ميثم سليماني
در طول سال‌هاي اخير اگرچه روابط ميان ايران و عراق در عالي‌ترين سطح ممكن پيگيري مي‌شد، اما در دولت قبلي عراق اين فضا ميان دو كشور فراهم نشد تا حسن روحاني به عنوان رييس‌جمهور ايران به عراق سفر كند. روحاني بنا بود در سال 95 به عراق سفر كند اما به نظر مي‌رسيد شرايط و فضا براي حضور رييس‌جمهور فراهم نبود تا طرفين بتوانند توافق‌هاي جدي در عالي‌ترين سطوح را منعقد كنند. اما حالا در سفري كه محمدجواد ظريف وزيرامورخارجه كشورمان به عراق داشته اين فضا رفته‌رفته فراهم مي‌شود تا اولين سفر رسمي رييس‌جمهوري ايران به عراق انجام شود. آن‌گونه كه محمدجواد ظريف وزيرخارجه ايران روز دوشنبه اعلام كرد، بناست حسن روحاني روز بيستم اسفند به عراق سفر كند و اين براي اولين‌بار است كه حسن روحاني به صورت رسمي به عراق سفر مي‌كند. آخرين بار محمود احمدي‌نژاد رييس‌جمهور پيشين ايران به عنوان آخرين سفر خارجي خود در سال 2013 به عراق سفر و با مقام‌هاي اين كشور ديدار و گفتوگو كرد. او يك بار در دولت نهم و يك بار در دولت دهم به عراق سفر كرد و در سفر نخست خود وام يك ميليارد دلاري با بازپرداخت 40 ساله براي خريد كالا از ايران به عراقي‌ها اعطا كرد. اما اكنون هم شرايط ايران و هم شرايط عراق به نسبت 11 سال پيش فرق كرده است. در حال حاضر عراق توانسته توان توليد نفت خود را گسترش دهد و ديگر مانند گذشته نيازمند كمك خارجي نيست، بلكه به دنبال گسترش تجارت و بهبود اقتصاد داخلي خود است و ايران نيز مانند گذشته سرمايه‌اي كلان به واسطه فروش با قيمت بالاي نفت در اختيار ندارد كه بتواند كمك‌هايي مثل سابق ارايه دهد، بلكه دو كشور به دنبال توسعه روابط اقتصادي و تجاري خود بر مبناي منافع مشترك هستند.
آقاي ظريف از عصر روز يكشنبه به همراه هياتي اقتصادي سفري 5 روزه را به عراق آغاز كرد تا با مقام‌هاي بلندپايه عراقي ديدار و گفتوگو كند. خبر گسترش روابط ميان ايران و عراق در حالي است كه مايك پمپئو وزيرامورخارجه امريكا چندي پيش به عراق سفر كرد و طي آن تاكيد كرد كه عراق بايد واردات گاز و برق از ايران را متوقف كند. در دسامبر گذشته وزارت امورخارجه ايالات متحده 90 روز به عراق فرصت داد كه واردات برق از ايران را متوقف كند و اين فضا در حالي است كه عراق چاره‌اي جز واردات گاز و برق از ايران ندارد و هيچ جايگزين كوتاه‌مدتي براي آن موجود نيست. محمدجواد ظريف يكشنبه شب پس از ورود به عراق ابتدا با همتاي عراقي خود ديدار و گفتوگو كرد و سپس به دفتر نخست‌وزير عراق رفت و با عادل عبدالمهدي نيز ملاقات كرد. عادل عبدالمهدي پس از ديدار با محمدجواد ظريف در مورد رابطه دوجانبه عراق و ايران در توييتر خود نوشت: سياست عراق بايد حفظ روابط نزديك و همكاري قوي با تمام كشورهاي منطقه باشد.
با تمام اين تفاسير گفته مي‌شود كه واشنگتن به شدت دنبال كار روي قطع وابستگي عراق به گاز و برق ايران است تا اين اهرم را از ايران در رابطه با عراق بگيرد. با اين وجود محمد حكيم وزير خارجه عراق پس از ديدار با آقاي ظريف در جمع خبرنگاران گفت: در گفت‌وگوي دوساعته با آقاي ظريف كه روز يكشنبه برگزار شد در خصوص محدوديت‌هاي اعمال‌شده از سوي واشنگتن بحث و گفتوگو كرديم. حكيم در كنفرانس خبري مشترك خود با همتاي ايراني گفت: ما درباره اقدامات يك‌جانبه اقتصادي ايالات متحده صحبت كرديم و با همسايه خود ايران در اين زمينه همكاري مي‌كنيم و در خصوص چالش‌ها نيز صحبت كرديم.
اما در اين نشست خبري مشترك ظريف به شدت سياست‌هاي امريكا در منطقه را مورد انتقاد قرار داد. او گفت: شكست‌هاي امريكا در منطقه طي 40 سال گذشته ادامه دارد و توصيه من به كشورهاي منطقه اين است كه روي اسب مرده شرط‌بندي نكنند. وي افزود: ما در حال تلاش براي پيدا كردن راه‌هايي براي غلبه بر مزاحمت‌هاي امريكا هستيم. لازم به ذكر است كه عراق يكي از بزرگ‌ترين بازارهاي صادرات كالاهاي ايراني است و به لحاظ اقتصادي براي ايران از اهميت قابل توجهي برخوردار است. بغداد علاوه بر مواد غذايي و ماشين حدود 1300مگاوات برق و 28 ميليون مترمكعب گاز طبيعي از ايران به صورت روزانه دريافت مي‌كند كه اين ميزان براي تامين نيروي برق و انرژي در عراق اهميتي حياتي دارد و در حال حاضر جايگزيني براي آن وجود ندارد. اين موضوع به حدي جدي و حياتي است كه قطع شدن جريان برق به عراق از طريق ايران تبديل به بهانه‌اي براي شروع اعتراض‌ها در بصره طي تابستان گذشته شد و ناآرامي‌هايي را در عراق به همراه داشت.
با اين حال آن‌گونه كه عادل عبدالمهدي در ديدار با ظريف بيان كرد، سياست بغداد يافتن بهترين مسير براي بهترين روابط با همسايگان است. وي افزود: ما منتظر پيشرفت در روابط دوجانبه با ايران هستيم.
ديدارهاي ظريف
روز گذشته ظريف با طيف گسترده‌اي از افراد در بغداد ديدار و گفتوگو كرد. به گزارش ايسنا ، او ابتدا با محمدالحلبوسي رييس مجلس عراق ديدار و گفتوگو كرد. در اين ديدار كه معاونان رييس و روساي فراكسيون‌هاي پارلماني اين كشور نيز در آن حضور داشتند، رييس مجلس عراق با اشاره به تاريخ و منافع مشترك دو كشور، از نقش كشورمان در كمك به ملت عراق در شكست داعش قدرداني و بر تقويت و گسترش روابط دو كشور در زمينه‌هاي مختلف به ويژه اقتصادي تاكيد كرد. ظريف نيز در اين ديدار با اشاره به روابط خوب دو كشور، به ويژه روابط پارلماني دو كشور در سال‌هاي اخير افزود: ديدار ۷ ميليون ايراني و عراقي در سال از كشورهاي يكديگر، يك ملاك برجسته در نزديكي دو ملت بزرگ ماست. در اين ديدار، روساي فراكسيون‌هاي پارلماني عراق نيز نظرات و ديدگاه‌هاي خود را در خصوص تقويت و پيشبرد روابط با ايران و حمايت از آن مطرح و اعلام آمادگي كردند تا از ظرفيت‌هاي پارلماني نيز براي توسعه و تعميق روابط دو كشور استفاده كنند. وزير امور خارجه كشورمان در ادامه ديدارهاي خود با عمار حكيم رهبر جريان حكمت ملي عراق و اياد علاوي نخست‌وزير سابق ديدار و گفتوگو كرد. ظريف همچنين عصر روز گذشته به ديدار هادي العامري رييس فراكسيون سازندگي و اعضاي اين فراكسيون در پارلمان عراق رفت. در اين ديدار، عامري با اشاره به تلاش فراكسيون سازندگي در انتخابات اخير اين كشور براي عبور از طايفه‌گرايي افزود: اين فراكسيون در برگيرنده اعضايي از همه مذاهب و اقوام مختلف عراق است و با اقبالي كه مردم عراق به اين ائتلاف داشتند، نشان داده شد كه مطالبه مردم عبور از طائفه‌گرايي است. عامري با اشاره به تحركات اخير در پايتخت عراق گفت: اين ديدارها و تحركات، بيانگر آن است كه عراق به ثبات و استقرار قابل توجهي دست يافته است. وي افزود: عراق يك كشور مهم منطقه است و اگر نتواند نقش منطقه‌اي خود را ايفا كند، به ضرر منطقه خواهد بود. وزير امور خارجه كشورمان نيز با ابراز خشنودي از ديدار با فراكسيون سازندگي گفت: اين اقدام شما، نمونه بارز پيروزي مقاومت و مردم‌سالاري در عراق است. ظريف، نقش فعال مرجعيت و رهبران جهادي و مردم عراق را دليل پيروزي بر تروريسم خواند و افزود: در نتيجه همين پيروزي بود كه بغداد، امروز به يك پايتخت مهم در منطقه براي ديدار هيات‌هاي مختلف سياسي و اقتصادي تبديل شده و ديدگاه‌هاي منطقه‌اي رييس‌جمهور و نخست‌وزير مورد حمايت ماست.محمدجواد ظريف افزود: كساني كه ۷ تريليون دلار در منطقه خرج كردند، براي امنيت و ثبات منطقه هزينه نكردند، بلكه براي منافع يك‌جانبه خود خرج كردند. جمال كربولي از رهبران ائتلاف سازندگي نيز با تقدير از نقش سازنده ايران در كمك به مردم عراق براي مبارزه با داعش، سياست تحريم ملت‌ها را مردود دانست. اعضاي فراكسيون سازندگي از وزير خارجه كشورمان درخواست كردند، همان‌طور كه جمهوري اسلامي ايران در جنگ با داعش در كنار ملت عراق بود، در مرحله بازسازي نيز در كنار مردم و دولت عراق باشد.ظريف در ادامه ديدارهاي روز گذشته خود همچنين با شيخ اكرم الكعبي دبيركل مقاومت اسلامي نجبا ديدار و گفتوگو كرد. در اين ديدار طرفين با ابراز خرسندي از روابط مستحكم دو ملت، آخرين تحولات جاري عراق و برخي پرونده‌هاي منطقه‌اي را در حوزه‌هاي امنيتي مورد بررسي قرار دادند. شيخ اكرم الكعبي همچنين اعلام كرد كه جنبش نجباء براي همكاري‌هاي اقتصادي با دولت ايران آمادگي دارد. وزير امور خارجه نيز با تاكيد بر حمايت كامل جمهوري اسلامي ايران از كشور، دولت و اراده ملت عراق، از تلاش تهران جهت گسترش تعاملات دوجانبه با بغداد در تمامي حوزه‌ها خبر داد. طبق گزارش‌ها اين ديدار در محل اقامت آقاي ظريف در بغداد صورت گرفت. علاوه بر اين ظريف در نشستي با نمايندگان جمعي ديگر از قوميت‌هاي مذهبي عراق بر روابط عميق برادرانه و مبتني بر احترام ميان مردم كشورمان و مردم عراق تاكيد كرد و افزود: روابط نزديك ملت‌هاي ما، يك نقطه اميد و نمونه‌اي عالي از روابط ملت‌هاي منطقه است. در اين ديدار نمايندگاني از مسيحيان، تركمنان، صابئي‌ها، ايزدي‌ها، شبك‌ها و كردهاي فيلي حضور داشتند.
آمادگي براي لغو رواديد عراق و ايران
محمدجواد ظريف وزير امور خارجه، در سخناني در همايش بزرگ فعالان اقتصادي ايران و عراق در بغداد، ويژگي‌هاي يك منطقه امن و قوي را از نگاه جمهوري اسلامي تشريح كرد. به گزارش ايرنا ظريف در اين همايش كه صدها شركت ايراني و عراقي و 6 وزير عراقي حضور داشتند، گفت: از نظر جمهوري اسلامي ايران، منطقه امن و قوي منطقه‌اي است كه يك كشور، امنيت خود را جداي از تعريف امنيت همسايگان نداند. وي گفت: منطقه امن و قوي آن است كه يك كشور، پيشرفت و توسعه در كشور همسايه را پيشرفت و توسعه خود بداند.
ظريف افزود: در منطقه امن و قوي، گفتوگو جايگزين جنگ و همكاري جايگزين مسابقه تسليحاتي و رابطه برادرانه جايگزين اعتماد به خارجي مي‌شود. وزير امور خارجه اضافه كرد: در منطقه امن و قوي كه امروز از آن سخن مي‌گويم، مي‌توانيم با اعتماد بر يكديگر آينده بهتري براي كشورهاي خود بسازيم.
ظريف گفت: در اين چارچوب است كه رابطه دوجانبه و چندجانبه كشورهاي اين منطقه، قوي‌تر از رابطه آنان با ديگر كشورها خواهد بود. رييس دستگاه ديپلماسي كشور افزود: در منطقه امن و قوي مورد نظر جمهوري اسلامي ايران، ملت‌هاي منطقه ارتباطات وثيق اجتماعي و فرهنگي با يكديگر دارند و در حوزه اقتصاد نيز بخش خصوصي عنصر محرك توسعه ارتباطات و روابط تنگاتنگ ميان آنها خواهد بود.ظريف تاكيد كرد كه در جمهوري اسلامي ايران و در راستاي تحقق چنين هدفي، از گسترش همكاري با كشورهاي منطقه استقبال مي‌كنيم و همچنين هيچ سقفي براي گسترش روابط و همكاري با عراق قائل نيستيم.وزير امور خارجه ايران گفت: خون جوانان ايراني و عراقي در جريان مبارزه با تروريسم به هم آميخته و پيوندهاي عميق ميان دو ملت به گونه‌اي است كه هيچ قدرتي توان جدا كردن آنها را از يكديگر ندارد.وي با اشاره به اين بيان مرجعيت عالي عراق كه اهل سنت نه برادران ما كه «جان» ما هستند، گفت: ما نيز به تبعيت از مرجعيت عالي مي‌گوييم كه مردم عراق نه برادران و خواهران ما كه جان ما هستند.
وزير خارجه افزود: سابقه روابط ايران و عراق به هزاران سال برمي‌گردد، و اين ده‌ها برابر عمر برخي كشورهاست كه امروز تلاش مي‌كنند به دو كشور زور بگويند. ظريف تاكيد كرد كه با اين پيوندهاي عميق ميان دو كشور ايران و عراق، هيچ قدرتي نخواهد توانست ميان آنها فاصله بيندازد.
ظريف افزود: ايران و عراق دو كشور بسيار ثروتمند با امكانات فراوان به ويژه سرمايه‌هاي بزرگ انساني، متخصص و فداكار هستند كه بايد از اين ظرفيت بزرگ براي توسعه همكاري‌ها و از جمله بازسازي عراق استفاده شود. وي در بخش ديگري از سخنانش آمادگي جمهوري اسلامي ايران را براي لغو رواديد ميان دو كشور، ايجاد شهرك‌هاي صنعتي مشترك در گذرگاه‌هاي مرزي پنج‌گانه و هر گونه اقدام لازم ديگر براي تسهيل همكاري و تعامل تجاري، اقتصادي و صنعتي ميان فعالان دو كشور اعلام كرد.
همايش بزرگ تجاري ايران و عراق عصر دوشنبه با حضور وزير امور خارجه، هيات بلندپايه سياسي و اقتصادي همراه وي، سفير ايران در بغداد و 6 نفر از وزيران دولت عراق با حضور صدها شركت و فعال اقتصادي دو كشور آغاز به‌كار كرد. در اين همايش بزرگ علاوه بر هيات بلندپايه ايراني، صدها نفر از تجار و سرمايه‌داران و اصحاب صنايع از دو كشور با حضور وزيران دارايي، بازرگاني، حمل و نقل، ارتباطات، برق و مسكن عراق و روساي اتاق‌هاي، بازرگاني
عراق و بغداد و اتاق مشترك بازرگاني ايران و عراق مشاركت داشتند. گفتني است، طبق برنامه آقاي ظريف روز سه‌شنبه به سليمانيه و اربيل مي‌رود و در يك نشست اقتصادي ديگر در اقليم كردستان عراق سخنراني مي‌كند.
روز شلوغ در بغداد
محمدجواد ظريف در حالي روز يكشنبه و دوشنبه در بغداد حضور داشت كه يك ترافيك ديپلماتيك در عراق به وجود آمد. عبدالله دوم پادشاه اردن دوشنبه صبح به عراق سفر كرد و ساعتي پس از ورود وي ژان ايو لودريان وزيرخارجه فرانسه نيز وارد بغداد شد. عبدالله دوم پادشاه اردن در يك سفر برنامه‌ريزي شده براي يك ديدار رسمي روز گذشته وارد عراق شد و با مقام‌هاي عراقي در مورد تقويت روابط دوجانبه و تلاش براي مبارزه با تروريسم بحث و گفتوگو كرد. عبدالله دوم در بدو ورود به فرودگاه بغداد مورد استقبال برهم صالح رييس‌جمهوري عراق و مقام‌هاي ارشد اين كشور قرار گرفت. لودريان نيز در راستاي بحث ادامه مبارزه با تروريسم و حضور نيروهاي فرانسوي در عراق و سوريه به اين كشور سفر كرد. لودريان در اين سفر عنوان كرد كه به زودي امانوئل ماكرون رييس‌جمهوري اين كشور به عراق سفر خواهد كرد.