آويده علم‌جميلي
تا يك روز ديگر، فروشگاه‌هاي توزيع‌كننده سبد حمايتي موسوم به «طرح حمايت غذايي از گروه‌هاي كم‌درآمد جامعه» مشخص مي‌شود. دولت قصد دارد با هدف كاهش اثرات رواني و اجتماعي افزايش قيمت مواد غذايي مهم در سبد خانوار، قدري از كنترل مديريت از دست رفته در بازار مواد غذايي (كه باعث افزايش بي‌رويه برخي اقلام شد) را برگرداند. بودجه اختصاص داده شده براي اين كار چيزي در حدود 17 ميليارد دلار است. اقدامي كه بسياري آن را گزينه مناسب براي مقابله با حباب بازار مواد غذايي مي‌دانند اما برخي ديگر كه نمايندگان مجلس را نيز شامل مي‌شود، آن را با وجود رانت‌ها نپذيرفته و معتقدند به جاي سبد حمايتي بايد اوضاع كسب و كار مردم بهبود پيدا كند.
توزيع اين بسته، ابهامات فراواني دارد
با توجه به اينكه كليات طرح حمايت غذايي از گروه‌هاي كم‌درآمد جامعه در جلسه 2 آبان ماه هيات دولت به تصويب رسيد اما بسياري از نمايندگان مخالفت‌هايي با اين طرح دارند و ملاك‌هاي توزيع آن را مبهم مي‌دانند.
سلمان خدادادي، رييس كميسيون اجتماعي با اشاره به بسته‌هاي حمايتي دولت گفت: «بسته‌هاي حمايتي كه قرار است از جانب دولت توزيع شود، ابهامات زيادي دارد. وي افزود: ملاك انتخاب اقشار و خانواده‌ها براي دريافت بسته‌هاي حمايتي، ملاك درستي نيست. به عنوان مثال مشاهده مي‌شود كه افراد تحت پوشش كميته امداد امام خميني(ره) و سازمان بهزيستي كه مستحق تشخيص داده شده‌اند بعضا از جمله گروه‌هاي دريافت بسته‌هاي حمايتي نيستند و وقتي از مسوولان مي‌پرسيم چرا اين گروه مشمول بسته‌هاي حمايتي نشدند، مي‌گويند اين گروه‌ها گردش مالي بالاتري دارند و درآمدشان بالاتر از ۳ميليون تومان در ماه است. همچنين در اين بُعد سوالي مطرح مي‌شود اگر اين اقشار بدين نحوه درآمد دارند ديگر چرا تحت پوشش كميته امداد و بهزيستي قرار مي‌گيرند! رييس كميسيون اجتماعي مجلس با بيان اينكه براي ارايه بسته‌هاي حمايتي به اقشار مختلف، مكانيسم معيوب و ناقصي وجود دارد، گفت: دولت بايد به فكر كار اساسي در اين زمينه باشد؛ اينكه دو نوبت در سال، چند صد هزار تومان به افراد بدهيم نمي‌تواند دغدغه‌هاي يك خانواده را برطرف كند.»
محمدرضا پورابراهيمي، رييس كميسيون اقتصادي مجلس شوراي اسلامي مي‌گويد: «دولت در قالب سبد حمايتي موقت بنا دارد، 12 هزار ميليارد تومان را براي حمايت از مردم و اقشار آسيب‌پذير اختصاص دهد كه ارزش آن براي هر خانوار ايراني 600 هزار تومان است و در صورتي كه دولت جامعه هدف خود را به اقشار آسيب‌پذير محدود كند، ارزش ريالي سبد‌هاي اختصاص يافته تا يك ميليون و 200 هزار تومان قابل افزايش است.» اين نماينده مجلس همچنين با اشاره به آثار توزيع اين سبد حمايتي مي‌افزايد: هر چند مجلس با شيوه و مدل ارايه سبد حمايتي دولت موافق نيست، اما ارايه سبد حمايتي در شرايط كنوني مي‌تواند از فشار مالي و تورمي حاكم بر طبقه آسيب‌پذير بكاهد و آثار رواني خود را بر بازار به جا بگذارد.»
رسول خضري عضو كميسيون اجتماعي مجلس شوراي اسلامي به تشريح ابعاد اجتماعي و اقتصادي سبد حمايتي دولت پرداخته و مي‌گويد: «واقعيت آن است كه 11 ميليون نفر (دهك نهم و دهم) شامل اين بسته‌ها مي‌شوند اما چگونگي شناسايي و زمان توزيع آن بسيار اهميت دارد. تجربه گذشته و انتخاب كالاهايي با كيفيت پايين، لحاظ نكردن شأن مردمي كه جامعه هدف دولت را تشكيل مي‌دهند، صفوف فشرده، اجبار در انتخاب كالاهاي با كيفيت نامناسب مهم‌ترين ايراداتي بود كه در سبد توزيع شده نوبت‌هاي گذشته وجود داشت و اكنون بايد شيوه توزيع به‌گونه‌اي باشد كه ضمن حفظ حرمت مردم زنجيره‌هاي احتكار كالاهاي اساسي نيز شكسته شود.» به گفته اين نماينده مجلس زمان توزيع سبد كالا هر قدر به آبان ماه كه از سوي دشمن به عنوان زمان شروع تحريم‌هاست نزديك‌تر باشد، مي‌تواند اثرات اجتماعي بيشتري داشته و پيامدهاي اجتماعي آن را افزايش دهد.
همه با هم براي توزيع سبد حمايتي خانوار
دوم آبان ماه سال جاري هيات دولت بسته حمايتي از خانوارهاي كم‌درآمد را تصويب كرد. زمزمه بسته حمايتي از زماني آغاز شد كه نرخ ارز در ماه‌هاي پاياني سال 96 شروع به افزايش كرد و به تبع آن قيمت كالاها و خدمات مصرفي خانوار با رشد قيمتي محسوسي روبه‌رو شد. بدين منظور مسوولان دولتي ماه‌ها پيش به فكر تهيه بسته حمايتي از خانوارهاي كم‌درآمد و افراد تحت پوشش افتادند.
علي ربيعي، وزير سابق رفاه در 25 ارديبهشت ماه سال جاري از توزيع سبد غذايي براي نيازمندان خبر داد و گفت: در چارچوب سياست‌هاي رفاهي دولت در بسته حمايت غذايي، توزيع اولين مرحله از سبد غذايي را در سال 97 آغاز كرديم كه سيزدهمين مرحله توزيع سبد غذايي به‌شمار مي‌رود. محمدباقر نوبخت، معاون رييس‌جمهوري و رييس سازمان برنامه و بودجه نيز در شهريور سال جاري درخصوص تصويب بسته‌هاي حمايتي از معيشت خانوارها گفت: با تاكيد رييس‌جمهوري و باتوجه به نوسانات ارزي، دولت پنج بسته حمايتي از مردم را تدوين كرده كه به‌زودي جزئيات آن اطلاع‌رساني مي‌شود. وي ادامه داد: يك بسته براي همه مردم است به اين صورت كه حداقل 25 قلم كالاهاي اساسي و روزمره مردم كه در سبد زندگي آنان قرار دارد، با ارز 4200 توماني دراختيارشان قرار مي‌گيرد.
معاون رييس‌جمهوري افزود: بخش ديگر به‌طور خاص براي اقشار آسيب‌پذير جامعه است كه حدود پنج دهك از جامعه را شامل مي‌شود و اين بسته حمايتي، علاوه بر آن چيزي است كه شامل همه مردم خواهد شد. وي توليدكنندگان، پيمانكاران و كاركنان دولت را ديگر بخش‌هايي عنوان كرد كه بسته حمايتي يادشده به آنان تعلق مي‌گيرد و تصريح كرد: روش‌هاي اجرا و جزئيات موارد پيش گفته، در زمان مقتضي اطلاع‌رساني مي‌شود.
در همين راستا اوايل شهريور ماه، انوشيروان محسني‌بندپي، سرپرست وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي اعلام كرده بود: به‌زودي با مشاركت معاونت رفاه اجتماعي وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي بسته حمايتي اجتماعي تهيه مي‌شود تا آحاد جامعه بتوانند تحت پوشش حمايت‌هاي اجتماعي قرار بگيرند. بندپي با بيان اينكه فروشگاه‌هاي توزيع‌كننده بسته حمايتي در ۱۰ روز اول آبان ماه مشخص مي‌شوند، گفت: اين بسته‌ها تا پايان سال ۱۳۹۷ و به شكل غيرمستمر در سه مرحله و در مجموع با مبلغ ۶۰۰هزار تومان توزيع مي‌شود. با تصميم دولت قرار بر اين است كه به‌زودي 9 ميليون نفر از افراد تحت‌پوشش كميته امداد و بهزيستي، سبد حمايتي دريافت كنند.
وزارت تعاون نيز توزيع مواد غذايي را در ادامه روند سال‌هاي قبل مي‌داند و ارزش ريالي اين سبد 130 هزار تومان براي خانواده‌هاي كامل است كه شامل گوشت قرمز، مرغ، تخم‌مرغ، برنج، حبوبات و ماكاروني، لبنيات، روغن مايع و غيره مي‌شود. افراد مي‌توانند به‌انتخاب خود از هر ميزان كالا به هر ميزاني كه بخواهند دريافت كنند. محمد شريعتمداري، وزير تعاون، كار و رفاه اجتماعي در حاشيه مراسم نشست مشترك با تشكل‌هاي كارگري و كارفرمايي درباره بسته حمايتي دولت گفت: در اولين فرصت ممكن نيمي از جمعيت ايران از آن بهره‌مند مي‌شوند. اطلاعات لازم براي توزيع بسته حمايتي احصا شده است. تاكنون اطلاعات بخشي از افراد تحت پوشش بهزيستي و كارمندان مشمول شناسايي شده است.
يكي از عمده‌ترين مباحث تدوين بسته حمايتي مربوط به منابع آن بود كه سناريوهاي مختلفي مطرح شد اما در نهايت تامين منابع از محل افزايش نرخ خوراك پتروشيمي‌ها، فولادي‌ها و پالايشگاه‌ها در دولت مصوب شد. (29 مهرماه ابلاغ شد) قرار است خوراك واحدهاي گفته شده برمبناي نرخ تسعير دلار 4200 توماني و مابه‌التفاوت آن با متوسط ماهانه نرخ تسعير در سامانه نيماي بانك مركزي محاسبه شود.
جرقه اوليه توزيع سبد كالايي
اولين سبد كالايي در بهمن ماه 1392 توزيع شد و جامعه هدف آن مستمري‌بگيران تامين اجتماعي و كارگران با حقوق زير 500 هزار تومان بودند. طي اطلاعيه‌اي كه وزارت صمت در تاريخ 11 بهمن 1392 اعلام كرد، اين سبد شامل 10 كيلوگرم برنج، 4 كيلوگرم مرغ، 2 بطري روغن مايع، 2 بسته پنير بسته‌بندي شده، يك شانه تخم‌مرغ يا 24 عدد بسته‌بندي شده، بود.
آخرين بسته كالايي (از نظر زماني) نيز امسال آغاز مي‌شود و طي سه مرحله تا پايان سال 97 توزيع مي‌شود و جامعه هدف آن طبق گفته‌هاي سيدپرويز فتاح، رييس كميته امداد، 5 دهك انتهايي جامعه يعني قريب به 40 ميليون نفر است كه درآمد كمتر از 3 ميليون تومان دارند.
در اين راستا، انوشيروان محسني بندپي، سرپرست وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي براساس تاكيد رييس‌جمهور، در 10 روز اول آبان‌ماه فروشگاه‌هاي ويژه توزيع اين بسته‌هاي حمايتي، مشخص خواهند شد. اين بسته‌ها تا پايان سال 1397 و به‌شكل غيرمستمر در سه مرحله و در مجموع با مبلغ 600 هزار تومان توزيع مي‌شود و تمامي دستگاه‌هاي تامين‌كننده منابع آن موظف هستند تا هرچه سريع‌تر منابع مورد نياز را تامين كنند.