انقلاب اسلامي
و توسعه عدالت آموزشي
اميرعباس ميرزاخاني
انقلاب اسلامي، دستاوردهاي فراواني در حوزه‌هاي سياست داخلي و خارجي، فرهنگي و آموزشي، نظامي و دفاعي، انرژي و هسته‌اي و ديگر بخش‌ها داشته است؛ اما بدون شك بزرگ‌ترين دستاورد انقلاب، در حوزه آموزش و پرورش و فرهنگ بوده است. سعي مي‌كنم به يكي از رويكردهاي نظام تعليم و تربيت پس از پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي با عنوان «توسعه عدالت آموزشي» و «زمينه تحصيل همه دانش‌آموزان اعم از دختر و پسر در مناطق مختلف كشور» بپردازم.
1- يكي از دستاوردهاي بزرگ انقلاب اسلامي تغيير در رويكردهاي فرهنگي حاكم بر جامعه ايران بوده است كه «عمومي شدن آموزش و ارتقاي سطح علمي جامعه» از جمله نتايج اين دستاورد بزرگ به حساب مي‌آيد.
2- عدالت آموزشي و توسعه آن در تمام رده‌هاي سني كودك و نوجوان به آموزش با كيفيت و موتور محركه توسعه انساني به منظور «فقرزدايي و كاهش نابرابري‌هاي اجتماعي» همواره به عنوان كليدي‌ترين آرمان‌هاي جمهوري اسلامي ايران پس از پيروزي انقلاب اسلامي بوده است و اكنون پس از چهاردهه از فعاليت نظام تعليم و تربيت رسمي مي‌توان ثمرات به بارنشستن آن را در دانش‌آموزان كشور مشاهده كرد.
3- با گشايش دريچه آگاهي مردم از طريق ارتقاي آموزش‌هاي رسمي بحث «سواد آموزي و ارتقاي سطح علمي» دانش‌آموزان در دستور كار آموزش و پرورش قرار گرفت و به سرعت تمام فعاليت‌هاي آموزش وپرورش با محوريت توسعه عدالت آموزشي و افزايش پوشش تحصيلي در مناطق محروم به ويژه آموزش دختران سامان‌دهي شد.
وزارت آموزش وپرورش براي افزايش پوشش تحصيلي در مناطق محروم و صعب‌العبور با تاسيس مدارس تك‌دانش‌آموز و بعضا كم‌دانش‌آموز و همچنين تشكيل كلاس‌هاي چند‌پايه توانست علاوه بر رشد نسبت حضور دختران به كل دانش‌آموزان از 10 درصد سال 57 به 49 درصد در سال 97، نرخ پوشش تحصيلي در دوره ابتدايي را نيز از 62 به حدود98.6 درصد، در دوره اول متوسطه«راهنمايي سابق» از 31.2 به 93.4 درصد و در دوره دوم متوسطه از 17.4 به 80.24 درصد برساند و سهم بزرگي در تحقق عدالت آموزشي در طول چهل سال پس از پيروزي انقلاب اسلامي داشته باشد.
ايجاد و توسعه كمي و كيفي پژوهش‌سراهاي دانش‌آموزي، برگزاري المپيادهاي دانش‌آموزي در اغلب دروس تخصصي دوره دوم متوسطه در سطوح كشوري و بين‌المللي و كسب افتخارات جهاني، برگزاري جشنواره‌هاي معتبر علمي مانند جشنواره نوجوان و جوان خوارزمي، جشنواره جابربن حيان، جشنواره دانش‌آموزي نانو و زيست فناوري، توسعه كمي و كيفي مدارس شبانه‌روزي، اجراي طرح انسداد مبادي بي‌سوادي و... فضايي را فراهم آورد تا بخش زيادي از افراد جامعه كه از امكان آموزش‌هاي رسمي و رايگان كشور درآن دوران بي‌بهره بودند، را تحت پوشش قرار دهد.
4- بررسي وضعيت سواد كشور در سرشماري 1355 نشان مي‌دهد كه قبل از پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي، عزم جدي و اقدام مستمري درخصوص سوادآموزي صورت نگرفته است، به‌طوري كه شاخص درصد بي‌سوادي در جمعيت 6 ساله و بالاتر كشور در سرشماري مذكور 52.5 درصد بوده است و قدر مطلق بي‌سوادي در اين جمعيت بالغ بر 14 ميليون و 200 هزار نفر شمارش شده است.
سازمان نهضت سوادآموزي توانسته با اجراي طرح‌ها و برنامه‌هاي مختلف وضعيت سواد را در كشور ارتقا دهد به‌طوري كه درصد بي‌سوادي در سرشماري سال 1390 به ميزان 14.4 درصد بوده است و در مقايسه با سال 1355 حدود 38.1 درصد كاهش يافته است و قدر مطلق بي‌سوادي به كمتر از 9 ميليون و 700 هزار نفر تقليل يافته است و اگر اين وضعيت را با برآورد سال 1397 مورد بررسي قرار دهيم درصد بي‌سوادي به كمتر از 11 درصد و قدر مطلق بي‌سوادي به كمتر از 9 ميليون نفر رسيده است.
5- يكي ديگر از دستاوردهاي انقلاب اسلامي «مدرسه‌سازي» با استفاده از ظرفيت بيش از 28 هزار خير در نوسازي و بهسازي فضاهاي آموزشي بوده است. پس از پيروزي انقلاب به‌طور ميانگين هر سال بيش از يك ميليون و 600 هزار متر مربع به فضاي آموزشي كشور اضافه شده است كه خيرين و مردم سهم 20 درصدي در اين حوزه داشته‌اند و مي‌توان گفت كه اين عزيزان در هر روز 7.5 كلاس درس ساخته و به آموزش و پرورش هديه كرده‌اند.