نگاهي به رسم‌هاي جديد و اشتباه در آستانه سال نو
مهمان‌هاي عجيب و غريب سفره هفت سين
گروه اجتماعي| نوروز هم مانند بسياري ديگر از آيين‌هاي كهن حساب و كتاب‌هاي مخصوص به خودش را دارد. قواعد و ريزه‌كاري‌ها و سنت‌هايي كه از نسل به نسل به ما رسيده و پاس داشته شده‌اند. يكي از سنت‌هاي ديرپاي نوروز چيدن سفره هفت سين است. سين‌هايي كه دليل حضورشان سر سفره سال تحويل را بايد در سطور ادبيات شفاهي و قصه‌ها و روايت‌هاي فرهنگ عامه مردمان ايران زمين جست‌وجو كرد. يكي از اين سنت‌هاي زيبا و ديرپا سبزه كاشتن است كه به خودش پيام‌آور تولدي دوباره است. به قول اسماعيل كهرم، پيشكسوت حوزه محيط زيست سبزه كاشتن يك سنت زرتشتي است و در تاريخ ايران زمين پيشينه‌اي دراز دارد. از نظر كهرم اين سنت پسنديده است و نمي‌توان بر آن خرده گرفت. در واقع برخي اظهارنظرها كه مبتني بر مقابله با اين سنت است از نظر كهرم نبايد جدي گرفت زيرا: «مردم خودشان سنت‌هايي كه مي‌پسندند، حفظ مي‌كنند.» اما در كنار اين سنت‌هاي پسنديده در سال‌هاي اخير كارهايي در آستانه نوروز باب شده كه نه تنها ريشه تاريخي ندارند بلكه به‌شدت مي‌توانند محيط زيست ايران را تهديد كنند. «سين»هاي جديدي سر سفره‌هاي برخي از ايرانيان نشسته‌اند كه قرار است براي صاحبان‌شان مراتب فخر فروشي را مهيا كنند اما در عمل نشستن آنها سر سفره هفت سين نتيجه‌اي جز آسيب به محيط زيست طبيعي ايران ندارند.
سمندر لرستاني؛ ممنوع حتي براي شما
سمندر لرستاني يكي از سين‌هاي عجيب و غريب سفره‌هاي نوروزي برخي از خانواده‌هاي ايراني است. معلوم نيست اولين بار چه كسي به ذهنش رسيده كه مي‌توان سمندر لرستاني را هم سر سفره هفت سين نشاند. به نوشته سايت محلي «مير ملاس»، سمندر لرستاني، سمندر خالدار امپراتور يا حاجي باريك گونه‌اي سمندر بسيار رنگي است كه در جنوب رشته كوه‌هاي زاگرس در نزديكي شهبازان لرستان زندگي مي‌كند. سمندر كوهستاني لرستان داراي بدني به طول ۱۴ سانتي‌متر است و پوست آن در قسمت پشتي قهوه‌اي رنگ با خال‌ها يا نوارهايي زرد يا نارنجي بوده كه ظاهري زيبا به اين دوزيست بومي ايران بخشيده است. سمندر كوهستاني لرستان نخستين‌بار در سال ۱۹۳۸ توسط كايسر (قيصر) از شمال منطقه شهبازان استان لرستان يافت شد. از اوايل دهه 90 اين‌گونه ارزشمند از سوي برخي افراد در آستانه نوروز به فروش مي‌رسد. چند روز قبل اداره كل حفاظت محيط زيست لرستاني اطلاعيه داد كه خريد و فروش سمندر لرستاني ممنوع است. اما آنها كه به سودشان مي‌انديشند به ممنوعيت‌ها هم بي‌توجه‌اند. پس فقط يك راه باقي مي‌ماند اينكه براي اين‌گونه ارزشمند متقاضي خريد وجود نداشته باشد. سمندر لرستاني ممنوع است حتي براي شما دوست عزيز!
سنبل آبي براي سفره شما «سين» نمي‌شود
اگر به دوره كودكي‌مان رجوع كنيم به خاطر خواهيم آورد كه مادران‌مان براي كاشت سبزه عيد هر سال خلاقيتي به خرج مي‌دادند. يك سال سبزه جو و گندم، سال ديگر سبزه حبوبات و سال بعد سبزه بذري ديگر. هنوز هم البته در اكثر خانه‌هاي ايرانيان همين خبرها هست اما با اين حال گويا برخي از اين روش‌ها خسته شده‌اند و مي‌خواهند متفاوت جلوه كنند پس رفته‌اند سراغ گونه‌هاي عجيب و غريب. يكي از آنها، گونه مهاجم سنبل آبي است. توضيحات مريم مغانلو، رييس گروه گياهي سازمان حفاظت محيط زيست به ما نشان مي‌دهد كه چرا بايد از اين تنوع طلبي امتناع كنيم. به گزارش ايسنا، او مي‌گويد: «سنبل آبي سرطان‌زاست چون ريشه‌هاي اين گياه جاذب آلاينده‌ها، فلزات سنگين و مواد سمي است. البته اين سنبل با سنبل‌هاي زينتي به لحاظ ظاهري و خصوصيات گياه‌شناسي تفاوت دارد و نبايد سنبل آبي را با ساير سنبل‌ها اشتباه بگيريم.» مغانلو نسبت به خريد سنبل آبي در روزهاي نزديك به سال نو هشدار داد: در سال‌هاي اخير شاهد فروش گياه سنبل آبي هستيم كه متأسفانه به دليل نبود اطلاعات كافي مورد استقبال شهروندان ايراني قرار گرفته است و براي تزيين سفره هفت‌سين و به ميمنت بهار و سال جديد، شهروندان اقدام به خريد اين گياه مي‌كنند. رييس گروه گياهي دفتر ذخاير ژنتيكي سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اينكه متأسفانه به دليل زيبايي گل‌هاي سنبل آبي در گلفروشي‌ها عرضه مي‌شود و حتي اين روزها در سطح معابر شهري نيز به فروش مي‌رسد، تاكيد مي‌كند: «توصيه مي‌شود كه شهروندان اقدام به خريد سنبل آبي نكنند و اگر هم از قبل تهيه كردند، آن را در آب‌هاي آزاد رها نكنند چون به سرعت تكثير مي‌شود. سنبل آبي يك گياه غير بومي است و در صورت فراهم شدن شرايط رويشي مناسب، به طور جدي حيات ساير زيستمندان آبزي و كنار آبزي را به مخاطره مي‌اندازد.»
ماهي گوشتخوار بر سر سفره
هيچ‌كس يادش نمي‌آيد كه سنت گذاشتن ماهي قرمز سر سفره هفت سين از كجا وارد آيين نوروز شده است. ماهي‌هايي كه تكثير و رهاسازي آنها خودش پرحاشيه است و بارها كارشناسان محيط زيست توصيه كرده‌اند كه مردم از خريد آنها چشم پوشي كنند اما اقتصاد توليد و فروش ماهي قرمز آنقدر قوي است كه فعلا نمي‌توان به اين هدف دست يافت. حالا به جز اين ماهي‌ها، پاي يك ماهي ديگر هم به آيين نوروز باز شده كه كارشناسان درباره گسترش استفاده از آن هشدار مي‌دهند و آن ماهي «زبرا» نام دارد. رييس گروه آبزيان آب‌هاي داخلي سازمان محيط زيست با اشاره به اينكه «زبرا» يك ماهي گوشتخوار است نسبت به رهاسازي آن در آب‌هاي آزاد كشور هشدار داد و گفت: «زِبرا» يك گونه مهاجم سلطه‌طلب است كه از تخم و لارو ساير آبزيان تغذيه مي‌كند. به گزارش ايسنا، علاوه بر اينكه نوع عرضه و فروش ماهي زبرا (در شيشه‌هاي در بسته) مصداق حيوان آزاري تلقي مي‌شود؛ نگراني‌هايي هم در مورد تاثيرات مخرب اين‌گونه ماهي بر محيط زيست ايران وجود دارد. اميرمحمد علمي، رييس گروه آبزيان آب‌هاي داخلي سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به ويژگي‌هاي ماهي «زبرا» در مورد آثار زيست محيطي اين‌گونه هشدار داد و گفت: «زبرا» ماهي گوشتخواري است كه ممكن است به ساير گونه‌هاي ماهي موجود پيرامون خود حمله كند. بر اساس همين ويژگي حتي مشكلاتي براي بقيه ماهي‌هاي آكواريوم ايجاد مي‌كند بنابراين تحت هيچ شرايطي نبايد «زبرا» در آب‌هاي آزاد رها شود چون اكوسيستم آبي حوزه را تحت تاثير خود قرار مي‌دهد و بقاي ساير گونه‌هاي آبزي را تهديد مي‌كند.