حقوق اندك براي كاري بزرگ
نيوشا طبيبي
كار حفاظت و مرمت ميراث فرهنگي كاري ظريف و دقيق است كه به جز مهارت به ميهن‌دوستي و غيرت هم نياز دارد. استادان مرمتگر ميراث فرهنگي، سال‌هاي سال با حقوق اندك به كاري بزرگي مشغول بودند و بي‌صدا و بي‌هياهو و عكس در اينستاگرام گذاشتن و مصاحبه كردن، آنچه كه از گذشتگان باقي مانده بود را با عشق و علاقه مرمت و حفظ كردند و رمز و راز كار را به شاگردان‌شان هم آموختند. افسوس كه كار اين بزرگان در وقت خود ديده نشد، امروز هم بسياري از مردم از زحمات مرمتگران و حافظان اين بناها خبر ندارند.
لابد شما هم اين شايعه را شنيده‌ايد كه مي‌گويند بناهاي تاريخي در ايران به خوبي حفاظت نمي‌شوند. واقعيت البته چيز ديگري است. بناهاي مهم تاريخي به‌طور دائم در حال مرمت و بازسازي هستند. از بي‌تدبيري‌ها و نابساماني‌هاي مديريتي در سازمان ميراث فرهنگي درگذريد. معمولا منصب رياست سازمان، جايگاهي سياسي است و به همين دليل كمتر پيش آمده كه رييس سازمان ميراث فرهنگي، واقعا علاقه‌مند به امور ميراثي و تاريخي باشد و كاري ماندگار و درخور براي اين سازمان و كاركنانش انجام دهد.
تغييرات مديريتي در سازمان را بيشتر مي‌توان از روي تركيب بازارها و غرفه‌هايي كه در محوطه‌هاي تاريخي به اجاره در اختيار كاسبكاران مي‌گذارند تشخيص داد. در دوره پيش، عكاسي‌ها در محوطه‌هاي تاريخي به راه افتادند و در دوره‌هايي قهوه‌خانه‌ها و آبميوه‌فروش‌ها!
مسجد جامع اصفهان از مهم‌ترين آثار تاريخ معماري ايران است. اين بنا نمونه‌هاي درخشان معماري از ادوار مختلف تاريخ را در خود دارد. كتيبه‌ها، محراب‌ها و سنگ‌هاي تراش خورده و كاشي‌هاي معرق و مقرنس‌هاي اين بناي عظيم و پرشكوه در جهان بي‌نظير هستند. گنبد پرشكوه اين بنا معروف به گنبد نظام‌الملك، گنبدي آجري است كه با آجرهاي تراشيده و خط كوفي تزيينات ساده‌اي دارد اما در شكوه و عظمت و احساس به كار رفته در آن همتا ندارد. متاسفانه در جوار اين بناي پرشكوه ثبت شده در يونسكو، شهرداري اصفهان اقدام به حفر و احداث زيرگذر بسيار بزرگي كرده و هزاران تن بتن در آنجا به كار برده و شكل حريم تاريخي آن را به كلي از بين برده و بافت قديمي اطراف آن را بر هم زده. به راستي توسعه زيرساخت‌هاي شهري در اولويت هستند يا حفظ چنين گنجينه ارزشمند تاريخي و فرهنگي؟
روشن است كه سازمان ميراث نتوانسته از دارايي‌هاي ملي در برابر تجاوز شهرداري اصفهان- به بهانه توسعه- جلوگيري كند. بايد مديري را كه به هر نحوي در تخريب و صدمه رساندن به ميراث تاريخي كشور نقش دارد به محاكمه كشيد.
متاسفانه در راستاي خصوصي سازي، وظايف حكومتي نيز به بخش خصوصي سپرده شده و شركت‌ها و افراد حقيقي براي مرمت آثار تاريخي انتخاب مي‌شوند. نمي‌دانم روند واگذاري قراردادهاي مرمت تا چه ميزان شفاف هستند، اما در بعضي موارد گويي چيزي كه مورد ارزيابي دقيق قرار نمي‌گيرد ميزان مهارت و تسلط و نتيجه مرمت است. نمونه آن مرمت قسمت بالايي سقف چوبي كاخ چهلستون است. پيمانكار يك ضلع كامل را به سليقه خود تغيير رنگ داده به نحوي كه رنگ استفاده شده به هيچ عنوان با ديگر اضلاع هماهنگي ندارد، متاسفانه دستگاه نظارتي گويي توجهي به كيفيت كار مرمتگران بخش خصوصي ندارد و به همين دليل صدمات گاه جبران ناپذيري به بناها وارد مي‌شوند.