مردم نقش اصلي را
در مدارس غير دولتي دارند
گفت‌وگو با مرضيه گرد
رييس سازمان مدارس غيردولتي و مشاركت‌هاي مردمي
و خانواده وزارت آموزش و پرورش
مرضيه گرد، رييس سازمان مدارس غيردولتي و مشاركت‌هاي مردمي و خانواده وزارت آموزش و پرورش بيان مي‌كند كه مهم‌ترين تغييري كه در دولت يازدهم در آموزش و پرورش ايجاد شد جنبه مشاركت‌هاي مردمي است و بعد آن بايد از زنده‌بودن و پويايي شوراهاي آموزش و پرورش دولت يازدهم نام برد. او همچنين در صحبت‌هايش از تفاوت‌هاي مدارس دولتي و غيردولتي صحبت كرده و انواع مدارس غيردولتي را نام برده است. « گرد » بيان كرده است كه اين مدارس تبلوري از مشاركت اوليايي است كه روي درس و تحصيل فرزندانشان حساس‌تر هستند.
سابقه مدارس غيردولتي در كشور ما به چه زماني بازمي‌گردد؟
در ايران سابقه مدارس غيردولتي به زمان قبل از انقلاب سال 1357 برمي‌گردد. اين مدارس به شكل مدارس اسلامي مشغول به كار بودند كه بعد از مدتي تبديل به مدارس ملي شدند. اما در مقطعي به دليل حساسيت‌هايي كه روي اين مدارس ايجاد شده بود اين مدارس از سيستم آموزشي كشور حذف شدند. با پيروزي انقلاب در سال‌هاي اول اين مدارس آنچنان مشغول فعاليت نبودند اما به دليل افزايش جمعيت دانش‌آموزي مجددا سياستمداران كشور به فكر ايجاد اين مدارس افتادند و به همين دليل از مردم تقاضا كردند كه در امر توسعه مدارس حضور فعالي داشته باشند كه خوشبختانه اين حركت مورد استقبال قرار گرفت و ادامه‌دار بوده است.
تفاوت مدارس دولتي با غير دولتي در چيست؟
تفاوتي كه مدارس غيردولتي با مدارس دولتي دارند در اين است كه مديريت مدارس غيردولتي به عهده مردم است. يعني افراد حقيقي و حقوقي مديريت مدرسه را برعهده دارند و بعد از طي گزينش و ساير مراحل اينكه شرايط احراز مديريت را كسب كرده باشند، مي‌توانند مجوز مديريت مدرسه را كسب كنند. تفاوت ديگر اين است كه خانواده‌ها و اوليا به دلخواه و انتظاراتي كه دارند خودشان مي‌توانند هزينه‌اي بابت آموزش فرزندانشان در اين مدارس پرداخت كنند.
پس برنامه‌هاي آموزشي در اين مدارس متفاوت نيست؟
بله. برنامه آموزشي، تربيت‌بدني، پرورشي و كليه برنامه‌ها و نظام آموزشي آن تابع مدارس دولتي است اما نقش اصلي در اين مدارس مشاركت مردم است و از ساير موارد ديگر تفاوت زيادي با مدارس دولتي ندارد.
نحوه ثبت نام در اين مدارس به چه شكل است؟
معمولا نبايد گزينش خاصي براي ثبت‌نام وجود داشته باشد اما به دليل اينكه بعضي از اين مدارس متقاضي زيادي دارند، گهگاه در بعضي از اين مدارس آزمون ورودي برگزار مي‌شود. خانواده‌ها و عزيزان اطلاع دارند كه هيچ هزينه‌اي هم نبايد بابت آزمون پرداخت كنند و موسساني كه مدارس‌شان در سطح بالاست خودشان هم رعايت اين قانون را مي‌كنند. ما اطلاع داشتيم مدرسه‌اي بوده كه فقط دو كلاس آموزشي اجازه ثبت نام داشته است ولي 60 هزار و صد نفر متقاضي داشته است و خوب اين موسسه ناچار است كه در انتخاب دانش‌آموز شرايط اولويتي قرار دهد و آزمون برگزار كند.
مشاركت‌هاي مردمي به چه شكل هزينه مي‌شود؟
اين مدارس به چند روش هزينه‌هاي خود را تامين مي‌كنند. ببينيد اصل اين مدارس برپايه مشاركت اوليا است. يعني اوليا خودشان مي‌آيند بابت تحصيل فرزندان پول را به موسس مي‌دهند. اما مشاركت ديگري هم داريم كه گروه‌هايي كه خودشان عمدتا از بازنشستگان آموزش و پرورش يا معلمان فرهنگي هستند كه علاقه‌مندند مدرسه‌اي داير كنند، مي‌آيند به آموزش و پرورش در اين راستا كمك مي‌كنند و مدرسه‌اي ايجاد مي‌كنند. بايد براي شما بگويم كه اين مدارس تبلوري از مشاركت اوليايي است كه روي درس و تحصيل فرزندانشان حساس‌تر هستند. شكل ديگري از اين مدارس كه آن هم بخشي از مدارس غيردولتي است، مدارس غيردولتي عام‌المنفعه است. در اين مدارس سود و هر چه از لحاظ مالي امكانت بيشتري بتوانند كسب كنند، خرج همان مدرسه مي‌شود. بسياري از مدارس موفق و بزرگ ما به همين شكل اداره مي‌شود. گروه ديگري از مدارس غيردولتي هم داريم كه به شكل وابسته به ساير دستگاه‌ها و نهاد‌ها مشغول كار هستند يا خيري هستند. در اين مدارس فقط از افراد خاصي كه توان مالي دارند و خودشان تمايل دارند پول مي‌گيرند و بقيه را از طرف خودشان حمايت مي‌كنند. اين مدارس بخش زيادي از بچه‌هايي كه وضعيت مالي خوبي ندارند را تحت حمايت قرار مي‌دهند. نوع ديگر مدارس غيردولتي، مدارس هيات امنايي است. اين مدارس نيز جلوه ديگري از مشاركت مردم و دستگاه‌ها است. در مدارس هيات امنايي اولياي خود دانش‌آموزان يا افرادي از دستگاه‌ها و ارگان‌ها در آن مشاركت دارند كه مي‌توانند از لحاظ مالي و معنوي به مدرسه كمك كنند. اين مدارس تفاوتي با مدارس دولتي ندارد و تنها تفاوتي كه دارد در اين است كه هيات امنا در آنجا مدرسه را مدريت مي‌كند و شهريه‌ها را تامين مي‌كند. تفاوت ديگري هم كه با مدارس غيردولتي دارند، اين است كه در مدارس غيردولتي موسس خودش فضا را مهيا مي‌كند و تمام درآمدها و هزينه‌ها را خودش انجام مي‌دهد اما در مدارس هيات امنايي تمام هزينه‌ها با بخش دولتي است. هيات امنا فقط در بخش‌هاي بهسازي مدرسه و انجام فعاليت‌ها براي كلاس‌هاي فوق‌برنامه مشاركت مي‌كند.
براي حمايت از افرادي كه وضعيت مالي مناسبي ندارد چه اقداماتي انجام مي‌شود؟
بستگي به نوع مدرسه دارد. قبلا طرحي بود كه متاسفانه تقريبا در دولت گذشته حذف شد. الان ما در حال تلاش هستيم به بچه‌هايي كه امكانات مالي آنها خوب نيست اما استعداد دارند كمك كنيم. يعني اين بچه‌ها توسط موسسان به طور خاص و محرمانه مورد حمايت قرار بگيرند كه خوشبختانه به واسطه همكاري برخي از موسسين چنين اقداماتي صورت گرفته است و اميدوارم اين طرح را بتوانيم به شكل پويا دوباره راه‌اندازي كنيم.
آيا آزمون ورودي اين مدارس در تمام پايه‌هاي تحصيلي برگزار مي‌شود يا فقط در مقطع خاصي؟
فقط براي ورودي‌هاي يك دوره مجوز دارند آزمون برگزار كنند. مثلا فرض كنيد دانش‌آموز مي‌خواهد وارد مدرسه اول متوسطه يا دوم شود و در اين پايه‌هاي ووردي ازمون برگزار مي‌شود. بعضا هم مصاحبه است تا آزمون.
استقبال از مدارس غيردولتي چگونه است؟
در اكثر استان‌ها اين مدارس مورد استقبال قرار گرفته است. شهر تهران، استان مازندران، خراسان رضوي، فارس و كرمان با وجود اينكه جمعيت دانش‌آموز زيادي دارند اما مدارس موفقي دارند.
مدارس غير دولتي در دولت يازدهم با دولت‌هاي نهم و دهم چه تفاوت‌هايي كرده‌اند؟
اين مدارس زماني از هفت دولت آزاد بودند كه طبق بررسي و بازديدهايي كه ما داشتيم از سال 84 و 85 تا سال 92 و 93 يك بار هم از مدرسه بازديد نشده بود. بسياري از مدارس بدون هرگونه نظارتي يا با ادامه تخلفات‌شان يا عدم كنترل بر شهريه‌ها كه بازخورد آن را در اين سال‌ها ديده‌ايم رها شده بودند. مدرسه‌اي كه با حداقل شهريه اجازه فعاليت داشت در هر سال 25 درصد به شهريه‌اش اضافه مي‌شد و همچنان هم شهريه‌اش رو به رشد بود. مشكلاتي كه امروز براي مدارس غير دولتي به وجود آمده فقط مي‌تواند ناشي از اين باشد كه مورد بي‌توجهي و بي‌مهري آن زمان قرار گرفته اند. به گونه‌اي كه سازمان مدارس غير دولتي تبديل به يك اداره كل شده بود و در مجموعه ما قرار داشت. ما زماني كه مجموعه را تحويل گرفتيم با يك ساختار ناهمگوني مواجه بوديم و با حداقل نيروها عوامل نظارتي ما تمام تلاش كردند كه نقايص را برطرف كنند.
از بي‌توجهي دولت‌هاي نهم و دهم گفتيد. توجه دولت يازدهم به اين مدارس چگونه بوده است؟
دولت يازدهم اعتقاد به حضور مردم و مشاركت مردم دارد. از طرفي يكي از مهم‌ترين مسائلي كه ما معتقديم بايد در دولت انجام مي‌داديم رعايت مفاد سند تحول بنيادين بود. در اين سند به حوزه مشاركت‌هاي مردمي و اصلاح قوانين مدارس غيردولتي و حمايت بخش غيردولتي اشاره شده است. تمام تلاش وزير محترم آموزش و پرورش هم اجراي اين سند است. ما نمي‌توانيم به خاطر اختلاف سليقه‌هايي كه در دولت گذشته انجام شده است اصل سند را زير پا بگذاريم. تمام تلاش‌مان در دولت يازدهم براي به كارگيري مشاركت همه‌جانبه مردم است. يك بعد آن مدارس غيردولتي است و يك بعد ديگر آن شوراهاي آموزش و پرورش است كه از شكل فرمايشي به شكل مشاركتي درآمده است.
مهم‌ترين تغيير در دولت يازدهم و در وزارت آموزش و پرورش به نظر شما چيست؟
مهم‌ترين تغييري كه ايجاد شده است جنبه مشاركت‌هاي مردمي است. بعد آن بايد از زنده و پويايي شوراهاي آموزش و پرورش دولت يازدهم نام برد. توسعه و تقويت مدارس غيردولتي در راستاي سند تحول بنيادين بود. نكته سوم رعايت عدالت آموزشي بود كه من شخصا به آن ايمان دارم. موسسان توانستند در مناطقي حضور پيدا كنند كه مشكلات زيادي براي تردد نيروها به خصوص خانم‌ها وجود داشت و موسسان غيردولتي رفتند در اين شهرستان‌ها ي محروم فضاهايي را گرفتند و ما به شكل خدمات دانش‌آموزان را به آن مدارس هدايت كرديم و از نيروي انساني تحصيلكرده آن مناطق در امر آموزش بچه‌هاي آن منطقه استفاده شد و خوشبختانه جو پر از نشاط و شادابي در اين مدارس ايجاد شد. اين اتفاق خوب و بزرگي است. ببينيد اين نكته را نيز بايد بگويم كه بسياري از دختران دانش‌آموز سنين دبستاني ما به خاطر نوع نگرش خانواده‌هاي‌شان كه دوست نداشتند فرزندانشان در مدارسي با معلم مرد حضور داشته باشند، از رفتن به مدرسه محروم بودند اما با مشاركت مردم و امكاني كه ايجاد شد تا معلم‌هاي زن نيز به مدارس محروم بروند الان اين دختران نيز مي‌توانند در مدارس با معلم زن حضور داشته باشند و اين‌طور بخشي از عدالت جنسيتي برقرار شد.
در كدام استان‌ها چنين اتفاقي افتاده است؟
عمده آن در مناطق مهاجرپذير و محروم بود. مثلا در استان خراسان رضوي و سيستان و بلوچستان چنين مواردي داشته‌ايم كه اين منطقه خيلي براي ما مهم بود.
استفاده از تكنولوژي‌هاي جديد در مدارس غيردولتي به چه شكل است؟
ما مي‌خواهيم در سال تحصيلي جديد نظارت جدي‌تري روي اين امر داشته باشيم. از طرفي ما مدارس آموزش از راه دور براي دانش‌آموزان داخل و خارج از كشور داريم. خوشبختانه اين روش يكي از بهترين روش‌ها براي دانش‌آموزاني است كه نمي‌توانند حضور فيزيكي در كلاس داشته باشند اما در اين سيستم آنها با كمك موسسان مدارس آموزش از راه دور تحت پوشش قرار مي‌گيرند.
اين مدارس مشغول به كار هستند يا قرار است تازه شروع به كار كنند؟
مشغول به كار هستند اما متاسفانه اين هم از مواردي بوده است كه به دليل عدم نظارت در يك دوره‌اي در سال‌هاي 90 و 91 رشد كرد و ناگهان ضربه خورد و دچار توقف تدريجي شد و ما ناچار شديم دوباره آن را آسيب‌شناسي و تقويت كنيم. براي نمونه بايد به شما بگويم كه در دولت قبل افراد لازم‌التعليم از مدارس آموزش از راه دور حذف شدند و با اين اقدام حدود يكصد هزار پرونده اين دانش‌آموزان در مدارس باقي ماند و آنها نيز به سيستم آموزشي بازنگشتند.
از اين سيستم استقبال شده است؟
متاسفانه آموزش از راه دور خيلي شناخته شده نيست. ما يكي از اهداف اصلي‌مان معرفي اين روش‌هاي نوين آموزشي در كنار ساير روش‌هاي ديگر است. به همين دليل تفاهمنامه‌هايي با تعدادي از مراكز داشته‌ايم كه بتوانيم اين سيستم را بيشتر گسترش بدهيم. براي نمونه در اين رابطه با سازمان زندان‌ها و نهضت سوادآموزي تفاهمنامه‌هايي داشته‌ايم. در همين رابطه بايد بگويم كه نتيجه اين تلاش‌ها باعث شده اكنون 22 هزار و 863 نفر از اين دانش‌آموزان از طريق مدارس آموزش از راه دور، مشغول به‌كار شوند.
استفاده از ابزارهاي روز و نوين در مدارس غيردولتي چه جايگاهي دارد؟
بعضي از مدارس توان مالي بيشتري دارند و در اين امر موفق‌تر هستند و بيشتر مي‌توانند از اين ابزار استفاده كنند. اما چند وقتي است كه ما سعي كرده‌ايم به مدارس وام‌هاي كم بهره‌اي بدهيم كه تا آنها نيز از ابزار روز و نوين استفاده كنند كه خوشبختانه مورد استقبال هم قرار گرفته است.
يكي از ويژگي‌هاي مثبت مدارس غيردولتي اين است كه براي بخش خصوصي و حضور مردم اهميت خاصي قايل است.
بله. بايد هم همين‌طور باشد. اميدواريم كه نقش مردم و بخش غيردولتي را باور كنيم و آنها را براي كمك به بخش دولتي جدي بگيريم. بايد بپذيريم كه بخش خصوصي و مردم در اين كارها دوست ما هستند و نه رقيب.