هر چه به زمان اجراي فاز دوم تحريم‌هاي نفتي امريكا عليه ايران نزديك‌تر مي‌شويم نگراني‌ها از كاهش صادرات نفت ايران و به تبع آن كاهش درآمد ارزي كشور موجب مي‌شود تا به موضع نفت و ديپلماسي نفتي ايران به صورت ويژه‌تري نگريسته شود؛ موضوعي كه حتي با انتقادات تندي از سوي برخي از فعالان قديمي و نمايندگان مجلس همراه است. نگراني از كاهش صادرات نفت و موضع ايران براي يافتن راهكارهاي مختلف براي دور زدن تحريم‌ها در روزهاي بعد از 14 آبان از دلايلي است كه موجب شد تا در گپ و گفتي با سيد مهدي حسيني معاون حقوقي وزارت نفت در دولت اصلاحات به دنبال پاسخ‌هايي حقوقي- نفتي براي آنچه در روزهاي پساتحريمي ترامپ و پيش از آن صنعت نفت به آن نياز دارد، باشيم.
كمتر از سه ماه آينده فاز دوم تحريم‌هاي امريكا عليه ايران آغاز خواهد شد و برخي از نمايندگان مجلس مدعي هستند كه تيم فعلي وزارت نفت براي روزهاي بعد از تحريم نفت ساخته نشده‌اند و نسخه‌اي اجرايي براي روزهاي بعد از تحريم در وزارت نفت وجود ندارد. نگراني از افت صادرات نفت ايران و از دست دادن مشتري‌هاي ثابت ايران موجب شده تا ديپلماسي نفتي ايران زير سوال برود. با اين نگاه موافق هستيد؟
پيش از هر چيز بايد اين موضوع را از ديدگاه‌هاي مختلف بررسي كنيم كه يكي بحث حقوقي تحريم‌هاست. بايد بدانيم كه در درجه نخست بحث تحريم‌هايي كه امروز امريكا عليه ايران وضع مي‌كند كاملا غيرقانوني است، چرا كه خروج امريكا از برجام نيز خلاف كنوانسيون‌هاي بين‌المللي بود و در چارچوب نقض قوانين بين‌المللي روي داد. بر اساس كنوانسيون وين و بر اساس نامه‌اي كه رييس ديوان دادگستري لاهه براي وزير امورخارجه امريكا ارسال كرده بود به اين كشور اعلام شد هيچ اقدامي انجام ندهند و چيزي را تغيير ندهند و منتظر نظر ديوان لاهه بمانند. طبق ماده 73 وين زماني كه كسي (كشوري) قصد خروج از معاهده بين‌المللي را دارد بايد مراحلي را طي كند اما امريكا بدون طي اين مراحل و به صورت غيرقانوني از معاهده بين‌المللي برجام خارج شد حتي در اين ماده تاكيد مي‌شود كه كشور خارج شونده حق ندارد كاري كند كه مانع برگشت مجدد به معاهده شود بنابراين برقراري تحريم‌ها اقدامي غيرقانوني و مخالف منشور سازمان ملل متحد است كه بازگشت امريكا به معاهده را ناممكن مي‌كند.
راهكار مقابله با اين اقدام غيرقانوني چه بود؟
يكي از كارهايي كه مي‌توانستيم انجام دهيم شكايت از امريكا بود كه انجام شد اما متوجه نمي‌شوم چرا اين شكايت در سكوت پيگيري مي‌شود و از سوي دولتمردان مانور خاصي بر روي اين شكايت حقوقي انجام نمي‌شود. در صورتي كه بايد پر سروصدا شكايت خودمان را مطرح مي‌كرديم تا در فضاي سياسي - بين‌المللي براي كشورهايي كه مي‌خواهند با ايران همكاري كنند بدانند نگراني از بابت تحريم‌ها وجود ندارد. در عين حال مشخص مي‌شد كه اگر ترامپ درصدد وارد كردن ضربه‌اي به ايران بود ضربه‌اي هم از شكايت حقوقي ايران به امريكا وارد خواهد شد. البته بايد منتظر بمانيم تا راي ديوان لاهه نيز مشخص شود و از اين منظر نيز از فرصت پيش آمده براي گذر از تحريم‌ها استفاده مي‌كرديم. چرا كه قطعا در اين ميان برخي شركت‌ها و كشورها به جهت فشارهاي امريكا مجبور به ترك ايران هستند و برخي ديگر همچنان متحد ايران باقي خواهند ماند.
منظورتان خريداران نفتي ايران و كشورهايي است كه مبادلات تجاري بالايي با ايران دارند؟
نكته‌اي كه نبايد فراموش كنيد اين است كه در شرايط تحريم‌هاي نفتي هيچگاه صادرات نفت ايران به صفر نخواهد رسيد و ايران براي فروش نفت خود مشتريان خاصي خواهد داشت. پس نگراني از بابت به صفر رسيدن تحريم‌ها بي‌جهت است .
در شرايط فعلي ايران بايد با توجه به فرصتي كه پيش روي خود دارد از موقعيت‌هاي جديد استفاده كند. شايد نكته‌اي كه برخي دوستان كه تنها به فكر انتقاد هستند، توجه نمي‌كنند فرصتي است كه در حال حاضر پيش روي ايران است و در سال‌هاي 90 و 91 به جهت سراسري بودن تحريم‌ها مقابل ايران نبود .
تحريم‌هاي جديد تنها از سوي امريكا عيله ايران وضع خواهد شد نه از طرف كل دنيا. تحريم‌هاي قبلي تحريم‌هاي سازمان ملل بود و همه كشورهاي جهان ملزم به رعايت آن بودند و به اين جهت كار ايران براي مراوده تجاري با كشورهاي ديگر بسيار سخت‌تر از آن چيزي بود كه امروز روي خواهد داد. به همين جهت امروز دولتمردان بايد به فكر يارگيري‌هاي جديد باشند.در دور قبلي تحريم‌ها هيچ كشوري به لحاظ حقوقي و شرايط بين‌المللي اجازه همكاري با ايران را نداشت اما در همان شرايط هم ما توانستيم نصف ميزاني كه در سال‌هاي قبل تحريم نفت صادر مي‌كرديم را صادر كنيم. يعني هيچ‌وقت صادرات نفت ايران به صفر نرسيد. امروز تحريم‌هاي جديد تحريم‌هاي امريكاست و يكجانبه، اتفاقا موضع‌گيري‌هايي كه تاكنون از سوي ديگر كشورهاي جهان انجام شده نيز كاملا به نفع ما است و نشان مي‌دهد كه در اين شرايط ما بازارهايي آسيايي همچون چين، هند، ژاپن، شمال غربي اروپا، غرب اروپا و اتحاديه اروپا را با خود همراه داريم.
ممكن نيست اروپا در ميانه راه تنهاي‌مان بگذارد؟
اتحاديه اروپا به دليل نوع برخورد و روشي كه امريكا براي خروج از برجام انتخاب كرد و به نوعي رهبران اروپايي را تحقير كرد در مقابل امريكا قرار گرفته‌اند و مي‌خواهند محكم در كنار ايران باقي بمانند و حتي عنوان كرده‌اند كه به برجام متعهد هستند و آن را اجرا خواهند كرد .
اتفاقا برخي از منتقدان مي‌گويند اجراي برجام از سوي اروپا الزامي ندارد و ممكن است اروپايي‌ها هم دوست ايران در روزهاي سخت نباشند.
اين مشكل از جايي نشات مي‌گيرد كه هيچ‌كس مفاد برجام را نخوانده است و همه به صورت كلي نظر مي‌دهند. هيچ‌كس بطور شفاف نمي‌داند وقتي اروپا اعلام مي‌كند كه مي‌خواهد برجام را اجرا كند يعني چه و چه كاري مي‌خواهد انجام دهد؟ اين را قبول دارم كه اروپايي‌ها در ماه‌هاي پس از برجام و در دوره اوباما خوب عمل نكردند اما در حال حاضر شرايط فرق كرده و چون اروپا به خاطر نوع برخورد ترامپ، حس تحقير شدن دارند ما مي‌توانيم از اين فرصت استفاده كرده و با يارگيري مناسب از اروپايي‌ها منافع خودمان را گسترش دهيم . طبق معاهده برجام هم ما، هم اتحاديه اروپا و حتي امريكا يك سري وظايفي مشخص داريم كه بايد به آنها پايبند باشيم. اين وظايف همه بخش‌ها را شامل مي‌شود؛ از مسائل بانكي و انرژي گرفته تا سرمايه‌گذاري. حتي بخشي از اين معاهده تحريم‌هاي قبلي امريكا را نيز نقض مي‌كند و امريكا را موظف مي‌كند كه در ايران در بخش نفت و گاز و پتروشيمي سرمايه‌گذاري كند. به اين ترتيب و به استناد برجام تحريم ايرسا كه سرمايه‌گذاري در ايران را تحريم مي‌كند لغو مي‌شود. اين يكي از شاهكارهاي برجام است كه هيچ كس تبليغ خاصي روي آن نكرده است. در حقيقت برجام ايرسا را از بين برده است.