بي‌سلفي، بي‌نتفليكس و معترض به نابرابري حقوق زنان

جشنواره جهاني فيلم كن 2018 كه امسال هفتادو يكمين دوره‌اش برگزار شد در بخش مسابقه عاري از نام فيلمسازان بزرگ بود. از غيبت هاروي واينستاين، تهيه‌كننده بي‌شان و اعتبار هاليوودي گرفته كه هرسال روي فرش قرمز باافتخار گام برمي‌داشت و امسال به لرد ولدمورت فرش قرمز تبديل‌شده بود تا غيبت فيلم‌هاي كمپاني نتفليكس و غيبت فيلمسازان مشهور در بخش مسابقه را مي‌توان از نكات بارز هفتادويكمين دوره جشنواره كن برشمرد. امسال چند فيلم هاليوودي در بخش خارج از مسابقه در كن حضور داشتند: «سولو: داستان يك جنگ ستاره‌اي» ساخته ران هاوارد، نمايش «2001: يك اوديسه فضايي» ساخته استنلي كوبريك به مناسبت پنجاهمين سالگرد توليدش، نمايش فيلم موزيكال «گريس» (1978) با حضور جان تراولتا و رندال كلايزر، كارگردان فيلم به مناسبت چهلمين سال توليدش. هاليوودي‌ها در بخش مسابقه نيز حضور پررنگي نداشتند: اسپايك لي با «كوكلاكس كلان سياهپوست» به تهيه‌كنندگي جردن پيل (برنده اسكار بهترين فيلمنامه اريژينال براي برو بيرون) در بخش مسابقه حضور داشت كه نمايش فيلم با تشويق هشت‌دقيقه‌اي حاضران روبه‌رو شد. نمايش عمومي اين فيلم در ماه اوت است.

داستان فيلم در سال‌هاي 1970 مي‌گذرد و ماجراي كارآگاه سياه‌پوستي را روايت مي‌كند كه در شهر كلورادو در انجمن محلي سازمان نژادپرست كو كلاس كلان رخنه مي‌كند. فيلم اما ارجاعات نيمه پنهاني به دوران ترامپ و برتري‌جويي سفيدپوستان در دوران او دارد و «زير درياچه نقره‌اي» ساخته ديويد رابرت ميچل با نقش‌آفريني اندروگارفيلد فيلم نوآري ديگر محصول هاليوودي بخش مسابقه بود... پل دانو ديگر امريكايي است كه با «زندگي وحشي» در بخش دو هفته كارگردانان حضور داشت.

در بخش مسابقه اصلي كه براي تصاحب نخل طلا رقابت مي‌كردند امسال فيلمسازان ستاره حضور نداشتند: لازلو نمش، پائولو سورنتينو، ژاك اوديار و زاويه دولان كه فيلمسازان محبوب كن هستند؛ غايبان بزرگي بودند كه احتمالا فيلم‌هاي جديد خود را در جشنواره‌هايي مهم پاييز شركت مي‌دهند. امسال ژاك اوديار نخستين فيلم خود به زبان انگليسي به نام خواهران برادران را با حضور ستارگاني مانند جان سي رايلي، خواكين فينيكس ساخته است. در هفتادويكمين دوره جشنواره كن به لحاظ آماري نيز توليدات كشور فرانسه حضور بيشتري از فيلم‌هاي خارجي دارند. لارس فن تريه، پسر بد هاليوود پس از هفت سال با «خانه‌اي كه جك ساخت» به جشنواره آمده، فيلمي كه صداي اعتراض منتقدان را برانگيخت وگاسپار نوئه، فيلمساز آرژانتيني و محبوب جشنواره با «اوج» در بخش دو هفته با كارگردانان شركت داشت. فيلمي كه اتفاقا محبوب منتقدان بود و جايزه اصلي «آرت سينما» را از اين بخش دريافت كرد. «اوج» ماجراي يك گروه رقصنده است كه دچار ديوانگي مي‌شوند. از فيلم‌هاي مهمي كه در جشنواره در بخش‌هاي متنوع به نمايش درآمد مي‌توان اشاره كرد به مستند «پاپ فرانسيس: مرد عمل» تازه‌ترين ساخته ويم وندرس كارگردان آلماني، مستند «ويتني» به كارگرداني كوين مك‌دانلد درباره ويتني هيوستن خواننده كه در بخش نمايش‌هاي نيمه‌شب حضور داشت. «مردي كه دن كيشوت را كشت» تازه‌ترين ساخته‌تري گيليام كه ساخت آن 20 سال طول كشيد كه در بخش خارج از مسابقه و فيلم اختتاميه جشنواره بود.

ملاقات با كن جديد!

امسال قوانين جديدي در جشنواره كن اعمال شد. سلفي انداختن روي فرش قرمز ممنوع بود و بلافاصله پس از نمايش‌هاي فيلم‌هاي بخش مسابقه در جشنواره مصاحبه‌هاي مطبوعاتي انجام نمي‌شد. به اين دو مورد نبودن فيلم‌هاي نتفليكس را هم اضافه كنيد؛ اما در مورد ممنوعيت سلفي انداختن در كن اين موضوع جديدي نبود. سال 2015 تيري فرمو مدير جشنواره از مهمانان درخواست كرد تا روي فرش قرمز سلفي نيندازند. چراكه سلفي انداختن باعث مي‌شود فرش قرمز فيلم‌ها طولاني‌تر شود. اما تغيير اصلي كن امسال در بخش نمايش مطبوعاتي فيلم‌ها صورت گرفته بود. روزانه دو فيلم بخش مسابقه اصلي به نمايش درمي‌آمد. يك فيلم در بعدازظهر و ديگري در عصر. در سال‌هاي گذشته، شب قبل از نمايش فيلم اولي يك نمايش براي اصحاب رسانه‌ها انجام مي‌شد و فيلم دومي براي رسانه‌ها ساعت هشت و نيم صبح به نمايش درمي‌آمد يعني هر دو نمايش براي رسانه‌ها پيش از نمايش اصلي در كاخ جشنواره صورت مي‌گرفت درنتيجه ريويوها و نظرات يك‌خطي منتقدان ساعت‌ها پيش از فرش قرمز فيلم‌ها منتشر مي‌شد. مثلا نخستين واكنش‌هاي مثبتي كه نثار «توني اردمان» ساخته مارن آده، «پسر سائول» ساخته لازلو نمش يا واكنش‌هاي منفي به «درياي درختان» ساخته گاس ون سانت يا «آخرين چهره» ساخته‌شان پن مي‌توانست نمايش اصلي را تحت تاثير قرار بدهد؛ اما از امسال نمايش‌هاي اصلي و نمايش رسانه‌ها با فاصله زماني كمي از يكديگر برگزار مي‌شود.

حضور كمرنگ زنان در كن

امسال رياست هيات داوران را كيت بلانشت (برنده دو اسكار) برعهده داشت. اين بازيگر 48 ساله دوازدهمين زني است كه رياست هيات داوران جشنواره كن را برعهده گرفت. اليويا دي هاويلند، نخستين زني است كه در سال 1965 رياست هيات داوران جشنواره كن را بر عهده داشت. امسال آوا دورني (كارگردان امريكاي)، كريستن استوارت (بازيگر امريكايي)؛ لئا سيدو (بازيگر فرانسوي) و كاجا نين (خواننده اهل بروندي) پنج زن هيات داوران در كنار چهار مرد چانگ چن، روبرو گوديگيان، آندره زوياگينتسف، دني ويلنوو به داوري فيلم‌هاي بخش مسابقه پرداختند. اما كم‌فروغ بودن حضور زنان در بخش‌هاي مختلف جشنواره كن همواره مورد انتقاد واقع‌شده است. اولين‌بار در سال 1954 دو زن با دو فيلم در بخش مسابقه جشنواره كن حضور داشتند: خاطرات يك مكزيكي (كارمن توكانو) و نامه عاشقانه (كينويو تاناكا) . در سال 1961 اولين‌بار يك زن دالرس دل ريو كه بازيگري مكزيكي بود داور بخش مسابقه شد. نخستين فيلمساز زني كه جايزه بهترين كارگرداني را از جشنواره كن گرفت يوليا سولنتسوا اهل روسيه براي فيلم داستان سال‌هاي آتش بود. سال گذشته سوفيا كاپولا براي فريب‌خورده دومين كارگردان زني لقب گرفت كه جايزه بهترين كارگرداني جشنواره كن را برد. جين كمپيون تنها فيلمساز زني است كه سال 1993 براي پيانو برنده نخل طلا شد و سال 2013 نام دو بازيگر زن آبي گرم‌ترين رنگ است ساخته عبدالطيف كشيش براي گرفتن نخل طلا برده شد تا روي سن بروند. به همين خاطر امسال 82 زن فعال در سينما به شكلي نمادين در كن به اعتراض پرداختند. حركت نمادين آنها تلنگري بود به چالش‌هاي پيش روي زنان در صنعت سينما. جالب است بدانيد كه تاكنون 82 فيلم از زنان در بخش مسابقه جشنواره كن شركت داشته و 1688 فيلم از فيلمسازان مرد. در اين حركت اعتراض‌آميز كه 20 دقيقه روي فرش قرمز طول كشيد كيت بلانشت و آنيس واردا، كارگردان مشهور فرانسوي به ترتيب به انگليسي و فرانسه سخنراني كردند.

اعتراض به كشتار مردم فلسطين

فلسطيني‌هاي حاضر در جشنواره همراه بنيسيو دل تورو به كشتار مردم بي‌گناه فلسطيني در نوار غزه توسط اسراييلي‌ها اعتراض كردند و به احترام كشته‌شدگان چند دقيقه روي فرش قرمز سكوت اختيار كردند. گفتني است كه امسال نخستين سالي بود كه كشور فلسطين در كن پاويون داشت.

ايراني‌ها در كن

اصغر فرهادي با فيلم اسپانيايي «همه مي‌دانند» دوشادوش پنه لوپه كروز و خاوير باردم جشنواره كن امسال را افتتاح كرد. فيلمي كه در بخش مسابقه حضور داشت و به‌زعم منتقدان بيشتر به آثار آگاتا كريستي و معمايي نزديك بود. «سه رخ» ساخته جعفر پناهي نيز با حضور وزير فرهنگ فرانسه و ديگر عوامل فيلم در بخش مسابقه جشنواره كن به نمايش عمومي درآمد. جعفر پناهي با دريافت نخل طلا براي بهترين فيلمنامه در بخش اصلي، پس از ميكل آنجلو آنتونيوني دومين فيلمسازي خواهد بود كه چهار جايزه اصلي چهار جشنواره مهم اروپايي (كن، برلين، ونيز و لوكارنو) را به خود اختصاص داده است. گلشيفته فراهاني با «دختران خورشيد» ساخته ايوا اوسن در بخش مسابقه شركت داشت. او نقش بهار فرمانده گروه دختران خورشيد و زنان ايزدي را ايفا مي‌كرد كه به‌دنبال انتقام از نيروهاي داعشي هستند. فيلم با بازخورد متوسط منتقدان روبه‌رو اما بازي فراهاني با تحسين كارشناسان روبه‌رو شد. جايزه اصلي بخش نوعي نگاه به علي عباسي، كارگردان ايراني‌الاصل فيلم مرز رسيد. رامين بحراني، فيلمساز ايراني- امريكايي با «فارنهايت 451» در جشنواره كن حضور داشت؛ فيلمي تلويزيوني و محصول شبكه اچ.‌بي.‌‌او كه اقتباس جديدي از كتاب مشهور ري بردبري است و در بخش نمايش‌هاي ويژه روي پرده رفت. دو فيلم كوتاه ايراني «تاريكي» ساخته سعيد جعفريان و «مثل بچه آدم» ساخته آرين وزير دفتري در بخش‌هاي مسابقه سينه فونداسيون و فيلم‌هاي كوتاه رقابت داشتند. با توجه به اعلام جوايز بخش رقابتي سينه فونداسيون كه جايزه اصلي به تابستان ليون الكتريكي ساخته ديه گو سپدس رسيد. در اين بخش ايراني‌ها دست‌خالي ماندند. فيلم‌هايي كه در روزهاي پاياني جشنواره كن به نمايش درآمد بيشتر از روزهاي ابتداي جشنواره با استقبال منتقدان روبه‌رو شد. از فيلم‌هايي كه بيشترين امتياز را از منتقدان دريافت كردند مي‌توان به «دزدان خرده‌پا» (هيروكازو كوره-ادا)، «مردسگي» (ماتيو گارونه)؛ «كفرناحوم» (نادين لبكي)، «سوزان» ساخته لي چانگ-دونگ، «كتاب تصوير» ساخته ژان- لوك گدار، «جنگ سرد» ساخته پاول پاوليكوفسكي، «شاد مثل لاتزارو» ساخته آليس رورواچر؛ «تابستان» ساخته كريل سربرنيكوف و «سه رخ» ساخته جعفر پناهي اشاره كرد.

امسال 82 زن فعال در سينما به شكلي نمادين در كن به اعتراض پرداختند. حركت نمادين آنها تلنگري بود به چالش‌هاي پيش روي زنان در صنعت سينما. جالب است بدانيد كه تاكنون 82 فيلم از زنان در بخش مسابقه جشنواره كن شركت داشته و 1688 فيلم از فيلمسازان مرد.

در اين حركت اعتراض‌آميز كه 20 دقيقه روي فرش قرمز طول كشيد كيت بلانشت و آنيس واردا، كارگردان مشهور فرانسوي به ترتيب به انگليسي و فرانسه سخنراني كردند.