منتقدان: 60 درصد تالاب خالي است
اقدامات وزارت نفت كمتر از شايعات ديده شد
خوزستان منطقه مهمي براي كشور است. هم از نظر اكوسيستم و تالاب‌هاي آن هم از نظر صنعت نفت. تخمين‌ها حاكي از آن است كه حدود 80 درصد از صنعت نفت ايران از اين منطقه استخراج مي‌شود پس پر بيراه نيست كه تاسيسات نفتي نيز از اهميت ويژه‌اي برخوردار باشند. اما اين اهميت زماني كه جان مردم در خطر است در اولويت‌هاي بعدي قرار مي‌گيرد. در چند روز گذشته اخبار و حاشيه‌هاي فراواني از اين استان به بيرون مخابره و شايعاتي نيز به صورت ضميمه به آنها اضافه شد كه برخي به اشتباه تصور كردند كه درست است. «وزارت نفت مانع از ورود آب به هورالعظيم مي‌شود و سعي بر هدايت جريان آب به سمت زمين‌هاي كشاورزي و شهرها دارد تا تاسيسات نفتي در امان بمانند.» اين جملات شاه‌بيت تمام شايعه‌ها بود. هر چند ارتش، سپاه، نيروهاي محلي و وزارت نفتي‌ها در تلاش براي هدايت جريان به سمت هور بودند اما شايعه‌پراكنان دست برنداشتند تا اينكه بيژن زنگنه با حضور در خوزستان و بعد از جلسه با استاندار اين استان ضمن كذب خواندن تمام اين شايعات از به زير آب رفتن تجهيزات نفتي خبر داد و گفت: اينكه گفته مي‌شود، وزارت نفت براي جلوگيري از وارد شدن آسيب به تاسيسات نفتي عمدا مانع آبگيري هورالعظيم شده و آب را عملا به مناطق مسكوني هدايت كرده، يك «دروغ بزرگ» و جنگ رواني عليه ملت ايران است. به نظر مي‌رسد وزارت نفت، به خصوص در سيل اخير، با وجود تلاش‌هاي چند ماه خود در اين منطقه نتوانسته ارتباط خوب و موثري با بازيگران محلي داشته باشد به همين دليل شايعات با قدرتي زياد پخش و با قدرت بيشتري در اذهان جاي گرفتند.
خوزستان، مركز ثقل صنعت نفت ايران
هورالعظيم يكي از بزرگ‌ترين تالاب‌هاي خوزستان است كه در جنوب غربي كشور واقع شده و يك سوم آن در ايران و دو سوم آن در عراق قرار دارد. اين تالاب از آن جهت اهميت دارد كه با فعاليت‌هاي توسعه‌اي صنعت نفت كشور گره خورده به طوري كه بخش عمده منطقه ميدان نفتي آزادگان در اين تالاب است. هور داراي 250 حلقه چاه و 5 حوضچه بزرگ است كه آزادگان شمالي در بخش شمالي هورالعظيم در حوضچه 1 و 2 واقع شده است. ميدان نفتي آزادگان جنوبي نيز در ضلع جنوبي و در حوضچه 3، 4 و 5 قرار دارد.اين تالاب در ايران 125 هزار هكتار وسعت دارد كه 5 حوضچه نفتي توسط 4 جاده از يكديگر جدا شده است. بعضي از جاده‌ها بعد از جنگ و بعضي ديگر بعد از اتمام جنگ ساخته شده‌اند. جاده امام رضا (ع)؛ جاده شط علي، جاده همت و جاده سيدالشهدا(ع) مرز بين اين حوضچه‌ها هستند. طبق اخبار رسيده از هور، جاده سيدالشهدا بعد از ورود آب به هور تقريبا به زير آب رفته و امكان تردد وجود ندارد.
طي روزهاي اخير اخبار بسياري مبني بر ممانعت وزارت نفت در ورود آب به هور به سرعت فضاي مجازي را پر كرد. اين اخبار قارچ‌گونه به سرعت همه جا پخش و به سرعت نيز باورپذير شدند. سعيد ساوزي، مهندس نفتي كه در حال حاضر در هورالعظيم مشغول است به «اعتماد» مي‌گويد: تعداد شاخه‌هاي سرازير شده به هور 12 شاخه است؛ 7 شاخه از هوفل، دو شاخه از رودخان ميسان و 3 شاخه از كرخه فقط از سمت ايران وارد هور مي‌شود. هور از سمت ايران توان پذيرش يك ميليارد و 300 ميليون متر مكعب آب را داشت كه پس از سيلاب‌هاي اخير حدود يك ميليارد و 200 ميليون مترمكعب آب به هور وارد كرديم. شايعات مبني بر خشك بودن قسمت‌هاي اعظمي از هور كذب است.»
زنگنه: همه داشته‌ها در خدمت مردم است
پس از بارش‌هاي اخير و ايجاد سيلاب در برخي شهرها و روستاي خوزستان با وجود آمادگي از قبل نيروهاي شركت نفت، سيلاب شرايطي را رقم زد كه مقداري از آب به روستاها و زمين‌هاي كشاورزي اطراف پس زده شود. اين امر باعث شد شايعه‌اي بين مردم ايجاد شود كه شركت نفت براي حفظ تاسيسات نفتي خود از ورود آب به هورالعظيم ممانعت مي‌كند و آب اضافي به سمت زمين‌هاي كشاورزي و شهرهاي اطراف در حركت است. در اين راستا بيژن زنگنه مي‌گويد: طرح مواردي از اين دست كه صنعت نفت يا مسوولان استان خوزستان قبول كردند كه در دشت آزادگان خسارت به مردم خوزستان وارد شود تا به تأسيسات نفتي آسيبي نرسد؛ خلاف واقع است. وزير نفت كه براي نظارت بر اقدامات شركت نفت در اين مناطق به خوزستان سفر كرده بود پس از پايان ديدارش با شريعتي، استاندار خوزستان مي‌گويد: اطراف تجهيزات نفتي ما را آب فرا گرفته، فيلم‌هاي آن موجود است و هر شخصي مي‌تواند بازديد كند؛ مديريت استان خوزستان، وزارت نفت، دولت و آقاي رييس‌جمهوري هم چنين نظري ندارند. همه داشته‌هاي ما در خدمت مردم است و هيچ انسان با شرافتي نمي‌آيد براي آنكه چند هزار بشكه نفت بيشتر توليد كند به مردم ضرر بزند. وزير نفت تصريح كرد: البته در بخش نفت ما حساسيت زيادي داريم كه آسيب زيست محيطي هم به مردم وارد نشود. اين مردم پس از سيل هم مي‌خواهند در دشت آزادگان و ديگر مناطق هورالعظيم زندگي كنند، اگر اتفاقي براي يكي از خطوط لوله ما بيفتد زندگي و دامداري و كسب وكار مردم براي سال‌ها مختل مي‌شود از اين رو ما براي جلوگيري از آسيب زيست محيطي به مردم، توليد نفت را كاهش داده‌ايم و بعضي از خطوط لوله را تخليه كرديم. او تاكيد مي‌كند: همه امكانات وزارت نفت تحت مديريت ستاد بحران استان خوزستان بسيج شده است تا مردم از اين شرايط عبور كنند.
غلامرضا شريعتي، استاندار خوزستان نيز ضمن كذب خواندن فشار وزارت نفت براي در اولويت قرار گرفتن تاسيسات نفتي گفت: هيچ معذوريتي براي اينكه بخواهيم دكل‌هاي نفتي را رعايت كنيم و به مردم فشار بياوريم، نداشته ايم و شهادت مي‌دهم كه هيچ فشار و تاكيدي براي اين كار از سوي وزارت نفت براي افزايش فشار به مردم براي در امان ماندن تاسيسات نفتي نبوده است. شريعتي در تشريح آخرين وضعيت دكل‌هاي نفتي گفت: دور تا دور دكل‌هاي نفتي را در هورالعظيم آب پر كرده بود و فقط يك جاده ارتباطي ميان آنها وجود داشت.
استاندار خوزستان تصريح كرد: بيش از چندين دكل و تاسيسات پشتيباني نفت در تالاب هورالعظيم پر آب بودند و اينكه بيش از 90 درصد از تالاب هورالعظيم پر آب است نيز بيانگر همين مساله است. ميزان حجم آب به حدي بالا بود كه حتي دايك مرزي را در تالاب شكسته‌ايم تا آب به سمت عراق برود. طبق گفته زنگنه به نظر مي‌رسد خسارتي، حدود هزار ميليارد توماني تا به اينجا به تاسيسات نفتي وارد شده كه البته تيم وزارت نفت در اين منطقه حضور دارند و سعي مي‌كنند، خسارت به منطقه كمتر شود.
خشكسالي، ورود به بستر و حريم
رودخانه براي كشاورزي
در اين بخش لازم است به اين نكته اشاره كرد كه يكي از مهم‌ترين عوامل درگير شدن زمين‌هاي كشاورزي و روستاها با سيل، حضور مردم و كشاورزي در بستر و حريم رودخانه‌ها به دليل خشكسالي‌هاي چند سال اخير است. سعيد ساويز، كارشناس نفت، ضمن اشاره به اين موضوع مي‌گويد:«در سال‌هاي اخير خشكسالي، بخش‌هايي از ايران را دربرگرفت كه خوزستان نيز از آن در امان نماند. بسياري از مردم براي فرار از خشكسالي و ادامه كشت خود به بستر رودخانه‌ها پناه بردند. سيل اخيري كه در اين استان رخ داد در هزار سال اخير بي‌سابقه بوده و مردم حق دارند نگران محصولات كشاورزي خود باشند. برخي با استفاده ابزاري از نگراني مردم در خصوص زمين‌هاي كشاورزي، شايعه‌اي را ايجاد كردند كه وزارت نفت براي كنترل و محافظت از چاه‌ها و تاسيسات نفتي درصدد جاري كردن آب به سمت زمين‌هاي كشاورزي و مردم است. اين شايعه واقعا كذب است و مطرح كردنش در شرايط فعلي فقط اعتماد مردم را به مخاطره مي‌اندازد و انرژي را از شركت نفت براي مقابله با بحران مي‌گيرد.»
منطقه خوزستان، منطقه‌اي تقريبا محروم است كه بارها و بارها توسط نمايندگانش، هشدارهايي در خصوص اهميت به اين استان داده شد. برخي افراد سوءاستفاده‌گر در هفته گذشته كه آب به هورالعظيم وارد شده بود، شايعه‌اي را بيان كردند كه شركت نفت نه تنها به فكر مردم نيست بلكه نگران تاسيسات نفتي خود است. اين شايعات در شرايطي است كه وزير نفت دستور اكيد بر استفاده از تجهيزات شركت نفت براي كمك مردم سيل‌زده مي‌داد. قاسم ساعدي، نماينده مردم دشت آزادگان و هويزه با سخناني كه تمركز نهادها و سازمان‌هاي درگير سيل را بر هم زد، گفت:«متاسفانه از اين سيلاب در جهت احيا تالاب هورالعظيم استفاده نشده و به جرأت مي‌توان گفت كه بيش از 60 درصد اين تالاب خالي از آب است.» او در ادامه گفت‌وگويش گفت:«وزارت نفت بايد پاسخگو باشدكه چرا اجازه نمي‌دهد آب ناشي از سيلاب به سمت تالاب هورالعظيم سوق داده شود. عضو كميسيون انرژي مجلس معتقد است، وزارت نفت ترس از اين دارد كه ابزارآلات موجود در تالاب به زير آب بروند و دچار اشكالاتي شوند.
ساويز در خصوص آبگيري هورالعظيم ادعايي خلاف ساعدي را مطرح مي‌كند و مي‌گويد:«در يك سومي از هور كه در ايران قرار دارد 5 حوضچه آبي داريم كه به يكديگر راه دارند. اما از نظر عمق و ارتفاع يكي نيستند. برخي عمق و ارتفاع بيشتر و برخي كمتر. ما تلاش كرديم تمام حوضچه‌ها آبگيري شوند و براي اين كار نيز اختلاف سطح براي سرريز كردن آب ايجاد كرديم. تلاش تيم‌ها براي افزايش سرريز كردن آب به هور است. اينكه گفته مي‌شود، هور خشك است يا وزارت نفت به فكر مردم نيست، شايعاتي سياسي است كه در اين شرايط تفرقه ايجاد مي‌كند و اين گمانه را تقويت مي‌كند كه وزارت نفت به تاسيسات نفتي خود مي‌انديشد در حالي كه عمده هدف ما كمك به مردم سيل‌زده و آمادگي براي سيلاب‌هاي آتي است. تمام ارگان‌ها و سازمان‌ها در كنار هم براي كنترل و مديريت شرايط تلاش مي‌كنند.»
او در در خصوص برنامه‌هاي وزارت نفت براي مقابله با سيل احتمالي آتي نيز مي‌گويد:«هور منطقه‌اي يك سطح نيست. براي سرريز كردن آب به تمام بخش‌هاي آن بايد ابتدا ارتفاع نقاط را يكسان كرد. ما برنامه‌هاي مختلفي براي گردش و مديريت آب در اين دشت داريم كه متاسفانه برخي افراد با شايعه‌سازي، توان مديريتي و تمركز ما را كاهش مي‌دهند. اولين برنامه براي تخليه سريع‌تر آب از مناطق هويزه و رفيه بود. در اين مناطق تكنولوژي ايجاد كرديم كه آب با سرعتي بسيار زياد تخليه شده و به هور بريزد. اقدام دوم، حفظ اكوسيستم در هورالعظيم است. به اين معنا كه تلاش‌هاي فراواني براي كنترل و هدايت آب شيرين به دشت‌ها و قسمت‌هايي از هور كه در ايران قرار دارد، انجام گرفته است. اقدام سوم نيز حفظ توليد نفت بود. بايد به اين نكته توجه كرد كه بخشي از تاسيسات در بحران است و جاده‌هاي دسترسي به چاه‌ها به دليل باد و سيلاب تقريبا تخليه شدند. اما ما برنامه‌ها را با قدرت زياد ادامه مي‌دهيم تا شرايط براي باران‌هاي آتي و احتمال ايجاد سيلاب فراهم باشد.»
تمام قسمت‌هاي هور، درياچه نيست چراكه هور منطقه‌اي با ارتفاع‌هاي گوناگون است. در قسمت‌هايي سطح زمين بالاتر از سطح آب است، منطقي است كه اين قسمت‌ها خشك باشد اما قسمت‌هايي كه به طور طبيعي و از قديم درياچه بوده‌اند، چه در سمت ايران و چه دو سوم سمت عراق حدود 90 درصد آبگيري شده‌اند به طوري كه در 60 سال اخير اين ميزان آبگيري در هورالعظيم رخ نداده بود.
شايعات، سياسي است
يك منبع آگاه به اعتماد گفت:«همه چاه‌هاي نفتي آزادگان جنوبي غرق در آب است.» متاسفانه يك نقد جدي متوجه شركت نفت است كه به نظر مي‌رسد افراد شاغل از اهميت غرب كارون خبر ندارند و نمي‌دانند چقدر مسائل اقتصادي، حساسيت منطقه‌اي و... در اين بخش‌ها بالاست.قبول شايعات نشان از ضعف جدي در ساختار وزارت نفت و انزوا در مسائل اينچنيني است. اين نشان مي‌دهد كه تيم وزارت نفت در ارتباط‌گيري مشكلات جدي دارد كه بايد به آن رسيدگي كند وگرنه شايعات قدرت لازم براي تخريب را فراهم مي‌كنند.
بيژن زنگنه: طرح مواردي از اين دست كه صنعت نفت يا مسوولان استان خوزستان قبول كردند كه در دشت آزادگان خسارت به مردم خوزستان وارد شود تا به تأسيسات نفتي آسيبي نرسد؛ خلاف واقع است.
سعيد ساويز: هور از سمت ايران توان پذيرش يك ميليارد و 300 ميليون متر مكعب آب را داشت كه پس از سيلاب‌هاي اخير حدود يك ميليارد و 200 ميليون مترمكعب آب به هور وارد كرديم. شايعات مبني بر خشك بودن قسمت‌هاي اعظمي از هور كذب است.
غلامرضا شريعتي: هيچ معذوريتي براي اينكه بخواهيم دكل‌هاي نفتي را رعايت كنيم و به مردم فشار بياوريم، نداشته ايم و شهادت مي‌دهم كه هيچ فشار و تاكيدي براي اين كار از سوي وزارت نفت براي افزايش فشار به مردم براي در امان ماندن تاسيسات نفتي نبوده است.دور تا دور دكل‌هاي نفتي را در هورالعظيم آب پر كرده بود و فقط يك جاده ارتباطي ميان آنها وجود داشت.
برخي منتقدين معتقدند زنگنه واقعيت را به مردم نگفته. به عنوان مثال عمار نيوز مي‌نويسد: آيا آب با عمق نيم‌متر با آب با عمق ۵، ۶ متر تفاوت ندارد؟ بله آب را مديريت شده در بخشي از جنوب هور و اطراف تاسيسات باز كرده‌ايد تا در بازديد با هلي‌كوپتر و تصاوير ماهواره‌اي و هوايي با هلي‌شات، افراد و كارشناسان به اشتباه بيفتند. تازه بخش ديگري كه تا طلاييه و خرمشهر و از طرفي به هويزه مي‌رسد همين نيم‌متر آب را هم ندارد! آقاي زنگنه چرا اطلاعات ناقص و بعضا خلاف واقع به مردم و رسانه‌ها مي‌دهيد؟ اگر راست مي‌گوييد در جمع خبرنگاران مستقل و منتقد حضور پيدا كنيد.