معترضان برزيلي درخواست كودتا كردند
كار براي ديلما روسف، رييس‌جمهوري برزيل روز به روز سخت‌تر مي‌شود. هر چند نخستين رييس‌جمهور زن برزيل همچنان محبوبيت زيادي در كشورش دارد و اين را پيروزي در انتخابات رياست‌جمهوري اكتبر 2014 اثبات كرد، اما رياست‌جمهوري او از سال 2011 همواره با اعتراض‌هاي عمومي همراه بوده و مخالفان وي همچنان در خيابان‌ها عليه او شعار مي‌دهند.
بيش از يك ميليون نفر از مخالفان دولت برزيل روز يكشنبه نيز در بيش از پنجاه شهر از 22 ايالت اين كشور از جمله پايتخت و شهرهاي «سائوپائولو» و «ريودوژانيرو» به خيابان‌ها سرازير شده و ضمن انتقاد از فساد مقام‌هاي دولتي، خواهان استيضاح ديلما روسف، رييس‌جمهوري شدند. بزرگ‌ترين تظاهرات در سائوپائولو، پايگاه مهم مخالفان، با تجمع بيش از ۵۰۰ هزار نفر انجام شد.
مشكلات اقتصادي و انتشار اخبار مربوط به رسوايي‌هاي شركت نفتي پتروبراس موجي از انتقادها را عليه دولت روسف برانگيخته است. معترضان بر اين باورند كه رييس‌جمهوري از فساد در اين شركت دولتي بي‌خبر نبوده چرا كه بخش عمده از رشوه خواري‌ها در دوره او رخ داده است. ضمن اينكه حدود 40 سياستمدار كه در اين پرونده با اتهام رشوه خواري روبه‌رو شده‌اند، برخاسته از ائتلاف حاكم هستند. پيشتر ديوان عالي برزيل تحقيق درباره ۵۴ نفر را كه متهم به مشاركت در رشوه خواري در اين پرونده هستند تاييد كرده است. اين فهرست را رودريگو جونو، دادستان كل تهيه كرده كه مي‌گويد شركت‌هاي خصوصي براي گرفتن قراردادهاي پرسود از پتروبراس به مقام‌هاي فاسد رشوه پرداخته‌اند. در همين حال منتقدان روسف مي‌گويند كه فساد گسترده در ساختار اقتصادي برزيل ريشه دوانده و اين كشور در آستانه ركود اقتصادي قرار گرفته و حتي گروهي از معترضان خواهان مداخله ارتش براي پايان دادن به ۱۲ سال حكومت حزب كارگر در اين كشور شده‌اند و در مقابل رييس‌جمهوري برزيل مخالفان را به كودتا متهم مي‌كند. اما نكته حايز اهميت ديگر اين است كه بر خلاف اعتراض‌هاي بهار گذشته كه همزمان با جام جهاني فوتبال انجام مي‌شد، در اعتراض‌هاي اخير بسياري از تظاهرات‌كنندگان پرچم‌هاي برزيل را تكان مي‌دادند و پيراهن تيم ملي فوتبال اين كشور را پوشيده بودند و اين به آن معناست كه اعتراض‌ها از قشر متوسط به پايين مخالف فوتبال فراتر رفته است. يك تفاوت ديگر اين اعتراض‌ها با اعتراض‌هاي سال گذشته اين است كه در آن روزها معترضان خواستار بهداشت عمومي، خدمات اجتماعي و مسكن بودند اما كسي خواستار بركناري شخص رييس‌جمهور نمي‌شد اما اكنون ماهيت اعتراض‌ها از اجتماعي به سياسي تغيير كرده است. در تحليل دليل تداوم اعتراض‌ها در برزيل بايد گفت، گرچه برزيل يك كشور وسيع و داراي منابع فراوان و اقتصادي قدرتمند است، اما در اين كشور در حال حاضر حدود ۲۲ ميليون نفر در فقر مطلق به سر مي‌برند. اين رقم با در نظر گرفتن شمار افرادي كه در فقر نسبي زندگي مي‌كنند به ۵۳ ميليون نفر (بيش از 25 درصد از كل جمعيت كشور) مي‌رسد كه با حقوقي زندگي مي‌كنند كه براي نيازهاي اوليه آنان نيز ناكافي است.
حزب كارگر از زماني كه لوئيز ايناسيو لولا داسيلوا در ماه ژانويه ۲۰۰۳ سوگند ياد كرد در قدرت است. اين حزب در انتخابات اخير نيز به رياست ديلما روسف قدرت را از آن خود كرد اما نكته قابل توجه اين است كه ديلما روسف اكتبر سال 2014 بعد از 4 سال رياست‌جمهوري، در رقابت با رقيب راستگراي خود، ناگزير به پذيرفتن كشيده شدن انتخابات به دور دوم شد. اين در حالي است كه زماني كه در انتخابات 2010 ديلما روسف رييس‌جمهور برزيل شد خيلي از برزيلي‌ها اميدوار بودند كه او راه لوئيز ايناسيو لولا داسيلوا، رييس‌جمهوري پيشين اين كشور را در توزيع ثروت برود، اما هنوز در مورد موفقيت روسف بحث و اختلاف‌نظر بسياري وجود دارد. لازم به يادآوري است يك‌بار روسف در آغاز رياست‌جمهوري خود در ماه جولاي 2011 نيز برنامه‌اي را براي مبارزه گسترده با فساد مالي به اجرا گذاشت كه منجر به استعفا و كناره‌گيري چند وزير كابينه‌اش به اتهام فساد مالي در دستگاه ذي ربط شد.
در كل كارشناسان معتقدند سلسله اعتراض‌ها در برزيل روي ديگر سكه رشد و توسعه اقتصادي اين كشور در دهه اخير است و مشكلات ساختاري برزيل را نيز به جهانيان نشان مي‌دهد، اما هنوز چشم‌انداز پاياني اين اعتراضات و هزينه سياسي آن براي دولت برزيل چندان روشن نيست. پيش از اين اعتراض‌ها را عمدتا جوانان و طبقه متوسط برزيلي از طريق شبكه‌هاي اجتماعي مجازي همچون فيسبوك، توييتر و غيره سازماندهي مي‌كردند و احزاب سياسي دخالتي در آن نداشتند اما اكنون ظاهرا حزب سوسيال دموكراسي و شخص آئسيو نوس، رقيب انتخاباتي ديلما روسف علاقه‌مند به بهره‌برداري از اعتراض‌هاي عمومي برزيل هستند. آئسيو نوس از حزب سوسيال دموكراسي كه در انتخابات رياست‌جمهوري ماه اكتبر با اختلاف كم از ديلما شكست خورد در بيانيه‌اي از تظاهرات‌كنندگان ستايش كرده است.
برزيلي‌ها به اين اعتراض‌ها گاهي عنوان بهار داده و برخي نيز آنها را با قيام ژوئن 1848 كارگران فرانسه در پي انقلاب 1848 فرانسه مقايسه مي‌كنند. نخستين تظاهرات در دوره رياست‌جمهوري روسف در مورد وضع حمل در ريو گراند در آگوست و سپتامبر 2012 در اتوبوسي به شكل غيررسمي رخ داد و طي اين تظاهرات، تظاهرات‌كنندگان شهرداري را متقاعد به كاهش قيمت كرايه كردند. تظاهرات مشابه در پورتو الگره مارس 2013، انجام شد. سال 2013در سائو پائولو، تظاهرات زماني آغاز شد كه فرناندو حداد، شوراي شهري و فرماندار ايالت سائو پائولو، اعلام كرد بليت قطار و سيستم مترو افزايش مي‌يابد. بعد از آن كنگره به درخواست رييس‌جمهوري ماليات بر حمل و نقل عمومي (مترو، قطار، اتوبوس و كشتي) را لغو كرد. اعتراض‌هاي بعدي در سال 2014 همزمان با جام جهاني فوتبال در اعتراض به هزينه‌هاي ميلياردي براي اين مسابقات انجام شد. به نظر مي‌رسد در اعتراض‌هاي اخير نيز دولت با يك قدم عقب‌نشيني شرايط را آرام كند. اما احتمالا در آستانه المپيك 2016 اين اعتراض‌ها بار ديگر آغاز خواهد شد.
دليل آن هم با دليل و دلايل اعتراض در كشورهاي ديگر بسيار متفاوت است. برزيل به عنوان يك قدرت نوظهور مطرح است اما هنوز هم در برزيل نابرابري گسترده‌اي از نظر درآمدي بين فقير و غني، بين رنگين پوستان و سفيدها (از نظر درآمد، آموزش و حضور در عرصه اجتماعي، اقتصادي و حتي سياسي) و نابرابري از نظر جنسيتي وجود دارد.