انحلال «اتا»؛ هيچ بخششي وجود نخواهد داشت
محمود فاضلي
چندي است سازمان «اتا» پس از ده‌ها سال مبارزه مسلحانه و خونين خود در راه جدايي منطقه باسك اسپانيا به طور رسمي انحلال كامل تمام ساختار خود را اعلام و به دليل اقدامات خشونت‌آميزش از مردم طلب بخشش كرد و مسووليت مستقيم «درد و رنجي را كه به جامعه باسك وارد كرده» به عهده گرفت. در بيانيه «اتا» البته هيچ اشاره‌اي به 854 قرباني اقدامات تروريستي گروه در 59 سال فعاليتش نشده و نشانه‌اي از انتقاد به عملكردش نيز مشاهده نمي‌شود. اتا اعلام داشته است «اعضاي اين سازمان، پيشنهاد رهبران و مسوولان براي پايان دادن به چرخه تاريخي و نقش سازمان را قبول كردند. اتا از ملت باسك ريشه گرفته و اكنون در آن تجزيه مي‌شود. اعضايي كه اكنون عضو سابق اتا هستند به مبارزه خود براي يك باسك متحد، مستقل و سوسياليست ادامه خواهند داد. اين نبرد هميشه با مسووليت و صداقت خواهد بود». اين گروه براي قرائت بيانيه انحلال خود دو تن از چهره‌هاي شاخص گروه به نام‌هاي Josu Ternera و Anboto را انتخاب كرده بود. سازماني كه البته سال 2011 ميلادي و در حضور كوفي عنان، دبيركل سابق سازمان ملل و چند ميانجيگر ديگر از آتش‌بس قطعي خود با حكومت اسپانيا خبر داده بود.
«اتا» نام مخفف سازمان «يوسكادي تا آسكاتاسونا Euskadi ta Askatasuna» به معني «سرزمين باسك و آزادي» است. اين گروه در سال 1959 ابتدا به عنوان يك گروه فرهنگي تشكيل يافت اما به مرور به يكي از خشونت‌طلب‌ترين گروه‌هاي شبه‌نظامي در اروپا تبديل شد. اين گروه از زمان ژنرال فرانكو ديكتاتور اسپانيا تاسيس شد و پس از كشتن جانشين او، لوييس كاررو بلانكو در سال 1973 به عنوان بزرگ‌ترين حمله مسلحانه اين گروه در جهان شناخته شد.
با مرگ ديكتاتور اسپانيا در 1975 اين گروه جدايي‌طلب به مبارزه خود عليه دولت مركزي ادامه داد. خوان كارلوس، پادشاه سابق اسپانيا نيز يك بار در سال 1997 هدف يك ترور نافرجام از سوي اين گروه قرار گرفته بود. اتا گروه ماركسيستي مسلح باسكي است كه هدف آن، جدايي منطقه باسك از اسپانيا و فرانسه و تاسيس يك كشور مستقل در تمام مناطق باسك از جمله استان «نابارا» اسپانيا است. گروهي كه همچنان از سوي اتحاديه اروپا، امريكا و سازمان ملل به عنوان يك گروه تروريستي شناخته مي‌شود. دولت مادريد در سال 2010 توانسته بود رهبر شاخه نظامي اين سازمان را دستگير كند.
دليل اين تصميم تاريخي اتا «عدم توانايي در حل مشكلات و اختلافات سياسي منطقه باسك» اعلام شد. به باور اين گروه، «عصر جديدي آغاز شده است، بگذاريد دست از تكرار اشتباهات گذشته برداريم و به طور جمعي آينده ديگري بسازيم». بيانيه ندامت گونه «اتا» با واكنش سرد مقامات اسپانيا روبه‌رو بود. به اعتقاد راخوي نخست وزير كشورش هيچ ديني به «اتا» ندارد و اعلام انحلال اين گروه هم دليلي براي قدرداني از يك گروه تروريستي نيست. آنها دست به هر كاري هم بزنند، نمي‌توانند از پيگرد قضايي اقدامات گذشته رهايي يابند و مصونيتي در اين زمينه در كار نخواهد بود. اتا مي‌تواند انحلال خود را اعلام كند اما آنچه قابل فراموشي نيست جنايات اين گروه تروريستي است كه از سوي دستگاه قضايي پيگيري خواهد شد. اين گروه به هيچ يك از اهداف سياسي‌اش دست پيدا نكرد. هيچ بخششي براي آنها وجود نخواهد داشت. ما به آنها هيچ چيز بدهكار نيستيم.
وزير كشور اسپانيا نيز قول داد به تحقيقات درباره «جنايات اين سازمان» ادامه دهد چرا كه اين سازمان با دست برداشتن از مبارزه مسلحانه و انحلال تشكيلات خود نمي‌تواند به امتياز ويژه‌اي دست يابد. اكثر انجمن‌هاي قرباني تروريسم اسپانيا نيز با «بي‌اعتمادي» بيانيه انحلال گروه «اتا» را مورد توجه قرار دادند و از اينكه انحلال آن از سوي رهبرانش در راستاي ترويج صلح اعلام شده، انتقاد كردند. به اعتقاد اين انجمن‌ها دليل انحلال، شكست اين گروه تروريستي است و روايت صلحي كه اين گروه تروريستي به آن متوسل شده بايد مورد افشاگري قرار گيرد.
رييس ايالت باسك (حزب ملي‌گراي باسك) از اعلام انحلال اين گروه استقبال كرد. حزب «سوسياليست» هم تاكيد كرد اتا راهي جز انحلال نداشته است. رهبر «حزب شهروندان» هم ضمن اشاره به اينكه اتا در اهداف خود موفق نبوده، ياد و خاطره قربانيان را گرامي داشت. احزاب اصلي اسپانيا از لفظ «شكست» اتا براي انحلال اين گروه تروريستي استفاده كردند.
با وجود پايان يافتن فعاليت‌هاي «اتا» اما تحت تعقيب بودن اعضاي اين گروه همچنان باقي است. بسياري از اعضاي آن همچنان تحت تعقيب هستند. حدود 300 عضو اتا هم‌اكنون در زندان به سر مي‌برند كه از اين تعداد 245 نفر در زندان‌هاي اسپانيا، 53 نفر در فرانسه و يك نفر در پرتغال زنداني هستند. 68 نفر از اعضاي اتا در كشورهاي مختلفي اقامت دارند كه در اين ميان مي‌توان به ونزوئلا (با 28 پناهنده) و مكزيك (16 نفر) اشاره كرد. كوبا، بلژيك، اروگوئه، برزيل و پاناما ديگر كشورهايي هستند كه به برخي اعضاي اتا پناهندگي داده‌اند و دولت اسپانيا از همه آنها خواسته است اين افراد را مسترد كنند. مجموع احكام زندان صادره فقط براي زندانيان اسبق گروه اتا (كه پس از طي حداكثر مدت قانوني در زندان، آزاد شده‌اند) به 20 هزار سال مي‌رسد. وزارت كشور اسپانيا در ماه فوريه بخشنامه‌اي خطاب به زندان‌هاي اين كشور براي تهيه يك گزارش فردي از تك تك زندانيان گروه اتا ارسال كرد كه هدف آن مشخص كردن افراد علاقه‌مند به انتقال به زندان‌هاي نزديك به ايالت باسك و همچنين زندانيان بيمار بوده است. از 242 عضو اتا كه در زندان‌هاي اسپانيا به سر مي‌برند، 40 نفر از آنها مي‌توانند از شرايط انتقال به زندان‌هاي نزديك به ايالت باسك برخوردار شوند.