خوش‌خدمتي در واشنگتن
حسن بهشتي‌پور
اظهارات اخير سفير فرانسه در واشنگتن در مورد برجام و حق غني‌سازي جمهوري اسلامي ايران، چه به لحاظ فني، چه به لحاظ حقوقي و چه از نظر سياسي داراي مشكلات، تناقضات و سوءبرداشت‌هاي متعددي است كه نشان مي‌دهد اين ديپلمات فرانسوي كه چند روزي بيشتر از دوران خدمتش باقي نمانده است يا اطلاع كافي از مسائل مربوط به برجام، پيمان عدم اشاعه و پروتكل‌هاي الحاقي ندارد يا اينكه عامدانه با خلاف‌گويي تلاش مي‌كند تا به سياستمداران محل ماموريتش خوش‌خدمتي كند. بخش بخش سخنان اين ديپلمات فرانسوي، سرشار از اشكال‌هاي مختلف است كه همان‌گونه كه معاون وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران، سيدعباس عراقچي گفته است، وزارت خارجه فرانسه بايد موضع خود را در مورد اين اظهارنظر روشن كند. اولين ايراد در اظهارنظر اين ديپلمات فرانسوي اين است كه ادعا مي‌كند، پيمان عدم اشاعه (NPT) امكان دارد كه حق غني‌سازي را از ايران سلب كند. پيمان NPT يك پيمان پايه جهاني است كه...
با هدف توسعه بهره‌برداري از انرژي صلح‌آميز هسته‌اي توسط همه كشورهاي جهان منعقد شده است. بر اساس اين پيمان 5 كشور به عنوان كشورهاي داراي سلاح هسته‌اي پذيرفته شده‌اند و ديگر كشورهاي جهان از طراحي، ساخت و انباشت سلاح‌هاي هسته‌اي منع شده‌اند و حتي از 5 كشور هسته‌اي هم خواسته شده است كه توانايي‌هاي توليد سلاح هسته‌اي خود را محدود و به تدريج متوقف كنند. در بند دوم پيمان منع اشاعه تاكيد شده است كه همه كشورهاي جهان بدون استثنا از حق برخورداري از انرژي صلح‌آميز هسته‌اي بهره‌مند مي‌شوند. هيچ جاي NPT اشاره‌اي به سلب حق غني‌سازي از كشوري نشده است. مادامي كه فعاليت‌هاي هسته‌اي يك كشور از جمله غني‌سازي اورانيوم، زير نظر آژانس بين‌المللي انرژي اتمي باشد، اين فعاليت قانوني است و طبق توافق ترتيبات اجرايي بايد تحت نظارت آژانس تمامي فعاليت‌هاي خود را اعلام كند. ترتيبات اجرايي توافقي مجزاست كه هر يك از كشورهاي عضو NPT با آژانس امضا مي‌كند و بر اساس آن نظارت بر فعاليت‌هاي هسته‌اي آن كشور از سوي آژانس پيگيري مي‌شود، ايران توافق ترتيبات اجرايي را در زمان نظام گذشته و در دهه 1970 امضا كرده است و همواره به اجراي آن متعهد بوده و آژانس نيز اجراي آن را از سوي ايران تاييد كرده است. در نتيجه مادامي كه ايران بر اساس ترتيبات اجرا، فعاليت‌هاي هسته‌اي خود از جمله غني‌سازي اورانيوم را با اطلاع و نظارت آژانس انجام دهد، بر اساس NPT هيچ محدوديتي براي غني‌سازي اورانيوم در ايران وجود ندارد.
اينكه سفير فرانسه در واشنگتن ادعا كرده است كه «ايران بعد از انقضاي برجام مجاز به غني‌سازي اورانيوم» نيست، باز هم يك ايراد بارز و عجيب در حرف‌هاي اين ديپلمات فرانسوي است. ايران همين الان هم در حال غني‌سازي اورانيوم در خاك خود است و غني‌سازي را به صورت مستمر ادامه داده است. شايد منظور اين ديپلمات غني‌سازي بدون محدوديت بوده كه باز هم حرف نادرستي است، چرا كه در توافق هسته‌اي برجام، محدوديت‌هاي مشخصي براي درصد غني‌سازي، ميزان ذخيره اورانيوم غني شده و تعداد و نسل سانتريفيوژهاي مورد استفاده مشخص شده است كه همه آنها تاريخ‌هاي كاملا مشخصي دارند. ايران تعهد داده است كه براي مدتي مشخص اورانيوم خود را بيش از 3.68 درصد بيشتر غني‌سازي نكند، تعهد داده است كه براي مدتي مشخص بيش از 300 كيلوگرم در آن واحد اورانيوم غني شده در خاك خود ذخير نكند و سوم اينكه از تعداد مشخصي سانتريفيوژ عملياتي با فناوري مشخص فراتر نرود. هر يك از اين محدوديت‌ها تاريخ دقيقي دارد و در موقع خود اين محدوديت‌هاي اعتمادساز به صورت خودكار حذف مي‌شوند. سفير فرانسه در واشنگتن نمي‌تواند تعهدي را كه دولت فرانسه آن را در سال 2015 پذيرفته است، نقض كند و راسا اعلام كند كه فلان بخش از توافق را قبول ندارد.
ادعاي ديگر سفير فرانسه در واشنگتن اين است كه اورانيوم غني شده مورد نياز نيروگاه‌هاي هسته‌اي ايران از سوي روسيه تامين مي‌شود و ايران نيازي به غني‌سازي اورانيوم براي مصارف صلح‌آميز ندارد. اين ادعا هم كاملا مخدوش است. تعهد روسيه به تامين سوخت مورد نياز نيروگاه اتمي بوشهر تنها تا سال 2021 است و از دو سال ديگر بر اساس توافق با روسيه ايران قرار است، سوخت مورد نياز نيروگاه اتمي بوشهر را خودش تامين كند. تشخيص اينكه ايران به چه ميزان سوخت براي مصرف در كجا نياز دارد، بر عهده سفير فرانسه در واشنگتن نيست، بلكه ايران حق دارد از سال 2021 اگر تمايل داشت سوخت هسته‌اي خود را از روسيه تامين كند، خودش توليد كند يا اينكه از كشور ديگر وارد كند. قطعا اين پيشگويي كه ايران مادام‌العمر نيازمند واردات سوخت از روسيه است، كاملا بي‌مورد و بي‌مبناست. ايران از سال 2021 بايد در مورد تامين سوخت مورد نياز نيروگاه هسته‌اي بوشهر تصميم تازه بگيرد و به اضافه قرار است بر اساس قرارداد در حال اجرا با روس‌ها در سال‌هاي 2024 و 2026 دو واحد جديد نيز در بوشهر به بهره‌برداري برسند كه ايران بايد براي تامين سوخت مورد نياز آنها نيز تصميم‌گيري كند.
كشوري مانند ايران تمام فعاليت‌هاي خود را زيرنظر آژانس انجام مي‌دهد. مادامي كه آژانس صلح‌آميز بودن فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران را تاييد كند، ديگر دولت فرانسه يا هيچ دولت ديگري حق ندارد براي برنامه هسته‌اي ايران تعيين تكليف كند. آژانس تنها نهاد تخصصي و فني است كه حق اظهارنظر در مورد صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌اي ايران دارد و از زمان امضاي برجام تاكنون هم در 14 گزارش متوالي اين موضوع از سوي آژانس تاييد شده است. در اصطلاح فني آژانس عبارتي وجود دارد به نام «وضعيت سفيد»، هدف نهايي از نظارت آژانس بين‌المللي انرژي اتمي رسيدن به وضعيت سفيد در مورد برنامه هسته‌اي كشورهاست. تاكنون شايد نزديك به 25 كشور وضعيت سفيد را از آژانس دريافت كرده‌اند. در شرايط وضعيت سفيد، آژانس مي‌تواند ادعا كند كه با كنترل، نظارت و ارزيابي‌هاي آژانس رسما هيچ انحرافي از برنامه‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي نداشته و تضمين مي‌شود كه چنين انحرافي رخ نمي‌دهد. مثلا برنامه هسته‌اي ژاپن، از نظر آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در وضعيت سفيد قرار دارد. در برابر كشورهاي ديگر عضو پيمان مانند آلمان، كره‌جنوبي و آرژانتين هنوز نتوانسته‌اند وضعيت سفيد از آژانس دريافت كنند، در حالي كه برخي از اين كشورها، از جمله آرژانتين مانند ايران فعاليت غني‌سازي انجام مي‌دهند. بسياري از كشورهاي عضو NPT هنوز موفق به دريافت وضعيت سفيد نشده‌اند و قرار هم نيست كه تبعيضي ميان كشور ايجاد شود. ايران فرصت كافي را براي آژانس ايجاد كرده است تا وضعيت سفيد را در مورد ايران اعلام كند، اما حتي اگر آژانس هم نتوانست تاييد وضعيت سفيد را در اين مهلت 8 ساله به دست آورد، باز هم ايران مانند همه كشورهاي ديگري كه تحت نظارت آژانس و بدون وضعيت سفيد در حال استمرار برنامه صلح‌آميز هسته‌اي خود هستند، حق خواهد داشت تحت نظارت آژانس به فعاليت‌هايش بر اساس تعهدات و توافق‌هاي قبلي ادامه دهد.
سوال اينجاست كه چرا سفير فرانسه در واشنگتن در مورد برجام اظهارنظر مي‌كند؟ به نظر مي‌رسد اظهارات اين فرد فقط با هدف خوش خدمتي به مقام‌هاي محل ماموريتش و جلب توجه براي دونالد ترامپ باشد تا دولت فرانسه. دولت فرانسه موظف است به همه تعهداتي كه در برجام داده عمل كند و هيچ يك از ديپلمات‌هاي اين كشور در هيچ جاي دنيا حق ندارند به ميل خود، با تعبير و تفسير و گزافه‌گويي اين تعهدات را تغيير بدهند. شايد مانند سفير كانادا در تهران كه در دوران ماجراي گروگان‌گيري سفارت امريكا، 6 ديپلمات امريكايي را با همكاري CIA از ايران فراري داد و بعدا به پاس خدمتش به امريكايي‌ها، يك ويلا از دولت امريكا در نيويورك هديه گرفت، ژرار آرو، سفير فرانسه در واشنگتن‌دي‌سي هم به دنبال گرفتن يك دست‌خوش و يك ويلاي خوش آب و هوا از دونالد ترامپ در نيويورك است كه چنين اظهارنظرهاي عجيب و غريبي به زبان مي‌آورد.