پايتخت‌هاي اروپايي از خليفه حفتر همچون يك رهبر سياسي مشروع ميزباني مي‌كنند
بخت‌آزمايي با يك خودكامه تازه
شهاب شهسواري
خليفه حفتر، جنگسالار ليبيايي بعد از نزديك به نيم‌قرن تلاش براي رسيدن به قدرت در ليبي، اكنون فقط يك شهر تا رسيدن به آرزوي ديرينش فاصله دارد. او كه تا به امروز توانسته با پشتيباني مصر، امارات‌متحده‌عربي و عربستان‌سعودي، بخش اعظم خاك ليبي را تصرف كند، اكنون توجه غرب را هم به عنوان يك گزينه براي رهبري آينده ليبي جلب كرده است. خليفه حفتر در آستانه تسلط كاملش بر ليبي، در حالي كه با مقاومت رو به پايان حاميان دولت وفاق ملي در طرابلس نبرد مي‌كند، به اروپا رفته تا با سران فرانسه و ايتاليا ديدار و گفت‌وگو كند. اروپايي‌ها هر چند گفته‌اند كه خواستار آتش‌بس در جنگ جاري در ليبي هستند، اما از سوي فايز سراج، رييس حكومت طرابلس كه از سوي سازمان ملل به رسميت شناخته مي‌شود، به حمايت پنهاني از حفتر متهم شده‌اند. براساس آمار سازمان بهداشت جهاني، از زمان آغاز عمليات خليفه حفتر براي تصرف طرابلس تاكنون دست‌كم 400 نفر در پايتخت
بر اثر جنگ كشته شده و بيش از 2000 نفر مجروح شده‌اند. براساس آمار دفتر امور بشردوستانه سازمان ملل متحد، دست‌كم 60 هزار نفر از شهروندان طرابلس هم از زمان آغاز درگيري‌ها مجبور به ترك خانه‌هاي‌شان شده‌اند. طرابلس در شرايطي زير آتش نيروهاي حفتر قرار دارد كه به نظر مي‌رسد، به جز حاميان سنتي خودكامه‌هاي نظامي در شمال آفريقا، كشورهاي اروپايي هم نسبت به احتمال موفقيت فرآيند سياسي و احتمال تشكيل يك دولت مركزي دموكراتيك در پايتخت ليبي نااميد شده‌اند و مي‌خواهند بار ديگر بخت خود را با يك نظامي مقتدر و سركوبگر در ليبي آزمايش كنند.
امنيت با مشت آهنين
به نظر مي‌رسد با نزديك شدن حفتر به كاخ روياهايش در طرابلس، تعداد هواداران بين‌المللي او رو به افزايش است. دولت‌هاي اروپايي كه در طول سال‌هاي گذشته با موج بزرگ پناهجويان مواجه شده‌اند، سواحل بحران‌زده ليبي را به عنوان مسير اصلي ترانزيت پناهجويان به كشورهاي جنوب اروپا مي‌بينند و اميدوارند كه با پايان بحران 8 ساله اين كشور و روي كار آمدن يك حكومت مقتدر، فوران پناهجويان از مسير ليبي به سواحل اروپا هم قطع شود. توان توليد نزديك به 2 ميليون بشكه نفت خام در روز، ديگر مزيتي است كه ليبي باعث مي‌شود، دولت‌هاي غربي همچون امريكا در جست‌وجوي يك دولت مركزي مقتدر و حرف‌شنو در طرابلس باشند، همزمان بحران طولاني‌مدت ليبي اين كشور را به يكي از خانه‌هاي مهم داعش در شمال آفريقا بدل كرده است و ارتشبد خودخوانده ليبي، با مشت آهنينش مي‌تواند مانند همتاي مصري‌اش عبدالفتاح سيسي، گزينه خوبي براي كنترل آنها باشد. خليفه حفتر، در نيم قرن گذشته به دليل تولد در منطقه تحت قيموميت ايتاليا، تحصيلات نظامي در اتحاد جماهير شوروي، آموزش تكميلي در مصر، همكاري با دولت‌هاي چاد و زئير و بعد از آن حمايت دولت امريكا، نفوذ موفقي در ميان دولت‌هاي متحد واشنگتن پيدا كرده است. در ماه‌هاي گذشته رسانه‌ها از همكاري روسيه با حفتر براي درمان شبه‌نظاميان مجروح تحت فرمانش، ساخت فرودگاه نظامي از سوي امارات، فروش اسلحه از سوي فرانسه و كارزار بين‌المللي رييس‌جمهور مصر براي شناسايي او به عنوان دولت رسمي ليبي خبر مي‌دهند. اين جنگسالار ليبيايي، حالا سفري اروپايي براي نمايش اقتدار خودش آغاز كرده است. او در سفر به رم روز پنجشنبه با جوزئه كونته، نخست‌وزير ايتاليا و سفير ايالات متحده امريكا در ايتاليا ديدار كرد. او قرار است در طول روزهاي آينده با امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه هم ديدار و گفت‌وگو كند. ماكرون، دو هفته پيش فائز سراج، نخست‌وزير حكومت وفاق ملي ليبي را نيز به حضور پذيرفته بود. فائز سراج از سران اروپا، به‌ويژه فرانسه به‌دليل آنچه «تغيير موضع» و «حمايت از ديكتاتور» مي‌خواند، انتقاد كرده است. رمزي الشاعري، فعال سياسي ليبيايي در يادداشتي براي نيوزويك نوشته است: «خليفه حفتر درست مانند عبدالفتاح سيسي به كشورهاي غربي وعده ثبات و امنيت ليبي مي‌دهد، اما واقعيت اين است كه حكومت او هم درست مانند سيسي، امنيت روي بشكه باروت است.»
جنايات جنگي
خليفه حفتر كه اين روزها در پايتخت‌هاي اروپايي با سران كشورهاي غربي ديدار مي‌كند و همچون يك رهبر سياسي مشروع توسط همتايانش پذيرفته مي‌شود، اخيرا از سوي عفو بين‌الملل به اقداماتي متهم شده كه در ابعاد «جنايت جنگي» ارزيابي مي‌شوند. براساس بيانيه عفو بين‌الملل، تصاوير ماهواره‌اي و اطلاعات ساكنان محلي نشان مي‌دهد كه نيروهاي تحت فرمان حفتر، به صورت عامدانه محلات مسكوني را هدف قرار مي‌دهند و تاكنون چندين حمله به مناطق مسكوني جنوب طرابلس انجام داده‌اند. اين اولين‌بار نيست كه خليفه حفتر به جنايت جنگي متهم مي‌شود، شبه‌نظاميان تحت رهبري حفتر پيش از اين نيز بارها در عمليات خود به اقداماتي در سطح جنايات جنگي متهم شده‌اند، ازجمله كشتار بدون محاكمه اسيران جنگي، شكنجه مخالفان و حمله به مناطق مسكوني ازجمله اقداماتي است كه در طول 8 سال گذشته به شبه‌نظاميان تحت رهبري حفتر نسبت داده شده است.
روياي 50 ساله
حفتر در طول 50 سال گذشته از هيچ تلاشي براي رسيدن به حكومت در طرابلس فروگذار نكرده است. او در كودتاي معمر قذافي همكار او بود و در نظام قذافي به فرماندهي ارتش رسيد، بعدها زماني كه ارتش تحت فرماندهي او در جنگ با چاد شكست خورد، در اسارت نيروهاي چاد، با گروهي ديگر از فرماندهان ليبي به يك ياغي و مخالف قذافي تبديل شد و تلاش كرد تا با پشتيباني چاد عليه قذافي كودتا كند. مدتي بعد مجبور به فرار به پاريس شد تا با پشتيباني فرانسه عليه كشورش توطئه‌چيني كند، اما نهايتا دست روزگار او را به شهر لنگلي، در ايالت ويرجينياي امريكا رساند؛ شهري كه ميزبان ساختمان آژانس اطلاعات مركزي امريكا CIA است. حفتر كه
32 سال پيش از ارتش قذافي اخراج شده بود، خود را ارتشبد خطاب مي‌كند و گروهي شبه‌نظامي با عنوان «ارتش ملي ليبي» تشكيل داده است. اين گروه شبه‌نظامي به لطف كمك‌هاي مالي و سياسي مصر و امارات‌متحده‌عربي، از سال 2017 تاكنون، بخش عمده‌اي از خاك ليبي را تصرف كرده‌اند و اكنون دو ماه است در دروازه‌هاي پايتخت قرار دارند.
دستگاه اطلاعات امريكا، بعد از رويگرداني حفتر از قذافي در اسارت دولت چاد و فرار او به زئير، به اين نظامي پيشين ليبي، شهروندي امريكا اعطا كرد و او را براي سرنگوني حكومت قذافي كه در آن دوران موي دماغ غرب محسوب مي‌شد، تحت حمايت خود در آورد. گردش روزگار درست در شرايطي كه معمر قذافي، خودكامه پيشين ليبي آماده تسليم در برابر غرب مي‌شد، او را به امواج خروشان بهار عربي سپرد، دخالت نظامي ناتو و غرب سقوط قذافي را تسريع كرد تا يكي از آخرين بازماندگان نسل افسران جوان عربي، به دست گروهي از شورشيان در ليبي كشته شود.
با گذشت 8 سال سرنگوني حكومت 40 ساله فردي معمر قذافي، ليبي همچنان دستخوش بحران سياسي و امنيتي است، هر گوشه از اين كشور تحت حاكميت گروهي قرار دارد و شبه‌نظاميان و جنگ‌سالاران بر گوشه گوشه اين كشور حاكمند. اما با افزايش قدرت خليفه حفتر، چه به لحاظ سياسي و چه از نظر نظامي، كم‌كم مناطق بيشتري از خاك ليبي دراختيار اين جنگسالار كهنه‌كار، كه پاسپورت امريكايي را به يادگار از دوران زندگي‌اش تحت حمايت CIA نگه داشته است، قرار مي‌گيرد. تماس تلفني ماه مارس، دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا با حفتر، خطاب كردن او با عنوان «ارتشبد» و تشكر از نقش اين جنگسالار «در ثبات و امنيت ليبي و مبارزه با تروريسم» در كنار تصريح بر «چشم‌انداز مشترك براي آينده ليبي» از يك سو اعتماد به نفس حفتر را افزايش داده و از سوي ديگر رويكرد امريكا و متحدانش در مورد آينده فرآيند سياسي ليبي را بيش از گذشته مورد ترديد قرار داده است.