تغيير استراتژي بن سلمان در برابر بغداد

بعد از ديدار يك هيات سعودي از عراق، تحليلگران مسائل خاورميانه از تغيير استراتژي عربستان سعودي در مقابل تحولات عراق خبر مي‌دهند. تا جايي كه خبرگزاري اسپوتنيك روسيه اين ديدار را به معناي «احتمال كاهش تنش ميان ايران و عربستان سعودي در عراق» توصيف كرده است. در اين ميان نقش يكي از سياستمداران نزديك به محمد بن سلمان، وليعهد جنجالي عربستان سعودي بسيار برجسته تلقي مي‌شود. سفير پيشين سعودي كه به دليل اظهاراتش عليه نيروهاي شيعه عراقي از اين كشور اخراج شده ‌بود، حالا با عنوان سفير صلح از سوي بن‌سلمان به ديدار رييس حشد الشعبي رفته است و به گفته يك نماينده پارلمان عراق از اين فرمانده حشدالشعبي براي سفر به رياض دعوت كرده است. ثامر سبهان، وزير مشاور در امور خليج ... [فارس] عربستان كه از زمان گروگان‌گيري نخست‌وزير لبنان در خاك عربستان توسط وليعهد سعودي و اظهارات تند اين سياستمدار عليه دولت لبنان، به شكل مرموزي از اظهارنظر خودداري مي‌كرد و در رسانه‌ها خبري از او منتشر نمي‌شد، ناگهان در ميان هيات اعزامي عربستان به بغداد، بلافاصله بعد از سفر رييس‌جمهور ايران به عراق، دوباره ظهور كرد.

به نوشته رسانه‌هاي عراقي، عادل عبدالمهدي، نخست‌وزير عراق در ديدارش با مقام‌هاي سعودي دعوت رسمي براي سفر به رياض را دريافت كرده است و وعده داده است تا اولين سفر رسمي خارجي خود را به عربستان سعودي انجام دهد. همزمان يك نماينده پارلمان عراق به اسپوتنيك گفته است كه فالح فياض از سوي ثامر سبهان براي سفر رسمي به عربستان سعودي دعوت شده است. حسن فدعم از نمايندگان عضو سازندگي و اصلاح به اسپوتنيك عربي گفته است: «اين ديدار به معناي شناسايي رسمي حشد الشعبي از سوي عربستان سعودي و تغيير استراتژي اين كشور است.» فدعم گفته است در ديدار فالح فياض با ثامر سبهان، همكاري‌هاي امنيتي و اطلاعاتي ميان رياض و بغداد مورد بررسي قرار گرفته است. حسن فدعم معتقد است كه عربستان سعودي متوجه شده است كه سياست‌هاي گذشته‌اش بي‌نتيجه بوده است و مجبور است استراتژي خود را تغيير دهد. به گفته اين نماينده پارلمان عراق، عربستان سعودي متوجه شده است كه عراق يك دولت مستقل است و رياض نمي‌تواند اراده خودش را در مورد رابطه بغداد با كشورهاي ديگر از جمله ايران به اين كشور تحميل كند. ثامر سبهان، سياستمدار جنجالي سعودي كه در دوران معرفي‌اش به عنوان سفير سعودي به دليل اظهارات تند و نسنجيده عليه نيروهاي حشد الشعبي، از سوي دولت عراق عنصر نامطلوب تشخيص داده‌ شده ‌بود، بعد از يك سال و نيم اين‌ بار با دستوركاري جديدي در مقام وزير مشاور در امور خليج ... [فارس] كابينه عربستان سعودي به بغداد سفر كرده است. هيات بلند پايه سعودي پنجشنبه هفته گذشته و بلافاصله بعد از پايان سفر حسن روحاني، رييس‌جمهور اسلامي ايران وارد عراق شده ‌بود. اين هيات به رياست مجيد بن عبدالله قصبي، وزير تجارت و سرمايه‌گذاري دولت سعودي انجام شد. اين هيات با مقام‌هاي مختلف عراقي ديدار كردند، اما خبرسازترين بخش اين سفر، ملاقات ثامر سبهان، وزير مشاور كابينه عربستان با فالح فياض، رييس حشد الشعبي عراق بود. موضع‌گيري‌هاي تند اين سياستمدار سعودي عليه حشد الشعبي، در اوج دوران مبارزه اين نيروي مردمي عراق با داعش، همچنان در خاطره‌ها باقي مانده است. او تا جايي پيش رفته‌بود كه نيروهاي حشد الشعبي را تروريست خطاب كرد. او در يكي از گفت‌وگوهايش بعد از تسليم استوارنامه به عنوان اولين سفر عربستان در عراق بعد از 25 سال غيبت عربستان در سياست خارجي عراق گفته ‌بود: «مخالفت كردها و اهالي الانبار با ورود الحشد الشعبي به مناطق آنان، بيانگر مقبوليت نداشتن الحشد الشعبي در جامعه عراق است. آيا دولت عراق قبول مي‌كند كه مانند نيروهاي شيعه، نيروها سني با همان ميزان تسليحات به وجود بيايد، و چرا سلاح فقط در دست الحشد الشعبي است؟» و نهايتا ادعا كرد كه نيروهاي تحت حمايت ايران در عراق قصد ترور او را دارند. اين اظهارات سبهان، جنجال وسيعي در عراق ايجاد كرد تا جايي كه گروه‌هاي سياسي عراقي با وجود تمايل به از سرگيري روابط دوستانه با جهان عرب، به ويژه عربستان سعودي، اجماع كردند كه اين فرد صلاحيت لازم براي سفارت در عراق ندارد. نهايتا ابراهيم جعفري، وزير خارجه پيشين عراق رسما اعلام كرد كه اظهارات ثامر سبهان بسيار فراتر از مسووليت او در مقام سفير عربستان است و دخالت در امور داخلي عراق محسوب مي‌شود. عراق رسما از پادشاهي سعودي خواست تا اين فرد را از مقام سفارت عزل كند. عربستان سعودي با بركنار شدن ثامر سبهان، نزديك به يك سال براي معرفي جانشين تعلل كرد و نهايتا كاردار سفارت، عبدالعزيز الشماري را جانشين او كرد. بر اساس گزارش پايگاه خبري اسپوتنيك روسيه، ثامر سبهان كه در قالب اين هيات بزرگ سياسي و اقتصادي، بلافاصله بعد از سفر حسن روحاني، رييس‌جمهور اسلامي ايران به بغداد سفر كرده ‌بود، با فالح فياض، رييس حشد الشعبي عراق ديدار و گفت‌وگو كرد. ثامر سبهان كه روزگاري نيروهاي حشد الشعبي را تروريست خطاب مي‌كرد و نهايتا با استمرار اظهاراتش عليه حشد الشعبي، از سوي وزير امور خارجه پيشين عراق از اين كشور اخراج شد، حالا در ديدار خود از پيوستگي ثبات عراق با ثبات در منطقه مي‌گويد. بر اساس بيانيه‌اي كه وزارت خارجه عراق در مورد ديدارهاي ثامر سبهان با وزير خارجه عراق محمد علي حكيم و فالح فياض منتشر كرده است «سبهان در اين ديدارها اشاره كرد كه ثبات عراق به ثباق منطقه كمك مي‌كند و تاكيد كرد كه پادشاهي [سعودي] آماده است در بازسازي عراق و سرمايه‌گذاري در بخش كشاورزي عراق مشاركت كند.»

مبادلات تجاري ميان عراق و عربستان در طول دو سال گذشته روند رو به رشدي را پشت سر گذاشته است. گذرگاه مرزي ميان دو كشور تا ميانه‌هاي سال 2017 بسته بود و هيچ ارتباط زميني ميان عربستان و عراق وجود نداشت، عاقبت عربستان ماه آگوست 2017 رضايت داد تا بعد از 27 سال، از زمان آغاز جنگ اول خليج فارس، اين گذرگاه مرزي بازگشايي شود. به گزارش روزنامه الرياض عربستان، در حالي كه مبادلات تجاري ميان دو كشور در سال 2017 كمتر از 400 ميليون دلار در سال بود كه بيشتر شامل صادرات عربستان به عراق مي‌شد، اين رقم در سال 2018 با جهشي دو و نيم برابري به بيش از يك ميليارد دلار در سال رسيد. هر چند رقم مبادلات تجاري عراق و عربستان به نسبت شركاي بزرگ‌تر تجاري، مانند ايران، رقم ناچيزي است. بر اساس آمار اعلام شده از سوي ايران در طول سال 1397 معادل 12 ميليارد دلار تجارت ميان ايران و عراق انجام شده است كه بيش از 10 برابر حجم مبادلات تجاري عراق و عربستان است.