خروج از يونسكو
محمود فاضلي
در روزهاي اخير موضوع خروج رسمي آمريكا و رژيم صهيونيستي از سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي سازمان ملل(يونسكو) به عنوان مهم‌ترين تشكيلات فرهنگي جهاني به يك موضوع بين‌المللي تبديل شده است. پيش از اين آمريكا از پيمان‌ها و نهادهاي بين‌المللي همچون پيمان اقليمي پاريس، برجام، نفتا و شوراي حقوق بشر خارج شده بود. آمريكا و اسراييل در سال 2017 ادعا كردند، سازمان يونسكو عليه اسراييل مواضع جانبدارانه گرفته و در نتيجه خروج خود را از اين سازمان اعلام كردند. اين خروج طبق قوانين در پايان آخرين روز دسامبر سال 2018 اجرايي شد.
سال 2016 روابط ديپلماتيك ميان يونسكو و اسراييل بيش از پيش تيره شد چراكه يونسكو قطعنامه‌هايي را به تصويب رساند كه به ادعاي اسراييل روابط يهوديت با اماكن مقدس در قدس را ناديده مي‌گرفت و شامل اشاره به حرم شريف تنها با نام‌هاي عربي و انگليسي و حذف عبري آن بود. يونسكو به اسراييل به عنوان قدرت اشغالگر اشاره مي‌كند و اقدامات اين كشور در اراضي فلسطيني را زير سوال مي‌برد. سال 2017 يونسكو قطعنامه ديگري را تصويب كرد كه موجب نگراني اسراييل شد. يونسكو بخش قديمي شهر الخليل در كرانه باختري را به عنوان يك ميراث جهاني ارزشمند و در معرض خطر اعلام كرد. يونسكو در سال 2011 عضويت كامل در يونسكو را به فلسطيني‌ها اعطا كرد و اولين نهاد سازمان ملل شد كه فلسطين را به عنوان يك عضو كامل پذيرفت و دولت اوباما بلافاصله پرداخت مبالغ سالانه خود را كه مبلغي حدود 22 درصد كل بودجه اين سازمان مي‌شد، متوقف كرد. براساس يك قانون ملي، آمريكا قادر است اعتبارات آژانس‌هاي سازمان ملل كه فلسطين را به عنوان عضو كامل به رسميت مي‌شناسند، قطع كند.
رژيم صهيونيستي در سال 1949 يعني يك سال پس از اعلام تاسيس به عضويت يونسكو درآمد. اسراييل طي سال‌هاي اخير به دليل قطعنامه‌هاي متعدد يونسكو در حمايت از فلسطيني‌ها و محكوميت اشغالگري اسراييل، از اين سازمان خشمگين بود و بارها تلاش داشت با تهديد يا تطميع، كشورهاي عضو را از راي دادن عليه خود باز دارد. به باور اسراييل، يونسكو براي بازنويسي تاريخ توسط افرادي كه از يهوديان و دولت اسراييل متنفر هستند، استفاده مي‌كند و يونسكو تبعيض سيستماتيك عليه اسراييل را اتخاذ كرده است. خروج آمريكا و اسراييل از يونسكو از نظر مالي تاثير چنداني در اين سازمان نخواهد داشت زيرا اين نهاد سازمان ملل از سال 2011 با كاهش منابع مالي روبه‌رو است. اين چالش بعد از آن آغاز شد كه آمريكا و اسراييل در اعتراض به عضويت فلسطين پرداخت‌هاي خود را قطع كردند. آمريكا در تامين 22 درصد بودجه يونسكو نقش دارد و 600 ميليون دلار و اسراييل 10 ميليون دلار بدهي پرداخت نشده، دارند.
آمريكا در گذشته نيز سابقه خروج از يونسكو را داشته است. در سال 1984 آمريكا به دليل سوءمديريت، فساد و كمك به پيشبرد منافع شوروي سابق از اين سازمان خارج شد و بار ديگر در سال 2003 به اين سازمان پيوست. آمريكا از اين پس قصد دارد به عنوان «ناظر» غيرعضو در خصوص مسائل غيرسياسي به همكاري با اين سازمان بدون حق راي ادامه دهد. آمريكا بارها اعلام كرده است براي اينكه در يونسكو باقي بماند، خواستار «تغييرات بنيادين» در اين سازمان به خصوص برنامه «ميراث جهاني» آن است.
در اثناي جنگ جهاني دوم، وزيران آموزش و پرورش متفقين كه جملگي در لندن به مقامي رسيده بودند و همچنان به فعاليت‌هاي فرهنگي خود ادامه مي دادند با تصويب قطعنامه‌اي در 12 ژوييه 1945 از دولت بريتانيا درخواست كردند كه كنفرانسي در مورد ايجاد يك سازمان دايم آموزش و فرهنگ در لندن ترتيب دهد. در اين كنفرانس كه همان سال بر پا شد و 44 دولت از جمله اعضاي دايم شوراي امنيت در آن حضور داشتند، معاهده‌اي در 16 نوامبر در مورد تاسيس «سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد»(يونسكو) كه مقرش در پاريس تعيين شده بود به امضا رسيد. طبق ماده يك اساسنامه سازمان، هدف يونسكو كمك به صلح و امنيت در جهان از طريق ترويج تشريك مساعي ميان ملل در امور تعليم و تربيت و علوم و فرهنگ همچنين تقويت احترام جهاني به عدالت، حاكميت قانون، حقوق بشر و آزادي‌هاي اساسي است. يونسكو كه زماني با اقدامات بين‌المللي مربوط به حفظ ميراث فرهنگي و انتشار مجموعه آثار ادبي برگزيده جهان شهرت يافته بود اكنون با مفاهيم اساسي‌تري از حيات بشري يعني فرهنگ و توسعه پايدار سر و كار دارد.