گروه اجتماعي
كردها با نام «تري ره شه» مي‌شناسندش و ديگران «انگور سياه» صدايش مي‌زنند. انگور سردشت طرفداران خود را در استان آذربايجان غربي و شهرهاي اطراف دارد، اما هستند كساني كه مصرف‌كننده اين محصول هستند اما نمي‌دانند محل كشت آن كجاست. دو سال است كه سردشتي‌ها فصل برداشت انگور را در شهرشان جشن مي‌گيرند و جشنواره‌اي براي معرفي محصول منطقه خود برگزار مي‌كنند. جشنواره‌اي كه فرماندار سردشت معتقد است مي‌تواند كاركرد مهمي در زمينه جذب گردشگران و معرفي جاذبه‌هاي اين منطقه داشته باشد. نيمه شهريور در غرب كشور فصل برداشت محصول است. باغداران سردشت هم در اين فصل جعبه‌هاي انگور را به دوش مي‌گيرند و از دامنه‌هاي پرشيب باغ‌هاي‌شان محصول برداشت مي‌كنند. در بازار لبالب از ميوه‌هاي گلخانه‌اي، انگور سياه سردشت محصولي ارگانيك است كه بدون استفاده از سموم شيميايي و به صورت ديم كشت مي‌شود.
گردشگري؛ جاني دوباره در شهرهاي مرزي
از روزي كه سياست‌هاي دولت براي مبارزه با قاچاق كالا منتهي به مرزها شد، مرزهاي غير رسمي بسته شدند و بازارچه‌هاي مرزي از رونق افتادند و كوله‌بران بسياري بيكار شدند. راهكاري كه بسياري از كارشناسان براي حل مشكلات مرزنشينان ارايه كردند، جايگزيني گردشگري به جاي كوله‌بري بود. شهرهاي مرزي ايران به ويژه مرزهاي غربي به دليل شرايط خاص و امنيتي كه در سال‌هاي پيش و پس از جنگ داشتند، سال‌ها سهمي جز مهجوريت نداشتند. اين روزها كه شاخه‌هاي مختلف گردشگري در ايران معرفي شده‌اند و بسياري از اهالي سفر از انواع مختلف گردشگري استقبال مي‌كنند، تنها كمي توجه و سرمايه‌گذاري در شهرهاي مرزي كافي است
تا هم مشكل اشتغال در اين مناطق تا حدي از مرحله بحران عبور كند و هم گردشگري داخلي رونق بگيرد.
گردشگري كشاورزي يكي از گونه‌هاي گردشگري است كه در سال‌هاي اخير در ايران هم مورد اقبال قرار گرفته است. جشنواره انگور سردشت هم مي‌تواند به شكلي گسترده‌تر و در سطح ملي برگزار شود تا بهانه‌اي باشد براي سفر گردشگران در روزهاي پاياني تابستان به منطقه‌اي كه تابستان‌هاي خنكي دارد. علاوه بر اين آيين‌ها و رفتار مردم در هنگام برداشت محصول و همچنين رسوماتي كه در مناطق مختلف براي برداشت محصول وجود دارد، مي‌تواند يكي ديگر از جاذبه‌هايي باشد كه علاقه‌مندان به گردشگري كشاورزي را جذب كند، فرماندار سردشت در خصوص آيين‌هايي كه در فصل برداشت انگور برگزار مي‌شود مي‌گويد: «همه آيين‌هاي ما مرتبط با هم هستند، داستان‌هاي نوشته و نانوشته بسياري مرتبط با اين محصول در فرهنگ مردم منطقه وجود دارد كه مي‌توان از دل فرهنگ‌هاي بومي بيرون كشيد. در عين حال شكل برداشت محصول هم
به خودي خود يكي از جاذبه‌هاست. بعضي از اين باغ‌هاي انگور در شيب‌هاي تند قرار دارند و باغداران مجبورند با وسايل و تجهيزات مخصوصي به پرورش و برداشت انگور بپردازند. سعي كرده‌ايم در برگزاري جشنواره به تجربه‌هاي تاريخي و فرهنگ مردم اين منطقه هم بپردازيم.»
جشنواره‌اي براي معرفي جاذبه‌هاي گردشگري
مهندس نژاد جهاني فرماندار سردشت، در خصوص اهداف برگزاري جشنواره به «اعتماد» مي‌گويد: «هدف ما از برگزاري جشنواره در درجه اول مالي و اقتصادي نيست بلكه قصد داريم با نگاهي تبليغي و حمايتي چند حوزه را پوشش دهيم. انگور سياه را تبليغ كنيم، تلاش براي اينكه اين محصول را به عنوان برند شهرستان معرفي كنيم، تا موجب سود بيشتر كشاورزان و توليد بيشتر اين محصول در منطقه شود. در كنار اين مباحث به دنبال اين هستيم كه ساير محصولات شهرستان به خصوص محصولات ارگانيك مانند سماق و عسل و بلوط و انار را هم معرفي كنيم.»
انگور سردشت با اينكه جزو محصولات عمده اين منطقه محسوب مي‌شود، هنوز اين امكان را دارد كه در حجمي بيشتر از ميزان فعلي توليد شود و به گفته مسوولان اين شهر در صورتي كه زمينه لازم و زيرساخت‌هاي مورد نياز فراهم شود اين قابليت را دارد كه در حوزه صادرات حرفي براي گفتن داشته باشد، نژاد جهاني در اين رابطه مي‌گويد: «حدود
5 هزار و 500 هكتار از زمين‌هاي شهرستان زير كشت اين محصول هستند و سالانه بين 25 تا 30 هزار تن انگور از باغ‌هاي سردشت برداشت مي‌شود. اين محصول علاوه بر اينكه به صورت تازه مورد استفاده است، اين قابليت را دارد كه در دوشاب‌سازي، تهيه سركه، شيره انگور، مارمالاد و مواردي از اين دست هم مورد استفاده قرار گيرد. با معرفي علمي و اقتصادي محصول قصد داريم سرمايه‌گذاراني را در اين زمينه به منطقه جذب كنيم.»
در سردشت تهيه محصولات جانبي از انگور سياه به شكل سنتي انجام مي‌شود و هنوز اين امكان كه اين محصولات به شكل صنعتي و با قصد صادرات توليد شود در شهرستان وجود ندارد، همين است كه تاكيد برگزار‌كنندگان جشنواره انگور‌سياه بر جذب سرمايه‌گذاران به اين منطقه است، اتفاقي كه مي‌تواند بخش زيادي از نيروهاي كار جوان و محلي را مشغول كار كند، جواناني كه سال‌ها جز كوله‌بري گزينه ديگري پيش روي‌شان قرار نداشت، نژاد جهاني در اين رابطه مي‌گويد: «يكي از اهداف ما اين است كه فضايي را ايجاد كنيم كه محصولات مرتبط با انگور سياه به صورت صنعتي و به شكل انبوه توليد شود. اين محصول به دليل نبود زيرساخت‌هاي لازم عمدتا به صورت برداشت و تازه‌خوري مورد استفاده است. البته كارخانه‌اي سال‌ها قبل توسط بخش دولتي در منطقه احداث شد و چند سال بعد به بخش خصوصي واگذار شد، اما مشكل اين كارخانه اين است كه به صورت فصلي فعاليت مي‌كند. با توجه به موقعيت ممتاز شهرستان و قرار‌گيري در نزديك‌ترين نقطه به بنادر درياي مديترانه و همچنين بازار مصرفي و بسيار مهم عراق، مي‌توان فروش محصولات را در طول سال تضمين كرد.»
فرماندار سردشت در خصوص كم و كيف برگزاري جشنواره انگور به «اعتماد» مي‌گويد: «دومين جشنواره انگور سياه سردشت روز 18 شهريور است از ساعت 4 بعد از ظهر در محل چشمه آب معدني گراوان برگزار خواهد شد. فصل برداشت اين محصول از 15 شهريور آغاز مي‌شود. براي ما بهتر بود كه اين جشنواره ديرتر برگزار شود، اما به دليل آغاز ماه محرم و به حرمت اين ماه جشنواره را قبل از شروع ماه محرم برگزار خواهيم كرد.»
نژادجهاني مي‌گويد: «ما اين جشنواره را براي مردم سردشت برگزار نمي‌كنيم، اين جشنواره براي رساندن صداي مردم اين شهر به سراسر كشور و حتي فراتر از مرزهاي ايران برگزار مي‌شود.» سردشت سال‌ها زير سايه جنگ نفس كشيده و باليده است. هنوز سردشت زخم جنگ را بر چهره دارد و هنوز نامش يادآور روزهاي تلخ و گس و طعم خردل و بمب شيميايي است. اما مي‌شود تصوير ديگري از سردشت و مردمانش را در ذهن داشت. مي‌شود وقتي نام سردشت مي‌آيد، آدم‌ها تصوير دشت‌هاي پر از شقايق را در ذهن‌شان مرور كنند و منطقه بكر «كاني گراوان» و آبشار بلند‌بالاي «شلماش» را به خاطر بياورند. سردشتي‌ها چند سالي است كه لقب «نگين سبز گردشگري غرب كشور» را به زادگاه خود داده‌اند و براي معرفي جاذبه‌هاي گردشگري شهر خود نيز در فضاي مجازي تلاش مي‌كنند.
همين است كه امسال جشنواره انگور سياه در كنار يكي از جاذبه‌هاي طبيعي كم‌نظير سردشت برگزار مي‌شود: «قصد داريم هر دوره جشنواره را در كنار يكي از جاذبه‌هاي گردشگري سردشت برگزار كنيم تا در كنار برگزاري جشنواره‌اي براي معرفي محصولي كشاورزي، به معرفي جاذبه‌هاي گردشگري نيز بپردازيم. با همين رويكرد سال گذشته جشنواره در روستاي «گومان» برگزار شد و امسال در منطقه نمونه گردشگري «كاني گراوان» برگزار خواهد شد. آب معدني كاني گراوان آب نوشيدني نيست، بلكه خاصيت درمان پوستي دارد. در عين حال اين منطقه از نظر زيبايي هم منطقه بي‌نظيري است. يكي از كاركردهاي جشنواره، معرفي اين مكان مهم گردشگري خواهد بود. اعتقاد داريم كه گردشگري محور اصلي توسعه و از بخش‌هاي با اهميت سردشت است و مي‌تواند در توسعه اين منطقه نقش كليدي داشته باشد.»
گردشگري مي‌تواند نقش همان حلقه گمشده‌اي را داشته باشد كه فقدانش سال‌ها در شهرهاي مرزي باعث شد تا مرزنشينان هر روز بيشتر و بيشتر براي امرار معاش خود وابسته به مرز شوند، اما هنوز هم مي‌توان رونق و زندگي را به اين مناطق برگرداند و تلاش كرد براي اينكه اين شهرها را از زير سايه جنگ بيرون آورد و طعم خوش آرامش و آسايش را به آنها چشاند، تا كوله‌بري تنها گزينه انتخاب مردان مرز‌نشين نباشد.