سخت‌گيري در امور اقتصادي
در سيره علوي
كمال‌الدين پيرموذن
روزهاي 18 و 20 ماه رمضان، نزد عموم مسلمانان جهان، به عنوان شب قدر يا شب ارزيابي عملكرد خود، طي يك سال گذشته و نزد شيعيان، علاوه بر آن، به نام شب‌هاي شهادت امام علي (ع) نيز شناخته شده است، لذا شيعيان همراه با مراسم و مناسك قدر، ياد و ذكري هم از سيره و اخلاق و سياست مولي علي (ع) و شهادت مظلومانه آن ابرمرد مي‌نمايند. از ديدگاه امام علي (ع) رابطه حكومت با مردم يك رابطه يك‌طرفه نيست كه دولت حق حاكميت و مردم تكليف اطاعت داشته باشند. برعكس، اين رابطه يك عقد طرفيني است زيرا به گفته علي (ع): «من همان حقوقي را نسبت به شما دارم كه شما تبعيت‌كنندگان نسبت به من داريد. من رفاه و امنيت و تعليم شما را به عهده دارم، شما هم اطاعت از قوانين و مقررات و نظارت بر من (والي) را برعهده داريد. خداوند به هيچ‌كس در زندگي اجتماعي، حقوقي واگذار نمي‌نمايد مگر آنكه حقوقي متقابل براي ديگران را
به عهده وي گذارد.» به تمام كارگزاران خود طي بخشنامه‌هايي سفارش مي‌كند كه مبادا تصور كنيد كه اين سمت يا والي‌گري را كه من به شما داده‌ام، غنيمتي است براي خوردن مردم، به عكس، شما وظيفه خدمت به آنها را داريد. مولا علي (ع) هنگامي كه مالك اشتر را والي مصر مي‌گرداند، به وي سفارش مي‌كند: «محبت و رأفت و رحمت نسبت به رعيت (شهروندان) را در دل خودت جاي بده، مبادا نسبت به آنها همچون درنده‌اي مهاجم باشي كه منتظر آنهاست و بدان مردم دو دسته‌اند: يا در دين برادر توأند يا در آفرينش برابر تو (هم‌دين يا هم‌نوع) آنها نسبت به تو حقوقي دارند و تو نسبت به آنها تكاليفي.»
آن حضرت برخلاف رفتار سياسي غيرتبعيض‌آميز نسبت به شهروندان كه با خطاهاي آنها با تسامح و عفو و گذشت برخورد مي‌كرد، در امور اقتصادي جدي و سخت‌گير و دقيق بود. در دومين روز خلافت خود، درمورد سوءاستفاده‌كنندگان از بيت‌المال در عهد حاكم پيشين مي‌گويد: «به خدا قسم اگر آن اموال را بيابم كه با آن عقد ازدواج بسته و به كابين همسران داده‌اند، يا آنكه با آن برده خريداري كرده‌اند، همه را به بيت‌المال برمي‌گردانم، به درستي كه در عدالت گشايشي است و هركس كه از رعايت عدالت، احساس تنگي و ناخشنودي كند، ستم و ظلم بر او گران‌تر فشار خواهد آورد.» بعد از اين خطبه اقدام عملي را شروع و از مصادره اموال حاكمان متخلف پيشين آغاز كرد و تمام اموالي را كه به عنوان پاداش و بخشش به اقوام و نزديكان حاكم پيشين داده شده بود به خزانه برگردانيد. او حتي از كوچك‌ترين بخششي به اقوام و نزديكان خود، چون برادر، عموزاده، همسر و داماد خود با دقت شديد خودداري مي‌كرد. رسيدگي به احوال مردم به ويژه محرومان و دفاع در برابر تعدي و ظلم اقتصادي ظالمان، يك اصل مهم اجتماعي-سياسي اوست. او نه تبعيض را مي‌پذيرد و نه در برابر اختلاف شديد طبقاتي آرام مي‌گرفت. به‌دنبال همين سياست عدالت‌گسترانه و سخت‌گيري در امور مالي و توزيع عادلانه درآمد و ثروت بود، كه طي حدود پنج سال حكومت، درگير جنگ و فتنه‌هاي رنگارنگ دشمنانش بود، با جديت به كارهاي عمراني و توسعه و تامين معيشت و رفاه شهروندان پرداخت، به‌طوري كه در همان آخرين روزهاي حيات، اعلام داشت: «امروز در كوفه هيچ‌كس نيست كه از نان گندم (خوراك)، سايبان (مسكن) و دسترسي به آب فرات بي‌بهره باشد.» پنج سال حكومت علي (ع) حداقل زندگي را براي تمام شهروندان كوفه تامين كرد. پس علي(ع) نه فقط در امر سياسي يك دموكرات كامل بود، بلكه در امر اقتصادي و توزيع درآمد، عدالت‌طلب تمام‌عيار و در امر توسعه و عمران و رفاه يك توسعه‌گراي فعال و موفق بود.
قاطعيت و سازش‌ناپذيري كامل در برابر اغنيا و طالبان سوءاستفاده از امكانات اقتصادي كشور، از ويژگي‌هاي اصلي سيره علوي است. طي 40 سال پس از انقلاب اسلامي ايران، شكاف طبقاتي همچنان روبه گسترش است و رانت‌خواران و بهره‌مندان از درآمدهاي بادآورده را مي‌بينيم كه با تأسي از سيره علوي بر آنان سخت گرفت و با آنان و نيز با صاحب‌منصباني كه در برابر خرج كردن از اموال عمومي براي مصارف شخصي و تبليغي و در برابر ريخت و پاش‌هاي وحشتناك و اشرافي و تخصيص اموال عمومي به همفكران و دوستان و خويشان و فرزندان خود سهل گيرند! مجدانه برخورد قاطعانه قضايي صورت پذيرد.
نماينده پيشين مجلس