تكرار ادعاهاي متناقض رييس‌جمهور امريكا در مورد ايران
گلف، ضيافت و سومو بدون دستاورد ديپلماتيك
شهاب شهسواري
شاه‌بيت سفر دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا به ژاپن، نمايش رابطه گرم و صميمانه ميان او و نخستوزير ژاپن، آبه شينزو* بود، هر چند در مسائل عمده دوجانبه توافق عمده‌اي ميان آنها وجود نداشت. ضيافت امپراتور ژاپن همراه با سان ديدن ترامپ به عنوان مهمان ويژه از نظاميان ژاپني، تماشاي بازي كشتي سومو(ورزش سنتي ژاپن) و اهداي اولين كاپ رياست‌جمهوري امريكا به برنده مسابقات از سوي ترامپ و يك دور بازي گلف و ارسال عكس سلفي از ميان زمين گلف به شبكه‌هاي اجتماعي، مهم‌ترين اتفاقاتي بود كه در سفر رييس‌جمهور امريكا به ژاپن افتاد. رهبران ژاپن و امريكا در پاسخ به سوالات مكرر خبرنگاران در مورد نتيجه مذاكرات‌شان در مورد تجارت دوجانبه، پاسخ روشني ندادند و بر موضع‌گيري‌هاي قبلي خود تاكيد كردند. در مورد كره شمالي، ترامپ بر خلاف آبه اظهار كرد كه هيچ تهديدي از آزمايش‌هاي جديد موشكي كره شمالي احساس نمي‌كند و حاضر نشد كه اين اقدام را نقض قطعنامه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد توصيف كند. در مورد ايران هم بر خلاف آبه شينزو كه تاكيد كرد بر موضع‌گيري قبلي دولتش در مورد حمايت از برجام حمايت مي‌كند، دونالد ترامپ بار ديگر مانند يك نوار ضبط شده ادعاهاي پيشين خودش را در مورد فاجعه‌بار بودن و ناكارآمد بودن برجام و اثرات پردامنه اقدامش در «نابودي و از هم پاشاندن برجام» تكرار و ادعا كرد «ايران در همه حمله‌هاي بزرگ سال‌هاي پيش خاورميانه دست داشت اما از زماني كه من از توافق هسته‌اي خارج شدم به يك كشور ديگر تبديل شده و در حال بيرون رفتن از منطقه است!» با اين حال ترامپ ادعا كرد، آماده گفت‌وگو با مقام‌هاي ايران است تا به يك توافق جديد برسد، آن هم فقط در مورد سلاح‌هاي هسته‌اي.
دنبال تغيير نظام ايران نيستم
دونالد ترامپ در نشست خبري مشترك با نخستوزير ژاپن تاكيد كرد كه آمادگي دارد با جمهوري اسلامي ايران به توافقي جديد دست پيدا كند. ترامپ در عين حال تاكيد كرد كه «قصد دارم با همين نظام حاكم در ايران به توافق برسم و بگذاريد روشن بگويم به هيچ‌وجه قصد تغيير نظام در ايران را نداريم.» وي گفت تنها انتظارش از ايران اين است كه «بشنوم سلاح هسته‌اي نمي‌خواهند!» ترامپ كه كشورش يكي از بزرگ‌ترين ذخاير سلاح‌هاي هسته‌اي در جهان را در اختيار دارد و پيشتاز رقابت تسليحات هسته‌اي محسوب مي‌شود، مدعي شد:«همين حالا هم مشكلات عديده‌اي به دليل سلاح هسته‌اي در جهان داريم، نمي‌خواهيم ايران هم به جمع دارندگان تسليحات هسته‌اي اضافه شود.» اين اظهارات در شرايطي بيان شده كه جمهوري اسلامي ايران همواره تلاش براي دستيابي به سلاح‌هاي هسته‌اي را محكوم كرده است و 4 سال پيش با امضاي توافق هسته‌اي برجام به گفته مديركل آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي «شديدترين نظارت‌ها در تاريخ» را براي برنامه هسته‌اي خود پذيرفته است. يك سال پيش دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا به صورت يكجانبه كشورش را از برجام خارج كرد و تحريم‌هايي كه بر اثر اين توافق لغو شده بود، دوباره اعمال كرد. ترامپ تاكنون اظهارات متناقض زيادي در مورد ايران بيان كرده است، يك بار تهديد به پايان رسمي ايران را منتشر مي‌كند، يك بار ايرانيان را ملت تروريست مي‌خواند و همزمان مي‌گويد «از توان بالقوه ايران باخبرم و مي‌خواهم ايران را به كشور بزرگ تبديل كنم!»
مشورت آبه با ترامپ براي سفر به تهران
آبه شينزو بر پايبندي دولتش به برجام تاكيد كرد و گفت:«ما موضع خود را درباره برجام اعلام كرده‌ايم. صلح و ثبات در غرب آسيا براي ژاپن، امريكا و تمام جهان مهم است. هر كاري كه ژاپن بتواند براي ارتقاي صلح و ثبات در منطقه انجام دهد، دريغ نمي‌كنيم. همكاري نزديكي با امريكا خواهيم داشت تا تنش‌هاي حول ايران را كاهش دهيم. اين(تنش‌ها) نبايد به درگيري مسلحانه ختم شود.» دولت ژاپن از 3 هفته پيش و بعد از لغو معافيت‌هاي واردات نفت ژاپن و 7 كشور ديگر براي واردات نفت از ايران، اعلام آمادگي كرد تا براي تنش‌زدايي در روابط تهران و واشنگتن ميانجي‌گري كند. دو هفته پيش نيز محمدجواد ظريف، وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران با دعوت تارو كونو، همتاي ژاپني‌اش راهي توكيو شد تا در خصوص مسائل جاري گفت‌وگو كند. بعد از اين سفر بود كه رسانه‌هاي ژاپني از سفر قريب‌الوقوع نخستوزير ژاپن به ايران(تا نيمه‌هاي ماه ژوئن خبر دادند) به گزارش شبكه خبري ان‌اچ‌كي ژاپن، آبه شينزو قصد داشت پيش از اين سفر با دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا در مورد ميانجي‌گري ميان دو كشور مشورت كند. در نشست خبري رهبران ژاپن و امريكا كه صبح روز دوشنبه برگزار شد، آبه شينزو از اظهارنظر در مورد سفرش به تهران سر باز زد اما تاكيد كرد كه «موضع ژاپن در مورد برجام همان موضع اعلام شده قبلي است و اين كشور به صلح و ثبات در خاورميانه اهميت بسيار زيادي مي‌دهد.» دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا در آغاز سفرش به ژاپن گفته بود كه از روابط دوستانه سنتي ايران و ژاپن آگاه است و خبر دارد كه «نخستوزير ژاپن قصد دارد از اهرم اين رابطه سنتي براي ميانجي‌گري ميان تهران و واشنگتن استفاده كند.» هنوز منابع رسمي در تهران و توكيو، تاريخي دقيق براي سفر احتمالي آبه شينزو به تهران كه در پاسخ به دعوت رسمي حسن روحاني، رييس‌جمهور اسلامي ايران انجام مي‌شود، اعلام نكرده‌اند.
اختلافات تجاري
رييس‌جمهور امريكا در نشست خبري خود با نخستوزير ژاپن بر اهميت كاهش دادن كسري تراز تجاري امريكا با ژاپن تاكيد كرد و اختلاف ميزان صادرات و واردات دو كشور را «بسيار بزرگ» توصيف كرد. اما مهم‌ترين سوالي كه خبرنگاران ژاپني از نخستوزير كشورشان داشتند، مساله تعرفه‌هاي واردات خودرو بود. دولت ترامپ چند روز قبل از سفر به ژاپن با صدور فرماني اعلام كرد كه تنها 6 ماه به كشورهاي خارجي فرصت مي‌دهد تا سياست‌هاي خود را در مورد صادرات خودرو به ايالات متحده امريكا عوض كنند وگرنه با جريمه‌هاي تعرفه‌اي سنگين مواجه خواهند شد. ترامپ در سخنان خود خطاب به كمپاني‌هاي خارجي براي چندمين بار تاكيد كرد «اگر مي‌خواهيد تعرفه ندهيد، كارخانه‌هاي خود را به امريكا بياوريد.» در برابر آبه شينزو با اشاره به گفت‌وگوهاي جاري ميان وزير اقتصاد ژاپن با نماينده تجاري امريكا گفت كه بر اساس بيانيه مشترك نشست قبلي‌اش با رييس‌جمهور امريكا براي توافق تجاري با ايالات متحده امريكا براي جلوگيري از تعرفه بر صادرات خودروهاي ژاپني تلاش مي‌كند.هيچ يك از دو طرف حاضر به اعلام تاريخي براي نتيجه مذاكرات تجاري ميان دو طرف و احتمال وضع تعرفه يا تحريم بر خودروهاي ژاپني نشدند. پيش از اين دولت ژاپن بدون رسيدن به توافقي با دولت ترامپ براي صادرات فولاد و آلومينيوم، مشمول تعرفه‌هاي واردات اين فلزها در امريكا شده بود اما وضع تعرفه‌هاي تازه در مورد خودرو كه هدف اصلي آن تحت فشار قرار دادن صنايع خودروسازي اتحاديه اروپا و ژاپن است، مي‌تواند اثر شديدي بر روابط تجاري دوجانبه توكيو و واشنگتن داشته باشد. آبه گفت كه رييس‌جمهور امريكا در گفت‌وگو با او موافقت كرده كه به روند گفت‌وگوهاي تجاري سرعت ببخشد و ترامپ هم تاكيد كرد، اميدوار است خيلي خيلي زود يك توافق تجاري جديد ميان دو كشور امضا شود. همزمان دونالد ترامپ كه در بدو حضورش در كاخ سفيد مشاركت امريكا در مذاكرات توافق چندجانبه «شراكت دو سوي اقيانوس آرام (TPP) را لغو كرده بود، بار ديگر تاكيد كرد كه «توافق‌هاي تجاري ديگر كشورها» هيچ مسووليتي براي امريكا ايجاد نمي‌كند.همزمان با ژاپن، مذاكرات تجاري ميان امريكا با چين هم به تازگي به بن‌بست خورده است. با اين حال دونالد ترامپ با تكرار ادعاهايش در اين مورد كه «صدها ميليارد دلار تعرفه كالاهاي وارداتي از چين به جيب ماليات‌دهندگان امريكايي مي‌رود» تاكيد كرد كه حاضر به «بازمذاكره توافق با چين» نيست. ترامپ مدعي شد:«من فكر مي‌كنم با ژاپن به يك توافق تجاري برسيم. تصور مي‌كنم با چين هم در روزگاري در آينده به توافق برسيم. تصور نمي‌كنم آنها توانايي داشته باشند صدها ميليارد دلار بالاي تعرفه‌ها پول بدهند.» دونالد ترامپ يك ماه ديگر بار ديگر به ژاپن بازمي‌گردد تا همراه با رهبران ديگر در نشست گروه جي20 در اوزاكاي ژاپن مشاركت كند. پيش‌بيني مي‌شود در حاشيه اين اجلاس ترامپ با رهبران چين و روسيه هم ديداري داشته باشد.
آبه نگران كره شمالي، ترامپ بي‌خيال
دونالد ترامپ بر خلاف مشاور امنيت ملي‌اش كه روز جمعه به شدت از دولت كره شمالي به دليل آزمايش موشك‌هاي ميان‌برد انتقاد كرده بود، تاكيد كرد كه «شخصا هيچ احساس خطري از اين آزمايش‌ها نكرده است.» اين اظهارات ترامپ با موضع‌گيري نخستوزير ژاپن هم كه گفت اين آزمايش‌ها را نقض قطعنامه‌هاي شوراي امنيت مي‌داند، تفاوت داشت. ترامپ در برابر تاكيد كرد كه از نظر او كيم جونگ اون، يك فرد بسيار باهوش است كه احتمالا اين آزمايش‌هاي موشكي را براي «جلب‌توجه» انجام داده است. ترامپ تاكيد كرد:«تنها چيزي كه من مي‌دانم اين است كه هيچ آزمايش هسته‌اي انجام نشده، هيچ موشك بالستيكي از اين كشور پرتاب نشده، هيچ موشك دوربردي پرتاب نشده است و روزگاري ممكن است كه توافقي به دست بيايد.» او در ادامه تاكيد كرد كه براي رسيدن به توافق با كره شمالي هيچ عجله‌اي ندارد. با وجود اختلاف نظر ترامپ و آبه در مورد آزمايش‌هاي موشكي كره شمالي كه از سوي نخستوزير ژاپن «بسيار نگران‌كننده و تهديدآميز» توصيف شد، دو رهبر بر اهميت موضوع «شهروندان ربوده شده ژاپني» با يكديگر توافق داشتند. ترامپ كه بخشي از سفر 4 روزه‌اش را به ديدار با خانواده افرادي كه تصور مي‌شود توسط كره شمالي ربوده شده باشند، اختصاص داد در گفت‌وگو با آبه تاكيد كرد كه از اهميت اين موضوع براي توكيو آگاه است و سرنوشت ربوده شدگان ژاپني را از جمله اولويت‌هاي هر توافقي با كره شمالي مي‌داند.
كنايه انتخاباتي ترامپ با استناد به كيم
بر خلاف ديگر روساي جمهور امريكا كه غالبا در سفرهاي خارجي و در خاك كشورهاي ديگر مسائل رقابت‌هاي سياسي داخلي را مطرح نمي‌كردند، ترامپ در نشست خبري‌اش با آبه شينزو حاضر نشد، لذت تحقير و توهين رقباي انتخاباتي‌اش را كنار بگذارد. نام بايدن در اشاره به مذاكرات پيشين توافق تجاري TPP و برجام مطرح شد و او در پاسخ به سوالي در مورد اينكه تا چه اندازه از تصميم‌هاي دولت قبل به ويژه جو بايدن كه معاون اول رييس‌جمهور پيشين و نامزد پيشتاز حزب رقيب در انتخابات پيش روي امريكاست، دفاع مي‌كند، گفت:«اصلا ازش خوشم نمي‌آيد. كيم جونگ اون يك بيانيه صادر كرد و گفت كه جو بايدن يك آدم با بهره هوشي بسيار پايين است. فكر كنم در اين زمينه با كيم كاملا موافق باشم.»
توضيح
تاور كونو، وزير خارجه ژاپن هفته گذشته در مصاحبه‌اي از رسانه‌هاي جهان خواسته است تا نام نخستوزير اين كشور را بر اساس قواعد نگارش ژاپني و مشابه ديگر كشورهاي شرق آسيا از زمان آغاز دوره امپراتوري جديد، به ترتيب صحيح، ابتدا نام خانوادگي و سپس نام كوچك، بيان كنند. به همين دليل نام نخستوزير ژاپن در اين گزارش به صورت «آبه شينزو» نوشته‌شده است.