجموعه تئاترشهر به تماشاي نمايش «فتوحات گلشيري» بنشينيد. اجرايي به كارگرداني يوسف باپيري برآمده از داستان‌هاي كوتاه نويسنده نامدار معاصر ايران كه جز همين نمونه آخر آثارش تا امروز براي صحنه بازنويسي نشده‌اند. اين نمايش از تاريخ 9 فروردين ماه راس ساعت 20 در تالار چهارسو به صحنه مي‌رود اما پيش از آن دو تالار ديگر تئاتر شهر برنامه‌هاي خود را آغاز كرده‌اند. تالارهاي «قشقايي» و «سايه» از تاريخ 7 فروردين ماه ميزبان نمايش‌هاي تازه خواهند بود. در تالار «قشقايي» نمايش «نحس» به كارگرداني تينو صالحي راس ساعت 19 به صحنه مي‌رود. از همين تاريخ تالار «سايه» ميزبان نمايش «ديور» كار آرين رضايي است كه ساعت 19:30 به صحنه مي‌رود. تالار اصلي از 14 فروردين با اجراي «هملت، دن‌كيشوت» كار تاجبخش فناييان ميزبان تماشاگران تئاتر مي‌شود كه راس ساعت 19 به صحنه مي‌رود و پلاتو اجرا نيز از 15 فروردين شاهد اجراي نمايش «مرزداران» كار وحيد رهجو است كه ساعت 18 اجرا دارد.
اما تالار وحدت، يكي ديگر از مجموعههاي مهم فرهنگي پايتخت متاسفانه در نوروز تعطيل است ولي كار خود را از پانزدهم فروردين با نمايش جديدِ كارگردان كهنهكار تئاتر يعني پري صابري آغاز مي‌كند كه اين روزها به همراه جهانگير كوثري براي اجراي نمايش «كوروش» آماده مي‌شود.
سالن مهجورِ‌اداره تئاتر از دهم فروردين ميزبان نمايش «نظام آباد» كاري از كهبد تاراج خواهد بود و رحمت اميني از 4 فروردين‌ماه نمايش «جعفرخان از فرنگ برگشته» را در تماشاخانه سنگلج، يكي از قديمي‌ترين سالن‌هاي نمايشي فعال روي صحنه مي‌برد. اين نمايش از تاريخ يادشده هر شب راس ساعت 19:45 دقيقه به صحنه مي‌رود. همچنين عطاءالله كوپال كه قصد دارد بعد از سال‌ها طعم كارگرداني را تجربه كند نيز از سوم فروردين با نمايش «خواستگاري مهري ناز شاهدخت ديار سختستان» در اين سالن ميزبان علاقه‌مندان است. نمايش او نيز هر شب راس ساعت 18 اجرا مي‌شود.
در سالن تازه‌تاسيس شهرزاد هم نمايش «نوروز‌خواني» به كارگرداني جواد انصافي اجرا مي‌شود. اين نمايش از تاريخ شنبه ٢٦ اسفند تا ٣٠ فروردين هر شب ساعت ٢٠ ميزبان علاقه‌مندان خواهد بود. نمايش‌هاي «خواستگاري» به كارگرداني عظيم موسوي و كمدي «دپوتات» به كارگرداني اتابك نادري نيز ديگر آثاري هستند كه در اين سالن اجرا مي‌شوند. «خواستگاري» هر شب ساعت 18 در سالن شماره 3 شهرزاد روي صحنه مي‌رود و «دپوتات» نيز ساعت 21:30 اجرا خواهد داشت.
ضد پيشنهاد!
با تمام اين تفاسير بياييد اين‌بار امكان ديگري را مد نظر قرار دهيم. مگر نه اينكه تعطيلات بهاري امكان مناسبي براي گشت‌وگذار همراه با دوستان و خانواده در اختيارمان مي‌گذارد؟ پس چرا از اين فرصت در راه افزايش شناخت خود از داشته‌هاي تاريخي پايتخت بهره نبريم؟ تمامي سالن‌هاي تئاتري كه در بالا به نام آنها اشاره شد جز نمونه تازه‌تاسيس اداره تئاتر به تنهايي صاحب پيشينه‌اي درخور توجهند.
به عنوان نمونه تماشاخانه سنگلج يا 25 شهريور سابق، چنانچه پيش‌تر اشاره شد يكي از قديمي‌ترين سالن‌هاي فعال در تهران است. اين سالن در سال 1340 توسط مهندس باباييان ساخته شد و در اختيار وزارت فرهنگ و هنر وقت قرار گرفت. مهرماه سال 1344 همراه با اولين جشنواره نمايش‌هاي ايراني رسما آغاز به كار كرد و همان زمان بود كه نمايش «پهلوان اكبر مي‌ميرد» به كارگرداني بهرام بيضايي در آن روي صحنه رفت.
پيش از آنكه به نقطه‌اي ديگر در شمال پايتخت عزيمت كنيم در همين حوالي ميدان فردوسي و خيابان لاله‌زار، بقاياي به يادگار مانده از بناهاي تئاتري همچنان پابرجاست. لاله‌زاري كه پيش از تبديل شدن به خيابان در دوره قاجاريه، يكي از تفرجگاه‌هاي مهم مردم تهران به شمار مي‌رفت. اين خيابان در سال‌هاي نخستين 1300 خورشيدي شاهد ظهور تماشاخانه‌ها و سالن‌هاي تئاتري بوده كه براي مثال «تئاتر نصر 1304» از آن جمله است. در دهه 20 موج ديگري از پاگرفتن و فعاليت تماشاخانه‌هاي خصوصي در لاله‌زار بود كه سالن «تئاتر فرهنگ» يا همان «پارس» بعدها به يكي از شاخص‌ترين نمونه‌هاي آن بدل شد. اين بنا گرچه به حال خود رها شده اما همچنان در خيابان لاله‌زار پابرجاست. اين تماشاخانه با اجراي نمايش «ولپن» در فروردين 1323 آغاز به كار كرد كه 9 شب روي صحنه بود. سپس نمايش «توپاز» اثر مارسل پانيول به كارگرداني عبدالحسين نوشين، يكي از موثرترين هنرمندان تئاتر ايران و با ايفاي نقش لرتا هايرپتيان، توران مهرزاد، حسين خيرخواه، صادق بهرامي و ديگران در تئاتر فرهنگ اجرا شد كه استقبال تماشاگران را به همراه داشت.
اما تكيه نياوران، يكي ديگر از بناهاي تاريخي فرهنگي تهران است كه در شمال پايتخت جا خوش كرده و از ديرباز به اجراي تعزيه اختصاص داشته است. وقتي به انتهاي ديوار كاخ نياوران مي‌رسيد، گنبدي سبزرنگ خودنمايي مي‌كند. آنجا محل يكي از قديمي‌ترين تكيه‌هاي تهران است كه قدمتش به 153 سال قبل بازمي‌گردد. پس بياييد خود و خانواده‌تان را از اين تهران‌گردي جذاب تئاتري محروم نكنيد. مشروح اين اطلاعات همراه با تاريخچه 11 تماشاخانه قديمي تهران از جمله «تئاتر دهقان»، «تكيه دولت»، «تئاتر تهران» يا «تئاتر نصر» به كوشش پيمان شيخي در كتاب «تماشاخونه‌هاي طهرون» منتشر شده است كه قطعا در مسير تهران‌گردي به كارتان مي‌آيد.