دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا هفته گذشته وقتي از تصميمش براي خارج كردن نيروهاي كشورش از سوريه خبر داد، آن را اين‌گونه توجيه كرد كه دليل آمدن نظاميان امريكايي به سوريه جنگ با داعش بوده و حال كه اين گروه شكست خورده است، ديگر دليلي براي ماندن در آن وجود ندارد و امريكايي‌ها بايد هرچه سريع‌تر به كشور خود بازگردند. سپس در توييتي با اعلام اينكه ايران، روسيه، سوريه و تركيه بايد با داعش بجنگند، سخن قبلي خود مبني بر شكست اين گروه را نقض كرد. حال بعد از چند روز از اعلام تصميمش در تماسي تلفني با رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه گفته است كه عقب‌نشيني نظاميان امريكايي با آنكارا هماهنگ خواهد شد. ترامپ همچنين تاكيد كرد كه اردوغان به وي وعده ريشه‌كني داعش در سوريه را داده است. اكنون سوال اينجاست كه تركيه چگونه به اين كار مبادرت خواهد كرد و داعش را از بين خواهد برد؟ اطلس پراكندگي نيروهاي داعشي در سوريه عملا اين امكان را به تركيه نمي‌دهد. قبلا هم در يادداشتي اشاره شد كه هم‌اكنون نيروهاي داعش تنها 2.4 درصد از خاك سوريه را در اختيار دارند و در 3 منطقه در سوريه حضور دارند:
1ـ محدوده‌اي 80 كيلومتر مربعي در شرق فرات در نزديكي مرز عراق. اين محدوده در محاصره كامل نيروهاي كرد و ارتش سوريه و نيروهاي همپيمان آن است.
2ـ جنوب‌شرقي باديه ديرالزور و شمال‌شرقي باديه حمص؛ اين منطقه نيز در محاصره كامل نيروهاي ارتش سوريه و گروه‌هاي محور مقاومت است.
3ـ نقاطي كوچك و پراكنده در جنوب سوريه به‌ويژه در استان سويدا؛ در اينجا هم باز داعش در محاصره كامل نيروهاي سوريه است.
دو منطقه نخست كه داعش در آنها حضور دارد، حدود 400 كيلومتر با مرزهاي تركيه فاصله دارند و منطقه سوم نيز كه در جنوب سوريه واقع است حدود 800 كيلومتر با تركيه فاصله دارد.
در كل سه فاكتور احتمال جنگ تركيه با داعش در سوريه را در حد صفر قرار مي‌دهد:
1ـ فاصله جغرافيايي بسيار زياد مناطق تحت كنترل داعش با مرزهاي تركيه كه عملا امكان هر نوع حمله زميني آنكارا به اين مناطق را منتفي مي‌كند.
2ـ تركيه نه تنها در مناطق پيراموني داعش هيچ نيروي همپيمان محلي از مخالفان سوري مورد حمايت آنكارا ندارد، بلكه نيروهاي موجود متخاصم هستند؛ چه نيروهاي كردي چه نيروهاي ارتش سوريه و گروه‌هاي محور مقاومت؛ جنگ تركيه با داعش در شرق فرات مستلزم اين است كه اين كشور ابتدا در امتداد مساحت 300 كيلومتر تا محدوده هجين در جنوب ديرالزور با نيروهاي كرد (قسد، پ.ي.د و ي.پ.گ) وارد جنگ شود.
بدون جنگ زميني كه داعش صرفا با حملات هوايي از بين نخواهد رفت، خود جنگ زميني تركيه هم مستلزم اين است كه آنكارا ابتدا مساحت 27 هزار كيلومتر مربع را از كنترل نيروهاي كرد خارج كند، تا به نيروهاي داعش در جنوب هجين برسد. اين مساله هم به اين آساني نيست.
3ـ تركيه اگر هم بخواهد صرفا عمليات هوايي عليه داعش در عمق 400 كيلومتري خاك سوريه انجام دهد بايد با روسيه هماهنگ كند و بعيد است مسكو اين اجازه را بدهد.
با توجه به نكات پيش‌گفته، عملا امكان جنگ تركيه با داعش در سوريه فراهم نيست. حتي اگر هم چنين امكاني وجود داشت، باز براي آنكارا دشوار بود همزمان در شرق فرات هم با نيروهاي كردي مخالف بجنگند هم با داعش.
از گفت‌وگوي تلفني روساي جمهور امريكا و تركيه و توييت‌هاي ترامپ اين‌گونه بر مي‌آيد كه ديگر بازيگر محلي كردي در شمال و شرق سوريه براي امريكا مهم نيست و تركيه مي‌تواند كنترل اين مناطق را به دست بگيرد.
به نظر من، با وجود مغازله‌هاي چند روز اخير ترامپ، بسيار دور از ذهن است كه تركيه اين ريسك پرخطر را بكند و براي به دست آوردن كنترل كامل اين مناطق وارد عمل شود. حداكثر كاري كه خواهد كرد ايجاد نواري امن در داخل مرزهاي سوريه تا عمق مشخصي است.
احتمالا خود تركيه هم هنوز در شوك اين مغازله ترامپ است. به نظرم مغازله‌اي حساب شده است و بعيد به نظر مي‌رسد، ترامپ بدون هيچ حساب و كتابي اين كار را انجام دهد.
در حالي رييس‌جمهور امريكا اين سخاوتمندي غيرمنتظره را در قبال دولت تركيه در پيش گرفته كه تا ديروز نيروهاي امريكايي با وجود توافقي قبلي حتي حاضر نبودند با آنكارا در مورد شهر منبج همكاري لازم را داشته باشند، حال چه شده است كه امريكا مي‌خواهد كل شرق فرات را به تركيه ببخشد؟
در كنار آن هم، مغازله‌هاي ترامپ براي تركيه زماني رخ مي‌دهد كه نتانياهو و اردوغان درگيري لفظي بسيار شديدي داشتند و اتهامات سنگيني را ميان يكديگر رد و بدل مي‌كنند.
حال چه شده است كه ترامپ در اين وضعيت بدون توجه به درگيري و جنگ لفظي ميان تلاويو و آنكارا، اين سخاوتمندي را براي تركيه در پيش گرفته است. موضوع ديگر اين است كه بايد ديد در پس اين پيشنهادها و امتياز‌دهي‌هاي ترامپ به تركيه چه چيزي نهفته است. آيا واقعا امريكا عزم خود را جزم كرده تا به اين شكل تركيه را از روسيه و ايران جدا كند. اين مستلزم آن است كه پيشنهادها و امتيازات عملي شود. هر چند بعيد مي‌دانم وعده‌هاي ترامپ به تركيه عملي شود.
مساله ديگر اينكه چه اتفاق مهمي بناست در آينده منطقه رخ دهد كه ترامپ قصد دارد از همين امروز تركيه را همراه خود كند. نگاه بدبينانه هم اين است كه ترامپ در قالب تمجيد و تعريف تركيه را به سمت يك دام پهن شده بكشاند. اين موضوع نيز در حد يك احتمال مي‌تواند مطرح باشد.