متقاضيان گاز ايران زياد شدند

گروه اقتصادي |طي هفته گذشته با وجود همه مخالفت‌ها رجب طيب اردوغان به ايران آمد و مورد استقبال همتاي ايراني خود قرار گرفت تا مذاكرات اقتصادي ايران و همسايه شرقي‌اش به دور از تمام كج‌خلقي‌هاي سياسي انجام شود؛ مذاكراتي كه مثل تمام ملاقات‌هاي قبلي يك پاي آن را موضوع انرژي تشكيل مي‌داد. البته گويا رجب طيب اردوغان نيز همانند همتاهاي شرقي و غربي خود كه تمايل به افزايش همكاري‌هاي تجاري و اقتصادي با ايران دارد بنا ندارد تا مناسبات سياسي خود را وارد مناسبات اقتصادي‌اش كند و تلاش فزاينده‌اي را براي گسترش همكاري با ايران در زمينه اقتصادي شروع كرده است. از همكاري‌هاي مشترك در صنايع كوچك گرفته تا مباحث صادراتي نفت و گاز. در اين ميان به نظر مي‌رسد سبقه همكاري‌هاي اقتصادي تركيه با ايران و ثبت نام تركيه به عنوان تنها خريدار گاز ايران موجب شده تا اين همسايه شرقي خود را بيش از ساير همسايه‌ها به ايران نزديك بداند و از اين محل نيز به ابرازنظرهاي مختلف بپردازد. كشور دوست و همسايه تركيه در عين حال كه به‌عنوان تنها خريدار قرارداد‌ گازي ايران محسوب مي‌شود اما از چندي پيش تاكنون در پس مبادلات پرسود اقتصادي با كشورمان، درگير يك شكواييه گازي از ايران شد. شكواييه‌اي كه هر‌از‌چندگاهي از طرف تركي مطرح مي‌شود و خواهان كاهش قيمت گاز صادراتي ايران به اين كشور مي‌شود. البته تركيه در عين حال كه در موضوع انرژي با ايران به عدم تفاهم‌هاي زيادي رسيده است اما درعين‌حال سعي داشته تا مبادلات تجاري گسترده‌اي با ايران به راه بيندازد و بيشترين سود را به صورت يكطرفه از ايران كسب كند. بحث تجارت ترجيحي و معافيت‌هاي گمركي كه از ايران گرفت هم در اين قالب بود. اما در اين ميان، بحث فروش گاز ايران به تركيه ازجمله موضوعاتي است كه دنبال مي‌شود. ترك‌ها معتقدند كه ايران گاز را گران به اين كشور فروخته و اين ادعا را تا جايي پيش برده‌اند كه شكايت اوليه ترك‌ها از ايران كه به جايي نرسيد حالا در ديوان داوري بين‌المللي اين شكايت را براي گرفتن جريمه از ايران دنبال مي‌كنند. حال و در روزگاري كه تنها سه ماه تا تعيين تكليف مذاكرات هسته‌اي با ايران باقي مانده است به نظر مي‌رسد تركيه نيز همچون ديگر رقيب تجاري‌اش در مراوده با ايران به تكاپو براي سهم‌گيري بيشتر از بازار ايران افتاده و در اين‌راستا نيز رييس‌جمهوري اين كشور به ايران آمد و طرح موضوع خريد گاز از ايران، نشان داد كه سوسوي اميد به برقراري ارتباط دوباره ميان كشورهاي قدرتمند جهان و ايران، ترك‌ها را قدري به نگراني انداخته است و فرضيه حل مناقشه گازي پيش از رخداد اتفاق‌هاي بزرگ‌تر را قوي‌تر از گذشته كرده است. براساس اظهارنظر‌هاي كارشناسي كه تاكنون در‌اين‌باره صورت گرفته است دور از ذهن نيست كه پيش‌بيني كنيم اردوغان پيش از سفر خود به اين نكات انديشيده و دريافته است كه توليدات قدرتمند گازي ايران در دوران بعد از تحريم مشتريان بسياري خواهد داشت، پس چه بهتر كه تا پيش از آن دوران با حل اين مناقشه گازي ابتكار عمل را در دست بگيرد تا در آينده‌اي نزديك بتواند به شاهراه انتقال گاز ايران به اروپا تغيير نقش دهد. در عين حال ترك‌ها در شرايط حساس فعلي ايران درصدد هستند تا با اخذ تخفيف‌هاي ويژه از ايران خريد گازشان را وارد شرايط جديدي كنند. تا به زعم فعالان گازي تركمانجاي ديگري با تخفيف 25 درصدي مورد درخواست ترك‌ها براي ايران رقم زده شود. البته روال مذاكرات انجام شده به‌خوبي نشان مي‌دهد كه ترك‌ها نتوانسته‌اند آنچه مورد خاص شان بوده است را به ايراني‌ها تحميل كنند و از سوي ديگر نيز خبر درخواست گازي اذربايجان از ايران نشان داد كه بازار گازي ايران، در حال حاضر مشتريان ديگري نيز دارد و حال اين ترك‌ها هستند كه براي تامين گاز خود بايد براي ايران فرش قرمز پهن كنند.  از سوي ديگر پاكستان كه هنوز به تعهدات گازي خود قبال ايران پايبندي نشان نداده است به گفته برخي‌ها مي‌رود تا پذيراي جريمه باشد. جريمه‌اي چند ميليارد دلاري كه طبق مفاد قرارداد در صورت انصراف از خريد گاز ايران بايد پرداخت كند. رايزني‌هاي پاكستان با قطر و چين نشان مي‌دهد اين كشور هنوز قرارداد گازي‌اش با ايران را به عنوان گزينه‌اي جدي در دستور كار بررسي قرار نداده است.  بر اساس گزارشي كه در همين زمينه منتشر شده است؛ ايران برنامه‌هاي خود را براي حضور در بازار گاز اتحاديه اروپا آغاز كرده و همزمان با آغاز چانه‌زني‌هاي گازي، جمهوري آذربايجان هم براي پيوستن ايران به خط لوله گاز ترانس آناتولين دعوتنامه فرستاده است. در طول چند سال گذشته تمامي خطوط لوله‌اي كه كشورهاي مختلف براي كاهش وابستگي اتحاديه اروپا از گاز وارداتي روسيه احداث كرده‌اند در همان گام‌هاي ابتدايي محكوم به شكست شده است. اجراي خط لوله ناباكو مهم‌ترين پروژه مشترك برخي كشورهاي اروپايي همچون اتريش، آلمان، مجارستان، روماني و تركيه براي تامين گاز اروپا بود كه در نهايت با تحريم شدن گاز ايران با شكست همراه شد. با اين وجود، همواره يكي از مهم‌ترين برنامه‌هاي كشورهاي مختلف اتحاديه اروپا براي كاهش وابستگي به گاز وارداتي از روسيه، استفاده از منابع گازي خارج از اروپا همچون كشورهاي جمهوري آذربايجان، الجزاير، محموله‌هاي ال. ان. جي قطر و... بوده و به دليل سايه سنگين تحريم‌ها امكان واردات گاز طبيعي از ايران فراهم نشده است. با انتشار بيانيه مشترك هسته‌اي بين ايران و كشورهاي عضو گروه 1+5 و احتمال توافق جامع هسته‌اي در طول سه ماه بسياري از كشورهاي اروپايي مذاكرات خود را با ايران براي امضاي قراردادهاي خريد گاز طبيعي و احداث خطوط لوله انتقال گاز به قاره سبز آغاز كرده‌اند. در شرايط فعلي مهم‌ترين پروژه انتقال گاز طبيعي به اروپا به استثناي خطوط لوله در حال توسط روسيه، خط لوله ترانس آناتولين است، خط لوله‌اي كه گاز موردنياز آن قرار است از طرح توسعه ميدان گازي شاه دنيز جمهوري آذربايجان تامين و سپس با احداث خط لوله‌اي ۸۷۰ كيلومتري از تركيه به يونان، آلباني و سپس كشورهاي جنوب اتحاديه اروپا همچون ايتاليا انتقال داده شود. در اين بين مقامات جمهوري آذربايجان پيش از تعليق كامل تحريم‌هاي بين‌المللي عليه تهران، براي گازهاي ترش پارس جنوبي ايران دعوتنامه ارسال كرده‌اند و خواستار مشاركت جدي ايران در خطوط لوله صادرات گاز طبيعي به كشورهاي عضو اتحاديه اروپا شده‌اند. ليزا گيورت، سخنگوي طرح اجراي خط لوله گازي ترنس آناتولين هفته جاري با بيان اينكه اين خط لوله كه گاز آذربايجان را به بازارهاي اروپا ترانزيت خواهد كرد، به عنوان يك منبع جايگزين با گاز روسيه و كاهش وابستگي اروپا به گاز اين كشور در نظر گرفته مي‌شود، تاكيد كرده است: درهاي ورود و مشاركت در اين طرح به روي سهامداران تازه از جمله ايران باز است. رونق عبدالله يف، رييس شركت دولتي نفت آذربايجان (سوكار) هم هفته گذشته به خبرنگاران گفته بود: اگر ايران در آينده گاز داشته باشد، گزينه‌اي ديگر به جز استفاده از خط لوله ترانس آناتولين براي عرضه گاز به بازار اروپا ندارد. گفتني است، خط لوله گازي ترنس آناتولين قرار است تا اواسط سال ٢٠١٨ ميلادي، سالانه ١٦ ميليارد مترمكعب گاز فاز دوم ميدان شاه دنيز را واقع در بخش آذري درياي خزر به اروپا ترانزيت كند. همزمان با ارسال دعوتنامه گازي توسط مقامات جمهوري آذربايجان براي گازهاي ترش ايران، مسوولان وزارت نفت هم براي مشاركت در اين خطوط لوله انتقال گاز به اتحاديه اروپا چراغ سبز نشان داده‌اند. حميدرضا عراقي، مديرعامل شركت ملي گاز ايران از تمايل اروپا به خريد گاز ايران خبر داد و گفته است: اگر توافقي بين ايران و گروه 1+5 انجام گيرد و تحريم‌ها و موانع صادرات گاز ايران برداشته شود، بسترهاي همكاري براي صادرات به اروپا مهياست. با اين وجود، مذاكرات ايران با مقامات جمهوري آذربايجان به سال گذشته باز مي‌گردد و با سفر تعدادي از مديران و مقامات ارشد شركت سوكار به تهران مذاكراتي براي افزايش همكاري‌هاي گازي بين دو كشور انجام و حتي توافق مقدماتي حاصل شده است.