نمايش قدرت ناتو
يا افسانه تهديد روسيه؟
محمود فاضلي
در اولين دقايق روز پنجشنبه 25 اكتبر به وقت اروپاي مركزي، ژنرال امريكايي جيمز جي. فوگو دستور آغاز رزمايش نظامي نيروهاي ناتو موسوم به
Trident Juncture را در مركز و شرق نروژ، در درياي آتلانتيك و درياي شمال و نيز در حريم هوايي كشورهاي فنلاند و سوئد صادر كرد. اين رزمايش با شركت 29 كشور عضو و كشورهاي شريك ديگر مانند استراليا، فنلاند، سوئد، اردن، گرجستان و اوكراين روزهاي 25 اكتبر الي 7 نوامبر در نروژ و حومه آن برگزار شد. رزمايشي كه البته با واكنش‌هاي مردمي در شهرهاي مختلف نروژ رو به رو بود. دولت نروژ برآورد كرد در اين رزمايش يك ميليون و 800 هزار بار غذا پخش شده و 660 تن لباس كثيف برجاي ماند!
در اين رزمايش كه بزرگ‌ترين مانور كشورهاي عضو پيمان آتلانتيك شمالي، ناتو پس از پايان جنگ سرد است، 50 هزار سرباز، حدود 10 هزار وسيله نقليه، بيش از 300 هواپيماي جنگي، بالگرد و كشتي، در مانور بزرگ حضور داشتند. هدف اين رزمايش تمرين براي موارد اضطراري است كه براي يكي از اعضاي اين پيمان پيش آيد. اين مورد اضطراري مي‌تواند زماني باشد كه يك يا چند عضو از 29 عضو اين پيمان از سوي يك نيروي خارجي مورد حمله قرار بگيرند. در چنين موردي ساير اعضا بايد به كشور مورد حمله واقع‌شده، كمك كنند. به اعتقاد دبيركل ناتو، اين يك نمايش قوي از قابليت‌هاي ما و عزم ما براي همكاري با يكديگر است. در سال‌هاي اخير، معضلات امنيتي اروپا به طرز قابل‌توجهي بدتر شده است. ناتو از زمان جنگ سرد خود را با دفاع مشترك منطبق كرده است.
اين مانور اگرچه به طور رسمي از سوي دبيركل ناتو عليه روسيه و عليه هيچ دشمن بالقوه‌اي نيست و هدف آن آمادگي نيروهاي ناتو در قبال يك حمله احتمالي و نشان دادن قدرت دفاعي و بازدارندگي اين پيمان طبق ماده 5 ناتو اعلام شد، اما برگزاري آن در كشوري كه با روسيه هم‌مرز است، تصادفي نيست. همچنين با توجه به تنش فزاينده سال‌هاي اخير با روسيه، اين رزمايش نظامي مي‌تواند يك نمايش قدرت براي روسيه و نوعي حمايت از كشورهاي حوزه بالتيك يعني ليتواني، لتوني و استوني و به‌ويژه لهستان كه از سياست‌هاي همسايه خود، روسيه احساس خطر و تهديد مي‌كنند، باشد. اين كشورها خواستار تجهيزات بيشتر نظامي و تدابير بازدارنده بيشتر در برابر خطرات احتمالي روسيه هستند. به موجب سناريويي كه در يك عمليات زميني پيش‌بيني مي‌شود، نيروهاي شمالي و جنوبي در زمين و دريا جنگيده و نيروي‌هايي نيز مانورهاي جداگانه‌اي ترتيب خواهند داد.
نيروهاي ويژه «واكنش سريع ناتو» كه در سال 2014 و با آغاز بحران اواكراين تاسيس شد بخشي از استراتژي بازدارنده غرب در برابر روسيه است. تشكيل اين نيرو پس از آنكه روسيه شبه‌جزيره كريمه را به خاك خود ملحق كرد، مورد توجه قرار گرفت. در اولين مرحله اين رزمايش كشورهاي موسوم به نيروهاي جنوب شامل آلمان، ايتاليا و بريتانيا با حمله كشورهاي شمال مقابله خواهند كرد كه شامل كشورهاي ديگر از جمله امريكا، كانادا و نروژ است. در دومين مرحله رزمايش، نيروهاي جنوب به نيروهاي شمال حمله مي‌كنند.
در اين مانور امريكا، آلمان، نروژ، انگلستان و فرانسه با بيشترين سرباز حضور داشتند. آلمان از نظر تعداد با 8 هزار سرباز دومين كشور بزرگ شركت‌كننده در اين مانور پس از امريكا بود. آلمان از سال آينده ميلادي فرماندهي «نيروهاي ويژه واكنش سريع ناتو» را بر عهده خواهد گرفت. اين مانور فرصتي براي آلمان بود تا قبل از اينكه فرماندهي آمادگي فوق‌العاده نيروي ضربت سريع مشترك، را عهده‌دار شود، توانايي‌هايش را نشان دهد. ارتش آلمان 100 تانك و مجموعا بيش از 2 هزار وسيله نقليه را براي برگزاري بزرگ‌ترين مانور نظامي ناتو از زمان پايان جنگ سرد اعزام كرد كه به نظر مي‌رسد تاكيد مجدد اين كشور بر تعهداتش در قبال پيمان ناتو است. در آخرين مانور نظامي ناتو در سال 2015 ارتش آلمان تنها با حدود 3 هزار نيرو شركت داشت. آلمان، فرماندهي نيروي جنگي چند‌مليتي ناتو در ليتواني را به عهده دارد و قصدش اين است كه به متحد كوچكش در مواجهه با روسيه اطمينان خاطر دهد. ولي آلمان هميشه مشتاق نبوده كه مسائل نظامي خود را مطرح و داوطلب نشان دهد. بيزاري از ترس و وحشت آلمان نازي سبب شده بود آلماني‌ها بي‌اعتمادي عميقي به ارتش و ارتش‌سالاري داشته باشند. اگرچه ارتش آلمان در عمليات ناتو در كوزوو، شركت داشت و در افغانستان نقش مهمي ايفا كرد، اما الحاق كريمه به روسيه و مداخله نظامي وسيع‌تر روسيه در شرق اوكراين بود كه موجب شد نظر آلماني‌ها تغيير كند. به باور وزير دفاع آلمان، امروزه با ارتباط سياسي بيشتر و يك قدرت مهم اقتصادي بودن، ديگر نمي‌توانيم هميشه خودمان را كنار بكشيم.
ناتو مانورهاي نظامي خود را از زمان آغاز بحران اوكراين در سال 2014 گسترش داده است. اين مانورها به‌ويژه به منظور بازدارندگي در برابر روسيه كه به خصوص كشورهاي عضو شرق ناتو يعني لهستان، ايسلند، ليتواني و لتوني از جانب آن احساس تهديد مي‌كنند برگزار مي‌شود. برگزاري رزمايش جديد باعث شد تا مسكو خشم و نارضايتي خود را نسبت به برگزاري آن ابراز كند. وزير دفاع روسيه تمرينات نظامي ناتو را «مانوري تهاجمي» خوانده و تاكيد كرده بود «فعاليت نظامي ناتو در نزديكي مرزهاي ما از زمان جنگ سرد بي‌سابقه بوده و هدف آن حضور نظامي در بلوك شرق است.» به گفته سرگئي شويگو وزير دفاع روسيه، ناتو از افسانه «تهديد روسيه» براي برگزاري اينگونه مانورها استفاده مي‌كند. مسكو بارها تاكيد كرده است چنين رفتارهايي باعث از بين رفتن ثبات منطقه‌اي مي‌شود و به مسابقه تسليحاتي مي‌انجامد.