درباره قصور صدا و سيما در انتخاب مداح‌ها در مناسبت‌هاي مختلف
آنچه البته به جايي نرسد...
گروه ادب و هنر
يكي ازموضوعاتي كه اين روزها نقل محافل فرهنگي- مذهبي‌است. اهانت يك مداح به «خلفاي راشدين» و «عايشه»، همسر پيامبر اسلام(ص) است. گرچه اين سهل‌انگاري و عدم مديريت برنامه باعث شد كه عبدالعلي علي عسگري رييس سازمان صدا و سيما، جواد رمضان‌نژاد مدير شبكه پنج را اخراج كند اما قصور صورت گرفته و ابعاد رواني آن بيش از چنين اقدامي، احساسات نگران پيرامون دامن‌زدن به تفرقه‌بين شيعه و سني را بر انگيخته كرد؛ موضوعي كه هنوز هم آنگونه كه بايد و شايد رنگ فراموشي به خود نگرفته و گلايه‌هايي از سوي اقشار مختلف مردم را باعث شده است. ماجرا از اين قرار است كه يك مداح، در شب تولد حضرت امام حسن(ع) از صفاتي توهين‌آميز استفاده كرد و بدون توجه به توصيه‌هاي هميشگي بزرگان كشور ازجمله رهبر معظم انقلاب اسلامي، موجب رنجش خاطر برادران، خواهران و علماي بزرگوار اهل سنت شد. جداي از اينكه آقاي «احمدقدمي» نسبتي با آقاي احمدي‌نژاد داشته باشد يا نداشته باشد يا اصولا صلاحيت يدك‌كشيدن عنوان «مداح‌اهل‌بيت(ع)» را داشته باشد يا نداشته باشد، بايد پرسيد انتخاب يك مداح آن هم در برنامه‌هاي زنده و در شبي حساس، داراي چه سازوكاري در سيستم عريض و طويل صدا و سيماست؟ البته احضار مداح خاطي و چند ساعت بازداشت او و رفت‌و آمد به دادسراي رسانه و آزادي با تامين قرار كيفري، نشان‌دهنده عمق نوعي احساس مسووليت از سوي محاكم ذيربط‌است اما بايد پرسيد كه چنين حرف‌ها و حديث‌ها قرار است تا كي ادامه يابد؟ پيش‌تر مشاهده شده كه بر زبان راندن چنين الفاظي توسط چند مداح ديگر و حتي چند مجري تلويزيون و حتي يك طنزپرداز مشهور هم اتفاق افتاده و از برنامه‌هاي پرطرفدار صدا و سيما پخش شده و بازتابي منفي داشته است اما تاكنون هيچ حركتي مبني بر ريشه‌كن شدن اين نوع نگاه را شاهد نبوده‌ايم. اخراج چند مدير و چند برنامه‌ساز ممكن است تا حدودي به عنوان مسكن عمل كند اما وجدان جمعي و همچنين قلب‌هاي تپنده براي حفظ امنيت‌ملي و به دورماندن از تفرقه‌هاي فرقه‌اي قطعا به اين اندك رضايت نخواهند داد. آنها بدون شك خواهند پرسيد كه يك مداح زماني كه حرف‌هاي يكي از بلندپايه‌ترين شخصيت‌هاي نظام مبني بر ممنوعيت سخنان تفرقه‌افكنانه را ناديده مي‌انگارد و درست برعكس آن عمل مي‌كند، دردرجه نخست چگونه سر ازخانه مداحان درآورده و اصولا پيرو چه نوع نگاهي در راه پيشبرد اهداف متعالي انقلاب‌اسلامي‌است و چه هدفي را از سرپيچي به فرامين دنبال مي‌كند؟ عكس‌العمل‌هاي بسياري از شخصيت‌هاي سياسي و فرهنگي نظام، مبني بر بازتاب گسترده اعمال تهديدگر امنيت رواني جامعه توسط صدا و سيما نشان مي‌دهد كه قاطبه مردم و مديران و مسوولان ارشد، دوري جستن از ايجاد تنازعات فرقه‌اي‌است. البته اين را هم بايد گفت كه موج اميدوار‌كننده حفظ وحدت اسلامي دركشوربيش از هر جاي ديگر از سوي مسوولان بلندپايه خود سازمان صدا و سيما ايجاد شد و مرتضي ميرباقري معاون اين سازمان از صحبت‌هاي اين مداح در ميانه پخش زنده مراسم جشن و مولودي‌خواني اظهار تاسف كرد و گفت كه آنچه اتفاق افتاده «خارج از اراده مديران شبكه» بوده است.او با عذرخواهي از برادران و خواهران و علماي بزرگوار اهل‌سنت اعلام كرده هم مدير و تهيه‌كننده و ناظر اين برنامه اخراج و هم شخص مدير شبكه پنج سيما به‌دليل اين كوتاهي توبيخ شده است. معاون صدا و سيما همچنين گفته رسانه ملي از اين فرد به محاكم قضايي «شكايت» خواهد كرد چرا كه اين مداح «بدون هيچ گونه هماهنگي و به‌صورت ناگهاني از آنتن زنده سوء‌استفاده كرده و مطالبي نامربوط و خلاف بيان كرده است بود. او همچنين گفته كه به صورت حضوري از نمايندگان محترم اهل‌سنت مجلس عذرخواهي خواهد كرد و آنها را در جريان پيگيري‌ها قرار خواهد داد. يكي از شخصيت‌هاي سياسي كه به موقع به اين مساله واكنش نشان داد، علي لاريجاني، رييس مجلس شوراي اسلامي بود. او در جلسه علني روز شنبه مجلس، در پاسخ به تذكر عليرضا سليمي، نماينده محلات، درباره «پخش مسائل تفرقه‌برانگيز» از صدا و سيما گفت: «صدا و سيما بايد از طرح مسائل اختلافي بين مذاهب پرهيز كند و همه رسانه‌ها نيز بايد دقت لازم را در اين زمينه داشته باشند.» دركنار اعتراض شخصيت‌هاي مذهبي و سياسي، چهره‌هايي از عالم فرهنگ و هنر هم در اين رابطه واكنش نشان دادند. اسماعيل اميني، شاعر و استاد دانشگاه در اين رابطه مي‌گويد كسي كه ذاكر اهل‌بيت(ع) است بايد در حرف‌ها و اظهارنظرهايش ملاحظه كند تا در چارچوب ارزش‌هاي ديني باشد؛ مداح نمي‌تواند پسند شخصي خود را لحاظ كند، اما برخي از آقايان اين ملاحظات را ندارند. او درباره مداحي‌هايي كه از صدا و سيما پخش مي‌شود هم معتقد است كه برخي از مداحان شعرهاي خوبي انتخاب كرده و خوب هم اجرا مي‌كنند كه بر ترويج فرهنگ ديني تأثير مثبتي دارد اما عده ديگري هم هستند كه خيلي وسواس و دقت كافي در انتخاب شعرهاي‌شان ندارند و گاهي غلط‌هاي بارز معنايي و تاريخي در شعرهاي‌شان وجود دارد. گاهي هم وسط مداحي حرف‌هايي مي‌زنند كه از شعرها هم بدتر است.
گمان من اين است كه اگر اين آقايان در مجلس و هيات خودشان شلخته كار مي‌كنند، تلويزيون بايد دقت داشته باشد تا هر چيزي را پخش نكند و به ذاكري كه اعتمادي به سواد، توانايي و پيشينه‌اش نيست تريبون مستقيم ندهد. به هر حال اين بي‌ملاحظگي‌ها هست. اميني دليل اين بي‌ملاحظگي‌ها را صرف داشتن حساسيت سياسي ناظران برنامه‌ها عنوان مي‌كند و مي‌گويد كه ناظران برنامه‌هاي تلويزيوني حساسيت ادبي، فرهنگي و ديني ندارند؛ يعني نگاه و خط قرمزهاي‌شان بيشتر سياسي است نه فرهنگي و ادبي. البته اين موضوع تأثير چنداني بر شعر ندارد اما ممكن است بر داوري بيننده‌ها بر اعتبار تلويزيون تأثير بگذارد.حسين اسرافيلي، يكي ديگر از شاعران آييني و از فعالان حوزه ادبيات دفاع مقدس هم مي‌گويد كه صدا و سيما آدم را به ياد آن شتري مي‌اندازد كه از او پرسيدند چرا گردنت كج است، گفت چه چيزم مانند ديگران است كه گردنم باشد. مگر صدا و سيما در گزينش مجرياني كه حتي بلد نيستند يك بيت شعر را بدون غلط بخوانند دقت مي‌كند كه انتظار داشته باشيم در مقوله مهمي مانند انتخاب مداح اصلح بكوشد؟ صدا و سيما سال‌هاست كه با دم‌دستي‌ترين افراد، بزرگ‌ترين هزينه‌ها را به كشور تحميل مي‌كند بدون آنكه ازدل اين هزينه‌ها چيز دندانگيري نصيب ما بشود. حقيقت اين است كه من بارها در اين رابطه حرف زده‌ام و چون گوش شنوايي وجود نداشته ديگر بريده‌ام و خسته‌شده‌ام. مساله توهين يك مداح به بزرگان اهل تسنن موردي نيست كه نشود از وقوع آن جلوگيري كرد. پرسش من اين است كه با اين همه عالم مذهبي كه خوشبختانه دركشور داريم، چرا بايد مداحي با سطح حساسيت و سواد ناكافي آن هم در شبي بسيار عزيز مهمان يك برنامه پرتماشاگر باشد؟ مداحي كه نداند مثلا حضرت امام‌خميني(ره) بنيانگذار نظام جمهوري اسلامي و حضرت آيت‌الله خامنه‌اي درباره اين موضوع مهم چه رويكرد و سفارشاتي دارند چرا بايد از پيش براي اجراي برنامه توجيه نشود و حتي چك نشود كه ايشان چه مي‌خواهد بگويد؟ با كمال تاسف بارها در اين رابطه اتفاقاتي ازاين دست افتاده و هميشه هم پاي صدا و سيما درميان بوده است. ظاهرا صدا و سيما تصميم گرفته تا ابد جايي امن براي آدم‌هاي دست چندم باشد، آدم‌هايي با سطح سوادي نازل كه فقط و فقط به منافع خودشان فكر مي‌كنند. به عنوان مثال شما بعضي ازمجري‌هاي شبكه‌هاي مختلف تلويزيون را ببينيد. اغلب آنها گاه بدترين شعرها را براي خواندن انتخاب مي‌كنند. آن هم به بدترين شكل اجراي ممكن. دليلش اين است كه رابطه صدا و سيما به كل با شعرا و نويسندگان مطرح قطع است و اصولا چنين چيزي را به رسميت نمي‌شناسند. حالا ما از شعر و ادبيات در اين سازمان نااميد شده‌ايم اما انتظار داريم در مساله مهمي چون پرداختن به زندگي ائمه‌اطهار و اظهارنظرهاي شخصي و ابتدايي پيرامون مواردي كه در رديف اولويت‌هاي امنيتي كشور قرار دارند خرده‌حساسيتي ازخود نشان دهد. خدا شاهد است كه من بارها با سازمان تبليغات اسلامي حرف زده‌ام و به مسوولان صدا و سيما هم گفته‌ام كه وضعيت مداحي در اين سازمان خوب نيست. من نمي‌خواهم همه مداحان را به كم‌سوادي متهم كنم اما وجود مداحان كم‌سواد مي‌تواند ما را متحمل زيان‌هايي غيرقابل جبران كند. من بازهم مي‌پرسم كه مگر تعداد عالمان مذهبي و شاعران آييني در اين كشور كم است كه ما مجبور باشيم از مداحاني استفاده كنيم كه حتي به صورت ضمني تاريخ اسلام و مقتل را نخوانده‌اند؟ پيشنهاد بنده و امثال بنده همواره اين بوده كه يك شاعر آييني يا يك مداح حداقل بايد زيرنظر مرجعي با صلاحيت امتحان بدهد تا معلوم شود براي اين كار مناسب است يا خير؟