مينايوسفي / فردا انتخابات شوراياري‌ها در حالي برگزار مي‌شود كه اين نهاد محلي در چند ماه گذشته فراز و نشيب‌هاي زيادي را پشت سر گذاشته است. انتخاباتي كه فردا در 347 محله تهران برپا خواهد شد نقطه پايان كشمكش اصلاح‌طلبان و اصولگرايان شوراي شهر در شش ماه اخير است كه در نهايت با ورود وزارت كشور به سرانجام رسيد. شوراياري‌ها از اين جهت داراي اهميت هستند كه نزديك‌ترين ارتباط و به نوعي بيشترين تاثيرگذاري را بر مردم شهر تهران دارند اما مجادله‌هاي چند ماه گذشته و عجله اصولگرايان بر برگزاري هرچه زودتر انتخابات برخي نگراني‌ها نسبت به دست اندازي برخي گروه‌هاي سياسي به اين نهاد مدني را به دنبال آورده است. در اين مورد با احمد مسجد جامعي كه در سه دوره سپري شده از كار شوراياري‌ها، تلاش زيادي براي رشد و شناسايي آنها كرده است، گفت‌وگو كرديم كه متن آن را در پي مي‌خوانيد:
آقاي مسجدجامعي فردا انتخابات شوراياري‌هاي محلات تهران برگزار مي‌شود، با توجه به اختلاف نظرهاي زيادي كه در اين مورد وجود داشت اكنون فضاي برگزاري انتخابات را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
اختلاف نظرها چندان مهم نيستند و اينها مسائل اجرايي است. اصل بر اين است كه شوراياري‌ها قاعده‌مند، ساختارمند و گسترده شوند. من در دوران مسووليت يك ساله‌ام در شوراياري‌ها در دوره سوم و يك ساله رياستم بر شوراي شهر تلاش زيادي براي به رسميت شناختن شوراياري‌ها كردم و در دستور جلسات شوراي شهر گزارش‌دهي شوراياري‌ها را مي‌آوردم. شوراياري‌ها در واقع بخش تكميلي شوراي شهر هستند و از اين رو اهميت زيادي دارند.
من به موضوع اختلاف‌نظرها از اين نظر اشاره كردم كه به نظر مي‌رسد كه اين اختلاف‌ها حكايت از ورود جريان‌هاي سياسي به شوراياري‌ها دارد...
بله، در اينجا چند نكته حايز اهميت است. نخست اينكه برخي مي‌گفتند نظارت بر شوراياري‌ها بايد برعهده مجلس باشد. در صورتي كه مجلس نه وظيفه نظارت بر انتخابات را دارد و نه تجربه اين كار را در حوزه محلي. اين در حالي است كه شوراي شهر دست كم تجربه نظارت بر برگزاري سه دوره انتخابات شوراياري‌ها را دارد. ورود مجلس به موضوع انتخابات شوراياري‌ها شايبه سياسي بودن آن را دامن مي‌زند در حالي كه آيين‌نامه شوراياري‌ها بر غير سياسي بودن آن تاكيد دارد. مجلس در حوزه سياسي و ملي قرار دارد در صورتي كه شوراها كاركرد اجتماعي و محلي دارند. سياست ما در شوراي شهر «نظارت در محله» به جاي «نظارت بر محله» بود يعني بايد ناظران بر انتخابات شوراياري‌ها نيز از خود محلات انتخاب مي‌شدند كه در اين دوره چنين نيست و به لحاظ مدني روند نظارتي پيشين قابل قبول‌تر بود. بايد تاكيد كنم كه شوراي شهر تنها بايد نقش تسهيل‌گر را در امور شوراياري‌ها داشته باشد. از اين منظر بهترين شيوه اين است كه هيات نظارت بر برگزاري انتخابات از درون محله‌ها انتخاب شود.
شايبه سياسي بودن برخي نگرش‌ها بر شوراياري‌ها از آن جهت جدي‌تر است كه براساس آيين‌نامه اجرايي، شوراياري‌ها اجازه دخالت در برگزاري انتخابات ملي كشور را دارند. بهتر نيست كه اين بند از آيين‌نامه اصلاح شود؟
اين موضوع در بند هفت قانون شوراها آمده و نيازي به اصلاح آن نيست. ببينيد شوراياري‌هاي دوره‌هاي اول، دوم و سوم تقريبا بدون مشكل چنداني تشكيل شدند و كار كردند. اما دولت آقاي احمدي‌نژاد برگزاري انتخابات دور چهارم شوراياري را مانع شد. در دولت آقاي روحاني بازهم شرايط براي برگزاري انتخابات دور چهارم فراهم شد هرچند در اين ميان فرمانداري و برخي مديران وزارت كشور موانعي را ايجاد مي‌كردند.
برخي اعضاي شوراياري‌ها مي‌گويند كه با آنها براي همكاري در زمينه انتخابات آتي مجلس تماس گرفته شده باشد.
اگر اين موارد روي داده باشد به‌طور قطع تخلف است. هرچند هنوز انتخاباتي انجام نشده تا معلوم شود چه كساني شورايار هستند و انتخابات مجلس نيز يك سالي فرصت دارد. به هر حال، اگر اين حرف درست باشد، مهم است.
آيا اين موارد نگراني از استفاده ابزاري از شوراياري‌ها را به وجود نمي‌آورد؟
ببينيد هميشه ميل به قدرت وجود دارد. تلاش ما از ابتدا اين بود كه ساختارها طوري طراحي شود كه شوراياري‌ها فقط در خدمت مردم باشند و امكان اين بهره‌برداري‌ها وجود نداشته باشد و شوراياري‌ها از وظايف اجتماعي خود خارج نشوند. همه اين تلاش‌ها براي اين بوده است كه شوراياري‌ها سياسي نشود. شوراياري‌ها در واقع خدمت محورهستند براي همه شهروندان و اين با رويكرد سياسي سازگار نيست.
برخي اعضاي شوراي شهر معتقدند انتخابات فردا زودهنگام برگزار مي‌شود و هنوز مردم در محله‌هاي مختلف آگاهي كامل براي شركت در انتخابات را نيافته‌اند و بايد انتخابات با كمي تاخير انجام مي‌شد. به اعتقاد اين گروه در اين شرايط تنها عده كمي براي شوراياري‌ها نامزد مي‌شوند كه اين موضوع بازهم شايبه مهندسي انتخابات شوراياري‌ها را بيشتر مي‌كند. نظر شما در اين مورد چيست؟
بالاخره انتخابات شوراياري‌ها بايد برگزار مي‌شد. البته زمان مناسب‌تري هم مي‌شد پيش‌بيني كنيم اما مي‌دانيد كه مهر‌هاي شوراياري‌هاي پيشين را جمع‌آوري كرده بودند و دفاترشان را به شهرداري‌ها داده بودند و بالاخره براي مردم مشكلاتي ايجاد شده بود كه تاخير انتخابات را دشوار كرده بود. هر چند با اين شرايط اين نگراني وجود دارد كه بين تجربه شوراياران گذشته و شوراياران جديد گسست ايجاد شود.
يعني مي‌خواهند دست اعضاي شوراياري‌هاي سوم را از شوراياري‌ها كوتاه كنند؟
به هر حال من چندين بار در صحن و غير صحن از شوراياري‌هاي گذشته خواستم حتما در انتخابات حاضر شوند. هر چند برخي از آنها همين نظر شما را داشتند و براي گروهي اصلا امكان ثبت نام هم فراهم نشد، به هر حال عده‌اي از آنها اكنون سرمايه‌هاي مدني محلي هستند، در عين حال گروه قابل توجهي خوشبختانه ثبت نام كرده‌اند.
با اين اوصاف آينده شوراياري‌ها را چگونه مي‌بينيد؟
من آينده روشني را براي شوراياري‌ها مي‌بينم. تاكنون موفق شديم چارچوب شوراياري‌ها را تثبيت كنيم. همين قدر كه دولت متوجه اهميت شوراياري‌ها شد و برگزار انتخابات را تاييد كرد خود يك نقطه پيشرفت بزرگ است. ما در دور سوم انتخابات شوراياري‌ها با تلاش زياد انتخابات را برگزار و در واقع اين انتخابات را به آن دولت تحميل كرديم. خوشبختانه دولت يازدهم اين موضوع را در جلسه رسمي مطرح و از برگزاري انتخابات حمايت كرد كه اينها نشانگر بهبود شرايط و ايجاد زمينه كار براي فعاليت شوراياري‌هاست. اميدوارم كه مديريت شهري هم در واگذاري بيشتر امور به آنها، در چارچوب وظايف‌شان اقدام كند.
شنيده شده است كه تعداد زيادي از افرادي كه براي برگزاري انتخابات شوراياري‌ها ثبت‌نام كرده بودند، رد صلاحيت شده‌اند و حتي به برخي اعضاي پركار در شوراياري‌هاي گذشته گفته شده كه از ثبت‌نام در انتخابات دور چهارم چشم بپوشند، اين رفتار از كجا چشمه مي‌گيرد و به نظر شما چه هدفي را دنبال مي‌كند؟
درست است. هر دو مورد شاهد مثال دارد. به بيش از 1600 نفر به صورت كتبي اعلام شده بود كه صلاحيت‌شان رد شده است. ارقام اوليه نيز به مراتب بيش از اينها بود اما با پيگيري هيات نظارت بر انتخابات شوراياري‌ها مشكلات گروه دوم كاهش يافت.
چند نفر ثبت نام كردند؟
بيش از 13 هزار نفر ثبت نام كرده‌اند.
آيا به واقع آن گونه كه برخي خوشبينانه معتقدند، شوراياري‌ها به سرمايه‌هاي مدني شهر تبديل شده‌اند، يا آنگونه كه برخي نگراني‌ها حكايت دارد، شوراياري‌ها به ويژه با شرايطي كه اكنون به برگزاري انتخابات حاكم است در آستانه انحراف قرار دارند؟
به نظر من شوراياري‌ها تاكنون راه خوبي را پيموده‌اند. آنها از همان دوره سوم ابزارهاي جديد ارتباطي با مردم و شهروندان و مديران و خودشان مانند مجله و سايت را دارند و صداي آنها شنيده مي‌شود. به هر حال مشكلات همه جا وجود دارد و احتمال برخي تخلف‌ها هم هست. تاكنون شوراياري‌ها با چنگ و دندان از جايگاه خود دفاع كرده‌اند چرا كه در هر دوره براي برگزاري انتخابات شوراياري‌ها مشكلات زيادي داشتيم و بعضي دولت‌ها در اين موارد مانع تراشي مي‌كردند. در زمان ما آنها در جلوگيري ازيك مصوبه در مجلس اقدامات خوبي كردند تا لايحه‌اي كه وزارت كشور داده بود به نتيجه نرسيد.
آقاي مسجدجامعي در چند دوره گذشته شما تلاش‌هاي زياد براي پررنگ كردن شوراياري‌ها كرديد، به نظرتان اكنون شوراها در مسير خوبي قرار دارند؟
از كارهايي كه براي شوراياري‌ها شد خيلي خوشحالم. اگر اين همه تلاش نبود تاكنون شوراياري‌ها را از دست داده بوديم. به نظرم اكنون هم جايگاه شوراياري‌ها مي‌تواند ارتقا يابد. بايد باز هم به آن سمت برويم كه چارچوب شوراياري‌ها آنقدر قوي شود كه كسي نتواند آن را برهم بزند. در مورد شوراياري‌ها و نهادهاي مردمي بايد حواس‌مان باشد كه مشاركت به شبه‌مشاركت و گفت‌وگو به شبه‌گفت‌وگو تبديل نشود. من به عمل اجتماعي و فعاليت‌هاي محله‌اي و رويكرد خدمت محوري بسيار معتقدم و نماد اين فكر مي‌تواند همين شوراياري‌ها باشد.