دست از تكرار اشتباهات گذشته برداريم
محمود فاضلي
پايان فعاليت گروه جدايي‌طلب ايالت باسك اسپانيا موسوم به «اتا-ETA» در سال گذشته ميلادي كه مخفف «سرزمين باسك و آزادي» است به عنوان يك سازمان ملي‌‌گراي
شبه‌نظامي در منطقه باسك سالي فراموش‌نشدني براي مردم اين كشور است. اين جدايي‌طلبي ريشه در تاريخ قرن نوزدهم دارد. از زمان لغو حقوق و آزادي‌هاي برخي از نواحي اسپانيا، بخشي از باسك‌ها بر اين باورند كه حقوق مشترك آنان ضايع شده است.
اين سازمان پس از ده‌ها سال مبارزه مسلحانه و خونين خود در راه جدايي باسك اسپانيا به طور رسمي انحلال كامل تمام ساختار خود را اعلام و به دليل اقدامات خشونت آميزش از مردم اسپانيا طلب بخشش كرد و مسووليت مستقيم «درد و رنجي را كه به جامعه باسك وارد كرده» به عهده گرفت و اعلام داشت «عصر جديدي آغاز شده است، بگذاريد دست از تكرار اشتباهات گذشته برداريم و به طور جمعي آينده ديگري بسازيم». «اتا» البته هيچ اشاره‌اي به 854 قرباني اقدامات تروريستي اين گروه در 60 سال فعاليتش نكرد و نشانه‌اي از انتقاد به عملكردش نيز مشاهده نمي‌شود.
بي‌شك از زماني كه «اتا» دست به قتل روزنامه‌نگاران، اعضاي شوراهاي شهر و رهبران موسساتي كه حاضر به پرداخت «ماليات انقلابي» نبودند از تعداد كساني كه از عمليات آنها در باسك پشتيباني مي‌كردند، به تدريج كاسته و سازمان با مشكلاتي در زمينه سازماندهي و تامين بودجه فعاليت‌هايش روبه‌رو شد. همچنين به دنبال ضربات سختي كه پليس اسپانيا و فرانسه بر «اتا» وارد آوردند، دچار تزلزل و بي‌ثباتي شد. اين گروه از سوي اتحاديه اروپا، امريكا و سازمان ملل به عنوان يك گروه تروريستي شناخته مي‌شود.
سازماني كه قرار بود صرفا فعاليت‌هاي فرهنگي داشته باشد عملا به يك سازمان نظامي با ايدئولوژي ماركسيستي- لنينيستي تبديل و خواستار حفظ تماميت ارضي و خودمختاري براي ايالت باسك شد. اين گروه پس از 60 سال ترور و خشونت و بر جا گذاشتن بيش از 850 كشته، 7 هزار مصدوم و ربوده شدن تعداد زيادي از شهروندان اسپانيا، در روز سوم ماه مه سال گذشته ميلادي دو تن از اعضاي قديمي اين گروه در بيانيه‌اي انحلال كامل تمامي ساختارها و پايان فعاليت‌هاي سياسي را اعلام كردند. سازمان «اتا» اگرچه در 20 اكتبر سال 2011، پايان فعاليت‌هاي مسلحانه خود را اعلام كرده بود اما اين تصميم به معني پايان كار اين گروه نبود زيرا دولت اسپانيا بر لزوم تحويل سلاح‌ها و انحلال كامل آن تاكيد مي‌كرد. اين سازمان سال گذشته، اكثر سلاح‌هاي خود را تحويل داد اما از اعلام انحلال خودداري كرده بود.
راخوي نخست‌وزير سابق اسپانيا در سال گذشته پس از اعلام انحلال كامل اين گروه، وعده داد كه جرايم اعضاي گروه چريكي «اتا» بدون مجازات نمي‌ماند و خواستار يادآوري قربانيان پنج دهه اقدامات تروريستي اين گروه همزمان با انحلال آن شد. به باور او، «اتا» در نهايت به اين نتيجه رسيد كه كاملا اشتباه مي‌كرد. اين گروه به هيچ يك از اهداف سياسي‌اش دست پيدا نكرد. تروريست‌ها از طريق كشتن مردم به چيزي دست پيدا نكردند. ما به بررسي جرايم اتا مي‌پردازيم. آنها مورد قضاوت قرار مي‌گيرند و عليه آنها حكم صادر مي‌شود. بابت اينكه دست از خشونت كشيدند، نبايد از آنها تشكر كنيم. اين گروه زماني شكست خورد كه دموكراسي اسپانيا شروع كرد به گوش دادن به داستان‌هاي قربانيان و به اين نتيجه رسيد كه تنها داستان مورد قبول براي مقابله با اتا، داستان قربانيان است.آنچه اسپانيايي‌ها آن را نمي‌پذيرند و هرگز نخواهند پذيرفت، اعطاي جايزه به جلادان و محق شناختن آنهاست.
در سالي كه گذشت سانتياگو آروسپيده، از رهبران اسبق گروه اتا در حالي كه به 3 هزار سال زندان محكوم شده بود، پس از گذراندن 31 سال حبس به اتهام قتل 40 نفر و دو سوءقصد در شهر مادريد، سرانجام آزاد شد. وي در سال 1987 به اتهام دست داشتن در دو سوءقصد كه حداقل 31 كشته و 70 زخمي بر جاي گذاشت، بازداشت شد. او 13 سال از زندگي خود را در زندان‌هاي فرانسه و 17 سال در زندان‌هاي اسپانيا سپري كرد. در ميان افكار عمومي نيز جايگاه «اتا» به‌شدت ضعيف شده بود. طبق آخرين نظرسنجي 76 درصد از ساكنين سرزمين باسك بر اين باورند كه «اتا» بايد اشتباهات تاريخي خود را بپذيرد حتي81 درصد از ساكنين سرزمين باسك نظر منفي نسبت به عملكرد اين گروه دارند. همچنين 49 درصد معتقدند كه گروه اتا مسوول اصلي خشونت است و بايد در مورد آنها عدالت اجرا شود. از سوي مقابل، هزاران نفر از مردم شهر «بيلبائو» در شمال اسپانيا بارها با برگزاري اعتراضات خواستار عفو و آزادي براي صدها نفر از زندانيان اين گروه كه همچنان پشت ميله‌هاي زندان هستند، شدند. طبق آمار انجمن حمايت از زندانيان اتا، بيش از صد زنداني وابسته به اين سازمان از سال 1974 به دست پليس اسپانيا كشته شده‌اند.
با وجود پايان يافتن فعاليت‌هاي «اتا» اما تحت تعقيب بودن اعضاي اين گروه همچنان باقي است و بسياري از اعضاي آن همچنان تحت تعقيب هستند. حدود 300 عضو هم اكنون در زندان به سر مي‌برند كه از اين تعداد 245 نفر در زندان‌هاي اسپانيا، 53 نفر در فرانسه و يك نفر در پرتغال زنداني هستند. 68 نفر از اعضاي اتا در كشورهاي مختلف اقامت دارند كه مي‌توان به ونزوئلا (با 28 پناهنده) و مكزيك (16 نفر) اشاره كرد. كوبا، بلژيك، اروگوئه، برزيل و پاناما ديگر كشورهايي هستند كه به برخي اعضاي اين سازمان پناهندگي داده‌اند و مادريد از همه آنها خواسته است اين افراد را مسترد كنند. مجموع احكام زندان صادره فقط براي زندانيان اسبق گروه اتا (كه پس از طي حداكثر مدت قانوني در زندان، آزاد شده‌اند) به 20 هزار سال مي‌رسد.