هدف ما ايمن‌سازي مدارس است
گفتوگو با مرتضي رييسي معاون وزير و رييس سازمان نوسازي ، توسعه و تجهيز مدارس كشور
يكي از مهمترين سازمان‌ها آموزش و پرورش سازمان نوسازي، توسعه و تجهيز مدارس كشور است . مساله عمراني و ساخت مدارس و نوسازي و تجهيز آنها در ماموريت اين سازمان است. گفتوگو با دكتر مرتضي رييسي معاون وزير و رييس سازمان نوسازي ، توسعه و تجهيز مدارس كشور درباره عملكرد و برنامه‌هاي اين سازمان گفتوگو كرده‌ايم:
آقاي دكتر رييسي تاكنون و در سه سال دولت يازدهم چه اقداماتي در حوزه نوسازي مدارس انجام شده است؟
رويكرد عمده بخش عمراني آموزش و پرورش طي سه سال گذشته تكميل پروژه‌هاي نيمه‌تمام بوده است و تكميل اين پروژهها هم از منابع دولتي و هم منابع مردمي و كمك‌هاي خيرين مدرسه‌ساز يكي از اقدامات اساسي ما بوده است. ما سعي كرديم حضور مردم، نيكوكاران و خيرين در تكميل پروژهها و حتي شروع پروژه‌هاي جديد برجسته شود.طي سه سال گذشته در دولت يازدهم (يعني تا پايان سال 94)، 4800 پروژه با 28000 كلاس درس و با زيربناي 9/4 ميليون متر مربع تحويل شده است كه بيشترين تعداد پروژه طي سه سال گذشته، در سال 94 تحويل شده كه حدود دو هزار پروژه بود.
اين پروژهها بيشتر در كدام نقاط كشور بود؟
عمدتا اين پروژهها در مناطق محروم كشور و مناطقي كه تراكم جمعيت بالا بود، تحويل داده شد. يكسري از اين پروژهها در فعاليت‌هاي مسكن مهر و شهرهاي جديد تحويل شده است. همان‌طور كه مطرح كردم حضور مردم و خيرين در بخش عمراني آموزش و پرورش بسيار برجسته بوده است و خيرين در كنار كار معمول خودشان كه شروع پروژه‌هاي جديد بود در پروژه‌هاي نيمه‌تمام نيز ورود پيدا كردند.
منظور شما از خيرين چه كساني است؟
منظور بنده از خيرين، خيرين حقيقي نيست بلكه نهادهاي مختلفي براي كمك به آموزش و پرورش ورود پيدا كردند. ستاد اجرايي فرمان حضرت امام(ره) ورود جدي داشت و تعداد قابل توجهي از پروژه‌هاي جديد و نيمه تمامي كه به بهره‌برداري رسيده با كمك‌هاي بنياد بركت به نمايندگي از ستاد اجرايي فرمان امام(ره) بوده است.
همچنين بنياد مستضعفان ورود پيدا كرد و برخي از بانك‌ها، بيمه‌ها و نهادهاي غيردولتي نيز به اين امر ورود پيدا كردند و ما نيز سعي كرديم تكميل پروژهها را با تنوع منابع و منابع مطمئن ادامه دهيم و به نتيجه برسانيم به طوري كه سرانه فضاي آموزشي افزايش پيدا كرده است.
در حال حاضر سرانه فضاي آموزشي به ازاي هر دانش‌آموز چقدر است؟
به طور متوسط به ازاي هر دانش‌آموز تا پايان سال 94، 1/5 متر مربع فضاي آموزشي داريم.
چه اقدامي جهت افزايش ايمني مدارس در اين سال‌ها انجام شده است؟
رويكرد اصلي هزينه‌كرد اعتبارات دولتي و مردمي با هدف ايمن‌سازي مدارس كشور است. درصد مدارس ايمن كشور در اين سال‌ها به 67درصد افزايش پيدا كرده است. ابتداي دولت يازدهم 60درصد مدارس ايمن بودند و تا پايان سال 94، هفت درصد به اين آمار اضافه شده است. البته تا مهرماه 95نيز درصد مدارس ايمن افزايش مي‌يابد.
به نظر شما تا پايان مهرماه مدارس ايمن كشور چند درصد مي‌شود؟
درصد مدارسي كه كاملا در مقابل زلزله و ساير بلاياي طبيعي و آتش‌سوزي، ايمن و استاندارد هستند احتمالا تا مهرماه به 70درصد خواهد رسيد. اين مدارس مطابق با ضوابط فني و مهندسي و معيارهاي مهندسي كشور ساخته شده‌اند و طي اين مدت 107 هزار كلاس درس كشور كه با استفاده از بخاري تامين حرارت مي‌شدند به سيستم حرارت مركزي مجهز شدند و با بخاري‌هاي نفتي و گازي خداحافظي كردند... برنامه‌ريزي كرده‌ايم تا طي دو سال آتي تمامي كلاس‌هاي درسي كه با استفاده از بخاري تامين حرارت مي‌شوند، با بخاري خداحافظي كنند.تاكنون و طي سه سال گذشته نيمي از كلاس‌هاي درسي كه با بخاري تامين حرارت مي‌شدند با بخاري خداحافظي كرده‌اند و ضريب ايمني مدارس در مقابله با آتش‌سوزي افزايش پيدا كرده است.طي دو سال گذشته به واقع حادثه ناگواري نداشتيم و يك دليل آن تامين منابع مطمئن بوده كه مجلس نيز در اين خصوص همكاري جدي انجام داده است و منبع اعتباري قابل اتكا تامين شده است. همان‌طور كه اشاره كردم در نيمي از كلاس‌هاي درسي بخاري حذف شده است. حذف بخاري در مدارس بسيار كار مهم و ضروري و از دغدغه‌هاي همه مسوولين آموزش و پرورش در همه دولت‌هاي گذشته بوده است. متاسفانه از اين بابت هم خسارت ديده‌ايم و كشور دچار لطمه شده است. اميدواريم با منبعي كه تامين شده حداكثر طي دو سال آتي بخاري‌ها به طور كل از كلاس‌ها حذف شود.
البته اگر اعتبارات كافي تامين شود نيم باقي‌مانده استانداردسازي مدارس مي‌تواند طي يك سال انجام شود اما شرايط اقتصادي كشور را كاملا درك مي‌كنيم.
چه اقدامات ديگري در حوزه مديريتي شما طي اين سال‌ها انجام شد؟
اتفاق ديگري كه افتاد تامين منابع متنوع بود. تامين اعتبارات پايدار خارج از منابع عمومي دولت يك بحث مهمي بود كه در اين سال‌ها انجام شده است. همچنين تفاهمنامه‌هايي با سازمان‌ها، نهادها و وزارتخانه‌هاي مختلف شده و بودجه بخش عمراني آموزش و پرورش دچار تنوع شده است.به هر حال در تلاطم‌هاي اقتصادي به دليل اينكه منابع و درآمدهاي عمومي كشور دچار مشكل مي‌شود بودجه‌هاي عمراني صدمه مي‌بينند، ما سعي كرديم به منابع مالي كشور تنوع بدهيم و امكان حضور بيشتر نيكوكاران و روش‌هاي مختلف مشاركت مردم و نهادها فراهم شد. در اين مدت كارهاي جدي در كشور و در زمينه مقاوم‌سازي مدارس انجام شد كه كار جديدي است.در وزارت آموزش و پرورش اجراي مقاوم‌سازي ساختمان‌ها عملياتي شده و سعي كرده‌ايم دانشي كه در كشور به وسيله مهندسين داخلي ايجاد شده و تجربه‌اي كه به دست آمده است را به ساير كشورها معرفي نماييم و دنيا را در زمينه اقداماتي در جهت ايمني مدارس آگاه كنيم.
در جهت آگاه‌سازي ساير كشورها در خصوص ايمني مدارس چه اقداماتي انجام داديد؟
مهرماه سال گذشته دومين اجلاس سران مدارس ايمن كه با حضور 28 كشور و حضور وزراي آموزش و پرورش، معاونين وزرا و نهادهاي بين‌المللي مخصوصا سازمان ملل متحد كه متولي و تشويق‌كننده اين كار است در جمهوري اسلامي برگزار شد.
در سه سال اخير سند تحول آموزش و پرورش مبنا و مسير حركت نظام آموزش و پرورش كشور است كه به تاييد مراجع ذي‌صلاح رسيده و مورد تاكيد و تاييد مقام معظم رهبري است. ما زيرنظام‌هاي مختلفي داريم در زمينه زيرنظام فضا و تجهيزات كار جدي و پژوهشي و ميداني انجام داديم و در نهايت اين زيرنظام به تصوير كشيده شد.
به هر حال ساختار آموزشي كشور تغيير كرده است و نياز بود ضوابط و معيارهاي طراحي فضاي آموزشي در كشور تغيير كند و اين ضوابط تدوين شد و به تاييد مراجع ذي‌ربط رسيد و سازمان مديرتي و برنامه‌ريزي كه متولي ابلاغ‌كننده اين ضوابط است با همكاري اين سازمان تدوين و ابلاغ شد و به همه طراحان و مجريان ساخت فضاي آموزشي در كشور رسيد. درخصوص خريد تجهيزات مخصوصا خريد تجهيزات جايگزين طي اين سه سال كار جدي صورت پذيرفته است. به طور مشخص در سال گذشته حدود 100 ميليارد تومان تجهيزات آموزشي تنها از منابع ملي خريداري شده است. از منابع استاني هم بخشي صرف تجهيزات مدارس مي‌شود. تعداد پروژه‌هاي نيمه تمام را طي سه سال گذشته به‌شدت كاهش داديم. كل تعداد پروژه‌هاي نيمه تمام در كشور را به 5300 رسانده‌ايم و تعداد پروژه‌هاي نيمه تمام نصف شده است.
پيش از اين چند پروژه ناتمام وجود داشت؟
بعضي از سال‌ها تا 10 هزار و 11 هزار پروژه هم داشتيم. در ابتداي دولت يازدهم حدود هشت هزار پروژه نيمه تمام وجود داشت واين عدد به حدود 5300 پروژه رسيده است. از هر منبع اعتباري كه ممكن بود سعي كرديم اين پروژهها را تكميل كنيم. وضعيت ايمني و زيربنا به ازاي هر دانش‌آموز افزايش داشته و امروز با مدارس ايمن‌تر و استانداردتر مواجه هستيم. در زمينه معماري مدارس كارهاي جدي صورت پذيرفته و كيفيت ساخت وساز افزايش داشته است. نظارت‌هاي جدي صورت پذيرفته است، چرا كه مدارس سرمايه‌هاي ملي اين كشور هستند و سعي شده است در زمينه ساخت مدارس نوآوري وجود داشته باشد و با نيازهاي امروز دانش‌آموزان انطباق داشته باشد و الهام گرفته از مباني ايراني - اسلامي و جوابگوي نيازها و اهدافي كه در سند تحول پيش‌بيني شده است، باشد. به هر حال اينها بخشي از كارهاي انجام شده در اين سه سال بوده و به نظر مي‌رسد جدي‌ترين و مهمترين اقدامي كه صورت پذيرفته با وجود مشكلات اقتصادي كشور اين بود كه نقش مردم و خيرين و نهادهاي غيردولتي در ساخت فضاي آموزشي در كشور پررنگ‌تر شده است. طي سه سال گذشته به طور متوسط تعهدات قطعي كه خيرين داشتند سالانه 700 ميليارد تومان بوده است كه در پروژه‌هاي جديدي كه شروع شده و پروژه‌هاي نيمه‌تمام از اين منابع استفاده شده است.
چند پروژه جديد دراين سال‌ها انجام شده است؟
در ابتداي دولت با هشت هزار پروژه نيمه تمام مواجه بوديم و 2700 پروژه تكميل شده است و حدود 2100 پروژه نيز شروع شده و به پايان هم رسيده است. البته برخي پروژه‌هاي نيمه تمام جديد است. اميدواريم اعتباراتي كه امسال براي اين بخش در مجلس به تصويب رسيده و مطابق با داشته‌هاي كشور و بودجه كشور قابل قبول است تخصيص يابد تا مشكلات كاهش پيدا كند. امسال 1600 ميليارد تومان در بودجه عمراني ملي براي آموزش و پرورش به تصويب رسيده است. منظور ايمني مدارس، توجه به نقاط محروم كشور و برقراري تعادل و عدالت آموزشي در كشور بوده است.
به كدام استان‌ها اعتبار بيشتري اختصاص يافته است؟
به طور مشخص استان‌هايي كه متوسط سرانه فضاي آموزشي آنها كمتر از ساير نقاط كشور است يا درصد مدارس تخريب‌شان بيشتر است، از اعتبار بيشتري در اين سه سال برخوردار شدند. امسال نيز به همين شكل خواهد بود و اگر اعتباري كه براي ما به تصويب رسيده تخصيص پيدا كند و استانداران و خيرين همكاري كنند مشكلات اين استان‌ها برطرف مي‌شود. با تعهد700 ميليارد تومان كه توسط خيرين تعهد شده است و اعتبارات استاني، پيش‌بيني ما اين است كه تا پايان دولت 2500 پروژه در كشور با 12 هزار كلاس درس و حدود دو ميليون و 400 هزار متر مربع زيربنا تحويل دهيم. البته شرط آن تخصيص منابع مصوب است.
شما به كمك استانداران اشاره كرديد، استانداران چه اقداماتي انجام داده‌اند؟
در اين مدت سعي كرديم استانداران كشور را درگير كارهاي آموزش و پرورش و نيازهاي آموزش و پرورش كنيم. در برخي از استان‌ها تفاهمنامه‌هايي ميان وزارتخانه و استانداران امضا شده كه سبب شده وضعيت برخي از استان‌ها كه مشكل داشتند بهبود پيدا كند. ما سعي كرديم مسير و برنامه‌اي كه تدوين شده را با توجه به تنوع منابع به سرانجام برسانيم و در همين راستا تلاش شد از توان همه دستگاه‌هاي كشور و سازمان‌ها و نهادهايي كه مي‌توانند به آموزش و پرورش كمك كنند براي اينكه وضعيت سرانه فضاي آموزشي و مدارس بهبود يابد و تجهيزات مدارس بهتر و با كيفيت‌تر شود، استفاده كنيم.آموزش و پرورش به حضور مردم و نهادها نياز دارد. سخت است كه آموزش و پرورش به تنهايي نيازهاي 95 هزار مدرسه فيزيكي و 105 هزار مدرسه داير و 13 ميليون دانش‌آموز و يك ميليون فرهنگي را برطرف كند. به تعبير مقام معظم رهبري 40 ميليون نفر درگير آموزش و پرورش هستند به هر حال نياز است كه همه كمك كنند چرا كه آموزش و پرورش متعلق به همه مردم و ملت ايران است.
اگر آموزش و پرورش ما اصلاح شود و شاخص‌هايش در همه حوزه‌ها اعم از فضا، تجهيزات و شاخص‌هاي آموزشي و پرورشي بهبود پيدا كند كشورمان رو به توسعه و پيشرفت خواهد بود و آينده بهتري براي دانش‌آموزان و فرزندان‌مان رقم خواهد زد.
در جهت تجهيز كردن مدارس و استفاده از تجهيزات مدرن چه اقداماتي در سه سال دولت آقاي روحاني انجام شده است؟
براي مدارسي كه جديدا ساخته و تجهيز شده استانداردهاي كمي و كيفي آن اساسي عمل مي‌شود. ما به تجهيزات جديد مانند تجهيزات هوشمندسازي، كمك‌آموزشي و آزمايشگاه‌ها توجه داشتيم و پروژه آموزشي در كشور به بهره‌برداري نرسيده مگر اينكه تجهيزاتش به شكل كامل تامين شده باشد. در كنار اين مورد قبلا ذكر شد كه 100 ميليارد تومان كه اعتبار ويژه و قابل توجهي در طول تاريخ آموزش و پرورش و بي‌سابقه است براي خريد تجهيزات اختصاص داديم.عمده اين اعتبار نيز به سمت خريد تجهيزات مدرن و خريد كامپيوتر (مخصوصا در پايه ششم با توجه به تغيير ساختار و درس فناوري كه به مدارس كشور ورود پيدا كرده است) مورد نياز بوده، اختصاص داشته است و همچنين بخشي از اعتبارات استاني به اين سمت سوق پيدا كرده است.همچنين از سال گذشته به تامين تجهيزات براي مدارس شبانه‌روزي پرداختيم. در سال گذشته براي خوابگاه‌هاي دانش‌آموزي تجهيزات خريداري شده و امسال نيز اين موضوع ادامه پيدا خواهد كرد. براي تجهيزات ورزشي هم از سال گذشته اعتباراتي در نظر گرفته شده و اين مسير در سال 95 هم ادامه خواهد داشت.ما معتقديم نقش تجهيزات كمتر از فضاي آموزشي نيست. اگر بهترين فضاي آموزشي را با زيباترين معماري و مستحكم‌ترين شكل ممكن بسازيم ولي اگر تجهيزات آموزشي كه واسط بين دانش‌آموز و معلم است استفاده نشود حلقه تعليم و تربيت كشور معيوب خواهد بود. لذا در خصوص تامين تجهيزات وزارت آموزش و پرورش و شخص آقاي وزير اهتمام و توجه داشتند و ما هم سعي كرديم در حد توان و با نگاه حداكثري اين امر تحقق پذيرد. ما دنبال اين بوديم اگر چند پروژه كمتر اما با تجهيزات بهتر تحويل داده شود براي آموزش و پرورش كشور مفيدتر خواهد بود.
در اين سال‌ها با چه موانعي روبه‌رو بوديد؟
كمبود منابع بزرگ‌ترين مانع بوده است. البته شرايط اقتصادي كشور را به خوبي درك مي‌كنيم. اعتبارات تصويب شد و دولت نيز تلاش كرده البته در سال گذشته سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور توجه ويژه‌اي به بخش عمراني آموزش و پرورش داشته كه بنده تشكر مي‌كنم ولي بزرگ‌ترين مانع براي ما منابع بود، منابع مصوب مي‌شود و تخصيص منابع مشكل جدي ما بوده است. هر چند كه ما تلاش كرديم، خدا لطف كرد و مردم و خيرين نيز حضور داشتند و بخشي از پروژه‌هايي كه بايد دولت تكميل مي‌كرد البته با تصويب قانون تكميل شد.ما يك بند قانوني داريم براي اينكه پروژه‌هاي نيمه‌تمام را با منابع خيرين تكميل كنيم كه اينها تقديم آموزش و پرورش مي‌شود. در واقع نيت خير كه شروع يك پروژه جديد است در قالب تكميل يك پروژه نيمه‌تمام به نتيجه رسيده و از اين بابت هم خيرين و هم ما خوشحال هستيم چرا كه توانسته‌ايم پروژه‌هايي كه نياز ضروري آموزش و پرورش است را با كمك مردم تكميل كنيم.تخصيص منابع مهمترين چالش ما بود مگر به مجلس و دولت و بخش عمراني آموزش و پرورش و مخصوصا به تنوع بخشي منابع آموزش و پرورش توجه داشتند.
برنامه يك سال آينده شما براي نوسازي مدارس چيست؟
اگر طي يك سال آتي منابع تامين شود ما همه كلاس‌هاي درسي كه با بخاري تامين حرارت مي‌شوند را مي‌توانيم استانداردسازي و مجهز به سامانه حرارتي استاندارد كنيم. حدود 104 هزار كلاس درس باقي مانده كه نيازمند استانداردسازي سيستم حرارتي است كه توان استانداردسازي آن وجود دارد. برنامه‌ريزي كرده‌ايم تا در صورت تامين منابع 2500 پروژه يا 12 هزار كلاس درس با زيربناي دو ميليون و 400 هزار مترمربع تحويل بدهيم. جشنواره خيرين مدرسه‌ساز كه به گفته مقام معظم رهبري مجموعه خيرين از پديده‌هاي مبارك انقلاب اسلامي است اين جشنواره‌ها را با هدف تكريم و تجليل و در نهايت اعلام مشكلات و درخواست كمك برگزار مي‌كنيم البته حضور خيرين براي ما بسيار مهم‌تر است و سعي ما بر اين است كه اين مراسم در سطح شهرستان‌ها و مراكز استان‌ها باشكوه برگزار شود. همچنين جشنواره‌هاي متمكنين استان‌هاي مختلف كه مقيم تهران هستند را برگزار خواهيم كرد. حركت كامل در مسير اجراي زيرنظام فضا و تجهيزات كه از زيرنظام‌هاي سند تحول است را تنظيم كرده‌ايم كه همه برنامه‌هاي سازمان در مسير اجرايي شدن زيرنظام فضا و تجهيزات كه مصوب شوراي عالي آموزش و پرورش است، انجام شود. به دنبال اين هستيم كه در برنامه ششم نمايندگان محترم ياري كنند كه منابع اعتباري لازم براي پايان دادن به نگراني در زمينه ايمني مدارس تخصيص داده شود چراكه ايمني مدارس درحال حاضر نه‌تنها در ايران بلكه در جهان يك مطالبه است. ما تلاش داريم در برنامه ششم توسعه منابع اعتباري لازم را تامين كنيم كه در جمهوري اسلامي به اين نگراني براي هميشه پايان بدهيم و 30 درصد از مدارس كه از استانداردها فاصله دارند و عمدتا هم نيازمند مقاوم‌سازي هستند را مقاوم‌سازي كنيم. البته ذكر اين نكته مهم است كه درصد مدارس تخريبي در كشور كمترين درصد در طول تاريخ كشور است. تلاش مي‌كنيم و برنامه‌ريزي‌مان در اين جهت است كه معماري مدارس جديد كاملا الزامات سند تحول را اجرا كند و به دنبال اين هستيم كه مجموعه خيرين مدرسه‌ساز كه يكي از دستاوردهاي انقلابي است را به نام جمهوري اسلامي در مراجع جهاني ثبت و معرفي كنيم و در واقع اين الگوي موفق كه در واقع پس از پيروزي انقلاب به كمك دولت، كشور و آموزش و پرورش آمده است را معرفي كنيم. سنت خيري كه در كشورمان وجود دارد را به جهانيان معرفي كنيم. اميدواريم در اين يك سال عمده كلاس‌هاي خشت و گلي كه در كشور مانده كه تعداد آن هم زياد نيست را حذف كنيم البته اعتباراتي هم پيش‌بيني شده است. در برخي از استان‌ها سرانه فضاي آموزشي از متوسط كشور مقداري فاصله دارد و به طور مشخص در استان سيستان و بلوچستان و آذربايجان غربي اعتبار پيش‌بيني شده و به دنبال اين هستيم كه سرانه فضاي آموزشي كشور را مخصوصا در اين دو استان افزايش دهيم و بايد سهم عمراني آموزش و پرورش و سهم مدارس بابت تعميرات، تجهيزات و كارهاي مستمري كه وجود دارد از منابع غيردولتي افزايش پيدا كند. البته بايد زمينه‌هاي قانوني اين موضوع نيز به وجود بيايد. در زمينه تجهيزات مدارس اميدواريم طي يك سال آتي رقم قابل توجهي مخصوصا براي تجهيزات جايگزين مدارس تامين كنيم. به دنبال اين هستيم خيرين را سوق بدهيم به سمت برخي مناطق كشور كه محروميت بيشتري وجود دارد و فضاي آموزشي‌شان با استانداردها فاصله بيشتري دارد. يكي از سياست‌هاي جدي وزارت آموزش و پرورش موضوع عدالت آموزشي است و اين رسالت جمهوري اسلامي است و اميدواريم بتوانيم به سمت برقراري عدالت آموزشي و تامين امكانات مخصوصا براي دانش‌آموزان مستعد و محروم كشور حركت كنيم.
در دولت آقاي روحاني به نسبت قبل سياست‌هاي آموزش و پرورش چه تغييري كرد؟
در اين دولت ما بيشتر به سمت تنوع‌بخشي منابع، عدالت آموزشي و دريافت كمك از مردم حركت كرديم. منابع اعتباري پايدار براي بخش عمراني آموزش و پرورش ايجاد كرديم. اگر بخواهيم در كشور از منابعي استفاده كنيم بايد پشتوانه‌هاي قانوني ايجاد شود كه اين قوانين مورد نياز تصويب شده است.