مساله معرفي فردي حرفه‌اي براي اداره تئاترشهر
مديريت غيرممكن
بابك احمدي
حالا حدود 100 روز از اعلام نام شهرام كرمي به عنوان مديركل هنرهاي نمايشي مي‌گذرد. او در اين مدت علاوه بر اعلام برنامه‌هايش از جمله تدوين آيين‌نامه درجه‌بندي كيفي سالن‌هاي خصوصي (كه همچنان سرانجام روشني ندارد) و انتخاب شوراي مشورتي هنرمندان به دبير جشنواره تئاتر فجر (نادر برهاني مرند) و دبير جشنواره كودك و نوجوان همدان (مريم كاظمي) حكم داده است. به اين فهرست مي‌توان معرفي مديران بعضي سالن‌هاي زير‌مجموعه اداره كل هنرهاي نمايشي از جمله تماشاخانه سنگلج و تالار هنر را نيز افزود. اما سرنوشت انتخاب و معرفي مدير مجموعه تئاترشهر يعني مهم‌ترين مركز تئاتري پايتخت- و البته كشور- در همين مدت با اما و اگرهاي متعدد مواجه شد. چنانكه كرمي دو ماه بعد از انتشار نامه خداحافظي پيمان شريعتي و كناره‌گيري او از مديريت تئاترشهر براي معرفي گزينه مورد وثوق خود، مديران بالادستي- وزير ارشاد و معاون هنري- و هنرمندان تا حدي با مشكل مواجه شده است؛ مشكلي كه در سه حوزه قابل تقسيم‌بندي به نظر مي‌رسد. نخست، مشكلات درون ساختاري وزارت ارشاد كه ذيل عنوان كلي «طي مراحل اداري» صورت‌بندي مي‌شود. دوم، يافتن شخصي كه همزمان از اعتبار اداره مجموعه مهمي مثل تئاترشهر نزد هنرمندان برخوردار باشد. سوم، آمادگي پذيرش مسووليت از سوي هر فردي كه به اين منظور برگزيده مي‌شود (بعضي گزينه‌ها به دلايل شخصي از قبول مديريت تئاترشهر سر باز زده‌اند). گرچه با تمام تفاسير و بر اساس شنيده‌ها اين احتمال نيز دور از ذهن نيست كه گزينه نهايي و مورد تاييد براي مديريت تئاتر شهر همين امروز در رسانه‌ها اعلام شده باشد.
كرمي چندي قبل (29 خرداد 97) در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره وضعيت فعلي حاكم بر عرصه مديريتي اداره كل هنرهاي نمايشي و چالش‌هاي پيش روي مديريت در اين حوزه و ماجراي طولاني شدن انتخاب مديريت اين مجموعه گفت: «تئاترشهر محل آزمون و خطا نيست. كمي با طمانينه پيش مي‌روم تا فرد صاحب صلاحيت را انتخاب كنم. مدير تئاترشهر بايد از سه ويژگي سابقه مديريتي، برنامه مدون و اعتبار نزد هنرمندان برخوردار باشد غير از اين موفق نخواهد بود. البته گزينه مورد نظر انتخاب شده و مسائل اداري در زمينه جذب نيرو كمي فرآيند را كند كرده است.»
اين اظهارات در شرايطي اتفاق افتاد كه به گفته كرمي بخش عمده فعاليت‌هاي مديركل هنرهاي نمايشي اصولا صرف تامين بودجه پرداخت بدهي 6 ميلياردي به هنرمندان مي‌شود. او در اين باره گفته است: «مهم‌ترين چالش من بحث بودجه است. تاكيد دارم تمام كاستي‌هاي تئاتر قابل مديريت و حل و فصل است ولي اگر اعتبار تامين نشود بسياري از اهدافي كه براي تحقق آنها قدم در ميدان گذاشتم قابل اجرا نيست.» اما چرا انتخاب مدير براي تئاترشهر هر دوره با اين ميزان «اگر» و صرف زمان (بخوانيد وقت‌كشي) مواجه مي‌شود؟ ساختمان مدور خاطره‌انگيز چهارراه وليعصر در 50 سال اخير مديران متعددي به خود ديده است و اين نشان مي‌دهد «ثبات» حلقه مفقوده وضعيت مديريتي حاكم بر اين بنا و البته كليت عرصه فرهنگ و هنر كشور است.
شهرزاد مهدوي، نماينده دفتر «جشن هنر شيراز» نخستين شخصي بود كه پيش از انقلاب توسط فرخ غفاري، رييس اين دفتر براي اداره تئاترشهر انتخاب شد. دكتر علي رفيعي، كارگردان پيشكسوت و شناخته‌شده كشور دومين مديري بود كه پس از گذراندن تحصيلات هنري خود در فرانسه، عهده‌دار اين مسووليت شد اما پس از يك سال كار از اين سمت كناره گرفت. شوراي انقلاب در سال 1359 با تصويب قانوني تئاتر شهر را كه پيش از آن زيرنظر راديو تلويزيون ملي ايران فعاليت داشت به عنوان يكي از زيرمجموعه‌هاي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي اعلام كرد. فخرالدين انوار، ميرمحمود موسوي، صادق هاتفي، محمدرضا آل محمد، مجيد جعفري (مديران سال‌هاي نخست پس از انقلاب و دوران سازندگي)، حسين پاكدل (حدودا از سال 74 تا 81 در دولت سيدمحمد خاتمي)، حسين پارسايي، شهريار رشيدعلي‌پور، مهرداد راياني مخصوص، سيدصادق موسوي، اتابك نادري (مديران تئاترشهر در دوران استقرار دولت محمود احمدي‌نژاد)، پريسا مقتدي و پيمان شريعتي (دوران حسن روحاني تا امروز) از جمله مديراني بودند كه در تمام اين سال‌ها هر يك مديريت تئاترشهر را مدتي برعهده گرفتند و پس از تغيير به نفر بعد از خود سپردند.
براساس اطلاعات موجود، مجيد جعفري از بازيگران و كارگردانان باسابقه تئاتر، سال 1365 مديريت تئاترشهر را برعهده گرفت كه تا پايان پاييز 1376 ادامه يافت. به اين ترتيب بايد گفت جعفري با 11 سال و حسين پاكدل با چيزي قريب به 7 سال حضور در اين مسند با ثبات‌ترين مديران تئاتر شهر محسوب مي‌شوند كه در اين بين همواره از سال‌هاي مديريت حسين پاكدل با عنوان «دوران طلايي» ياد مي‌شود. اين تجربه و البته تجارب مجموعه‌هاي فرهنگي شناخته شده جهان نشان مي‌دهد مديريت فرهنگي هر زمان با استمرار مواجه بوده نتايج درخشان نيز به دنبال داشته است. اتفاقي كه مرور اسامي بالا نشان مي‌دهد در تئاترشهر تجربه نشده و اگر در زمينه كادرسازي و انتخاب مدير فرهنگي با مشكل مواجه هستيم از همين نقطه سرچشمه مي‌گيرد. كادرسازي بدون ثبات و امكان برنامه‌ريزي كوتاه‌مدت، ميان مدت و بلندمدت ماموريتي غيرممكن است. آن‌هم در شرايطي كه وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي نيز نمي‌دانند فردا براي دولت قرار است چه اتفاقي رخ دهد.