ژاپن براي به دست آوردن دل ترامپ تلاش مي‌كند
مهمان ويژه امپراتور
شهاب شهسواري
شينزو آبه يا آن‌گونه كه وزارت خارجه ژاپن از رسانه‌هاي خارجي خواسته است آبه شينزو، 4 سفر هيجان‌انگيز و ويژه براي دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا تدارك ديده است. احساس مثبت دونالد ترامپ نسبت به اين برنامه‌ريزي ويژه در سخنراني‌ها و پيام‌هايش در شبكه‌هاي اجتماعي مشخص بود، او بارها تاكيد كرد كه مهمان افتخاري امپراتور ژاپن «در مهم‌ترين رويداد سياسي ژاپن در 200 سال گذشته» است و اولين مقام خارجي است كه براي ديدار با ناروهيتو، امپراتور جديد به اين كشور شرق آسيا سفر مي‌كند. آبه برنامه‌هايي ويژه از جمله بازديد از بزرگ‌ترين ناو جنگي نوساز ژاپن و جايگاه ويژه تماشاي مسابقات كشتي سومو (ورزش سنتي ژاپن) را براي رييس‌جمهور امريكا در نظر گرفته است و البته يك بعدازظهر سرگرم‌كننده براي دو رهبر كه با هم به ورزش مورد علاقه ترامپ، گلف، بپردازند. اين سفر نسبتا تشريفاتي، دومين سفر ترامپ به ژاپن است، او قرار است كه يك ماه ديگر براي شركت در اجلاس گروه 20 براي بار سوم به ژاپن سفر كند.
تحليلگران معتقدند كه شينزو آبه، سرمايه‌گذاري زيادي روي رابطه شخصي با دونالد ترامپ كرده و اميدوار است با استفاده از اين رابطه شخصي بتواند سياست‌هاي ترامپ را به نفع ژاپن تغيير دهد. ايچيرو فوجيساكي، سفير پيشين ژاپن در ايالات متحده امريكا مي‌گويد: «خيلي‌ها معتقدند كه چون ترامپ علاقه‌اي ندارد كسي او را نصيحت كند، بهتر است آبه هم از در نصيحت وارد نشود. به هر تقدير آبه مي‌داند كه براي بستن معاهده با امريكايي‌ها بهتر است كه با آنها دوست شود. به اضافه اينكه وقتي روابط‌مان با امريكايي‌ها خوب باشد، چيني‌ها هم حساب كار دست‌شان مي‌آيد.»
پرونده كره شمالي
ساعاتي پيش از ورود ترامپ به توكيو، جان بولتون، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا در ديداري با نخست‌وزير ژاپن در مورد مسائل امنيتي جاري ميان دو كشور، به ويژه پرونده كره شمالي ديدار و گفت‌وگو كرد. گفت‌وگوها در مورد وضعيت كره شمالي در ژاپن بعد از آن روي مي‌دهد كه مذاكرات ميان رهبران كره شمالي و امريكا بعد از جلسه بي‌نتيجه در پايتخت ويتنام به بن‌بست رسيد و دولت كره‌شمالي آزمايش‌هاي موشكي خود را از سر گرفت. جان بولتون، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا بعد از ديدار با نخست‌وزير ژاپن در برابر خبرنگاران تاكيد كرد كه به اعتقاد او آزمايش‌هاي موشكي جديد كره شمالي «نقض قطعنامه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد است.» رهبر كره شمالي آزمايش‌هاي اخير را نشانه آمادگي كشورش براي مقابله با هرگونه تهديد خارجي برشمرده است. روز جمعه وزارت خارجه كره شمالي با صدور بيانيه‌اي تاكيد كرده‌بود كه «مادامي كه سياست واشنگتن در قبال پيونگ‌يانگ تغيير عمده‌اي نكند، هيچ مذاكره ديگري ميان دو كشور انجام نخواهد شد.» با وجود بن‌بست در مذاكرات كره شمالي و امريكا، نخست‌وزير ژاپن تاكيد كرده است كه قصد دارد بدون هيچ پيش‌شرطي با كيم جونگ اون رهبر كره شمالي ديدار كند. تا پيش از اين رهبران ژاپن، پيش‌شرط تعيين سرنوشت شهروندان ربوده‌شده ژاپني را براي مذاكره ميان ژاپن و كره شمالي مطرح مي‌كردند.
دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا در بدو ورود به ژاپن، موضوع خريدهاي نظامي توكيو از واشنگتن را به عنوان يكي از اهداف سفر خودش به اين كشور عنوان كرد. پرونده هسته‌اي كره شمالي، اين بهانه را در اختيار امريكا قرار مي‌دهد كه حجم بيشتري سلاح و كالاي نظامي به كشورهاي شرق آسيا صادر كند و در عين حال براي چتر هسته‌اي دفاعي خود بر فراز اين كشور منت بيشتري بر سر دولت‌هاي ژاپن و كره جنوبي بگذارد. ترامپ در بدو ورود به ژاپن در محل اقامت سفير امريكا در توكيو با مديران كمپاني‌هاي ژاپني ديدار و گفت‌وگو كرد. او در ديدار با مديران ژاپني خواستار سرمايه‌گذاري هر چه بيشتر ژاپني‌ها در اقتصاد امريكا شد و همچنين بر اهميت خريدهاي تسليحاتي ژاپن براي بهبود روابط دو كشور تاكيد كرد. به تازگي دولت ايالات متحده امريكا قرارداد بزرگ فروش 147 جنگنده مدرن اف35 را به ژاپن تاييد كرده است.
جنگ خودرو
اما بزرگ‌ترين تهديدي كه بر روابط توكيو و واشنگتن امريكا سايه افكنده است، تهديد جنگ تجاري و افزايش تعرفه‌هاي امريكا بر واردات كالا از ژاپن است. به گزارش بلومبرگ، توشيميتسو موتجي، وزير اقتصاد ژاپن در جريان سفر هيات امريكايي به توكيو با رابرت لايتهايزر، نماينده تجاري رييس‌جمهور امريكا ديدار مي‌كند. ترامپ هفته پيش فرماني اجرايي صادر كرده بود كه براساس آن واردات خودرو و قطعات آن از خارج از امريكا، تهديد امنيت ملي محسوب مي‌شود. براساس اين فرمان دولت‌هاي خارجي تنها 180 روز فرصت دارند تا شرايط جديدي براي صادرات خودرو و قطعات آن به خاك امريكا تعيين كنند. ترامپ تهديد كرده است كه بعد از اين ضرب‌الاجل 180 روزه «اقدام‌هاي شديدتري» عليه صادركنندگان خودرو به امريكا اتخاذ خواهد كرد. ناظران معتقدند كه تهديد به اقدامات تنبيهي بيش از هر جاي ديگر به صنايع خودروسازي ژاپن و اتحاديه اروپا آسيب مي‌رساند. توليدكنندگان ژاپني پيش از اين به دليل وضع تعرفه‌هاي تنبيهي امريكا براي صادرات آلومينيوم، آسيب ديده‌اند. تهديد به افزايش تعرفه‌هاي خودرو نيز با واكنش تند توليدكنندگان ژاپني مواجه شد. كمپاني تويوتا موتور با صدور بيانيه‌اي به‌شدت اين ضرب‌الاجل امريكا را محكوم و اظهار كرد به نظر مي‌رسد ايالات متحده امريكا كوچك‌ترين احترامي براي سرمايه‌گذاري‌هاي اين كمپاني در خاك امريكا و فرصت‌هاي شغلي كه براي امريكايي‌ها ايجاد كرده است، قائل نيست. انجمن توليدكنندگان خودروي ژاپن هم با صدور بيانيه‌اي تاكيد كرد كه تصميم اخير دولت امريكا «به‌شدت نااميدكننده» بود. جونجي ناكاگاوا، كارشناس ژاپني به بلومبرگ مي‌گويد: «دعوا در مورد صنعت خودرو، مهم‌ترين فرصت براي شينزو آبه، نخست‌وزير ژاپن است كه ادعاي اثربخشي رابطه شخصي خود با ترامپ را در بوته آزمايش بگذارد، اگر شينزو آبه موفق شود كه آسيب‌هاي تصميم دولت امريكا در مورد خودرو را كنترل كند، آنگاه مي‌توان گفت كه سياست او در دوستي ويژه با دونالد ترامپ منطقي است اما من مطمئن نيستم كه اين روش نتيجه‌بخش باشد و اصلا به آينده خوش‌بين نيستم.»
آيا ايران در دستور كار است؟
رسانه‌هاي ژاپني در روزهاي گذشته از احتمال سفر نخست‌وزير ژاپن به تهران خبر داده‌اند؛ سفري منحصر به فرد در 40 سال گذشته كه قرار است به دعوت رييس‌جمهور اسلامي ايران در اواخر خرداد ماه جاري انجام شود. خبر سفر احتمالي شينزو آبه به تهران، سال گذشته هم از سوي رسانه‌هاي ژاپني منتشر شده‌بود اما به سرعت توسط مقام‌هاي رسمي دو كشور تكذيب شد. اين‌بار اما شرايط متفاوت از گذشته است. يك سال بعد از خروج ايالات متحده امريكا از برجام و اجراي سياست موسوم به فشار حداكثري، ايران اقدام‌هاي متقابل خود را براي وادار كردن طرف‌هاي باقيمانده در برجام براي اجراي تعهدات‌شان در اين توافق آغاز كرده است. همزمان دولت ايالات متحده امريكا معافيت همه كشورها از جمله ژاپن را براي واردات نفت ايران لغو و تهديد كرده است كه هر كشوري اقدام به واردات نفت از ايران كند، تحريم خواهد شد. ژاپن كه در طول دهه‌هاي گذشته يكي از خريداران ثابت بخشي از نفت خام ايران و از متحدان نزديك امريكا محسوب مي‌شود، نسبت به افزايش تنش‌هاي ميان تهران و واشنگتن ابراز نگراني كرده است. سه هفته پيش ياسوتوشي نيشيمورا، معاون دبير كابينه ژاپن، بلافاصله بعد از لغو معافيت‌هاي نفتي امريكا به خبرنگاران گفت كه ژاپن قصد ميانجي‌گري ميان تهران و واشنگتن براي كاهش تنش‌ها دارد. او ضمن اينكه تاكيد كرد ژاپن از اقدام ايران در اجراي تعهداتش در برجام مطلع است، گفت: «ما قصد داريم با استفاده از روابط دوستانه سنتي‌مان با ايران، به امنيت و صلح منطقه كمك كنيم.» يك هفته بعد از اين اظهارات بود كه محمد جواد ظريف وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران در سفري از پيش اعلام نشده به ژاپن رفت. به گفته ظريف اين سفر به درخواست همتاي ژاپني او تارو كونو انجام شد. چند روز بعد از گفت‌وگوي ظريف با همتاي ژاپني‌اش و نخست‌وزير اين كشور شينزو آبه، تلويزيوني ان‌اچ‌كي ژاپن از احتمال سفر آبه به تهران تا 20 روز ديگر خبر داد. هر چند رسانه‌هاي ژاپني اين سفر را مشروط به مشورت‌هاي آبه با ترامپ در سفر رييس‌جمهور امريكا به اين كشور اعلام كرده‌اند، در تهران هنوز مقام‌هاي رسمي، وقوع اين سفر را تاييد نكرده‌اند. به احتمال زياد بعد از پايان ديدار ترامپ از ژاپن، توكيو موضع روشن‌تري در مورد احتمال سفر نخست‌وزير ژاپن به تهران خواهد گرفت.