براي نيكي لائودا، مردي كه براي زشت بودن دليل داشت*
فاطمه رضازاده
نيكي لائودا، قهرمان سابق سه دوره فرمول يك روز دوشنبه در سن 70 سالگي درگذشت. شايد خيلي از شما نام لائودا را به خاطر روايت زيباي ران هوارد در فيلم «شتاب» شنيده باشيد. داستان دو رقيب كه دو شخصيت متفاوتي داشتند و حالا لائودا به رقيب و رفيقش جيمز هانت پيوسته است. جيمز هانت انگليسي با آن زندگي لذت‌گرا در كنار نيكي لائوداي آلماني كه زندگي‌اش سراسر تصويرگري فلسفه آلمان بود. سال 1976، در جايزه بزرگ آلمان، نيكي لائودا در يك پيچ و زماني كه سعي داشت از يوخن ماس سبقت بگيرد به‌شدت با گوشه پيست برخورد كرد. فراري او آتش گرفت و دو ماشين ديگر هم با او برخورد كردند. قبل از اينكه راننده‌ها او را بيرون بكشند، لائوداي 27 ساله نزديك يك دقيقه در ماشين گرفتار شده بود. حتي كلاه ايمني او بر اثر اين برخورد از سر او افتاده بود. چند روز قبل از اين حادثه، لائودا پيست نوربورگ را اين‌چنين توصيف كرده بود: «در نوربورگ اگر ماشينت مشكلي داشته باشه، صددرصد مردي.» قبل از شروع رقابت در نوربورگ لائودا تلاش كرد كه اين مسابقه را تحريم كند، تلاشي كه به خاطر عدم استقبال ساير رانندگان شكست خورد. گفته مي‌شود يكي از اصلي‌ترين مخالفان لغو مسابقه هم كسي نبود جز جيمز هانت! پيست نوربورگ خطرناك‌ترين پيست در آن زمان به حساب مي‌آمد. باريك بود، دست‌اندازهاي زيادي داشت و پر بود از قسمت‌هايي كه آتش‌نشانان توانايي دسترسي به آن را نداشتند. بهاي اثبات درست بودن نظر لائودا، تصادف هولناكي بود كه نزديك بود به زندگي او پايان دهد.
اما مشكل اصلي لائودا بعد از آن تصادف سوختگي نبود، بلكه استنشاق گازهاي سمي ناشي از آتش گرفتن فراري‌اش آسيب سختي به ريه‌هاي او وارد كرد. چهار يا پنج روز بعد از تصادف بود كه بالاخره پزشكان اعلام كردند كه ديگر جان او در خطر نيست. كساني كه تصور مي‌كردند دوران ورزشي او تمام شده از عزم قدرتمند او خبر نداشتند. 40 روز بعد لائودا به پيست مسابقات بازگشت. واتسون هم‌تيمي لائودا درباره اين بازگشت سريع گفت: «مسابقه دادن فقط بعد از 40 روز از آن حادثه، شجاعانه‌ترين حركتي بود كه من از يك ورزشكار ديدم.» خود لائودا بعدها به جيمز هانت در مورد زنده ماندش و بازگشتش به مسابقات گفت: «موقعي كه روي تخت بيمارستان افتاده بودم و داشتند ريه‌هايم را تخليه مي‌كردند و من بين مرگ و زندگي دست و پا مي‌زدم، تنها چيزي كه باعث شد زنده بمانم اين بود كه از تلويزيون مي‌ديدم تو داري امتيازهاي مرا يكي پس از ديگري مي‌گيري.»او در جايزه بزرگ مونتزا شركت كرد و با وجود بانداژ، داشتن سوختگي درجه يك تا سه روي سر و دستانش و استنشاق گازهاي سمي كه به‌شدت به ريه‌هايش آسيب زده بودند، چهارم شد. در آن سال فقط دو مسابقه را از دست داد و هنوز سه امتياز از هانت جلوتر بود. جايزه بزرگ ژاپن بود كه تكليف قهرمان فرمول يك آن سال را مشخص كرد. به خاطر هواي باراني و سر بودن پيست او از ادامه مسابقه خودداري كرد. درباره اين تصميم گفت: «مسخره بود. به خاطر يه قرارداد تلويزيوني احمقانه بايد مسابقه مي‌داديم و جونمون رو به خطر مي‌نداختيم. هيچ‌كس نمي‌تونست چيزي ببينه. فاجعه بود. پس من گفتم كه يك قرارداد تلويزيوني دليل كافي واسه مسابقه دادن نيست. به فراري گفتم يه دور رانندگي مي‌كنم و يه دور هم رانندگي كردم. بعدش ايستادم و پشيمون هم نيستم.»
تصادف سال 1976 مشكلات زيادي براي او به‌وجود آورد. يك گوشش را از دست داد و در سال 1997 و 2005 دو عمل پيوند كليه انجام داد. تابستان گذشته پزشكان مجبور شدند كه به‌طور اورژانسي ريه او را پيوند بزنند. پزشك او اعلام كرد كه مرگ او علت مشخصي نداشت، پروسه طولاني‌مدتي بود كه در پايان جان بيمار را گرفت. لائودا علاقه خاصي به خلباني هم داشت، خطوط هواپيمايي «لائودا» را نيز اداره مي‌كرد.
لوئيز هميلتون قهرمان جهان درباره مرگ لائودا نوشت: «سخته كه باور كنم كه رفتي. دلم براي حرفامون، خنده‌هامون و بغل‌هاي گرممون بعد از بردن مسابقات با هم تنگ ميشه. خدا روحت رو در آرامش قرار بده. مرسي كه نور روشني توي زندگي‌ام بودي. اگر خانواده‌ات به من احتياج داشته باشند كنارشون خواهم بود. دوست دارم رفيق.»
* «من واسه زشت بودنم دليل دارم، بيشتر مردم بي‌دليل زشتن». نيكي لائودا