راه دشوار آزادي

«متحد شويد! بسيج شويد! بجنگيد! بايد آپارتايد را ميان سندان اقدامات توده‌هاي متحد و چكش مبارزه مسلحانه درهم بكوبيم!» اين بخشي از نامه‌اي بود كه نلسون ماندلا مخفيانه از زندان به بيرون فرستاد و كنگره ملي آفريقا در چنين روزي آن را به عنوان يكي از بيانيه‌هاي خود منتشر كرد. اين بيانيه سال 1980 در هفدهمين سال حبس ماندلا منتشر شد. او از 1944 به كنگره ملي آفريقا پيوست و در مبارزه پيگير اين سازمان براي احقاق حقوق اكثريت سياه‌پوست همراه شد. 4‌سال بعد رژيم آپارتايد قدرت را در دست گرفت و تقريبا همه امتيازات تبعيض‌آميزي را كه سفيدپوستان مقيم آفريقاي جنوبي از آن برخوردار بودند به قانون اين كشور تبديل كرد. اقليت حاكم بر آفريقاي جنوبي، كنگره ملي آفريقا را هم سازماني غيرقانوني و همكاري با آن را جرم اعلام كردند و جلوي فعاليت رسمي آن را در اين كشور گرفتند. اما كنگره به پشتوانه مردان آگاه و راسخي مانند ماندلا تسليم اين زورگويي نشد. آنها حدود يك دهه با نافرماني مدني و مبارزه عاري از خشونت با رژيم آپارتايد جنگيدند اما گويا بعد كشتار شارپ‌ويل(1960) به تشكيل يك ارتش مردمي و مبارزه مسلحانه فكر كردند. اما ماندلا چندي بعد دستگير شد و دادگاه با استفاده از اسناد ساختگي و احضار شاهدان دروغين، او را به حبس ابد محكوم كرد. گويا مقامات آفريقاي جنوبي به فروشكستن عزم و اراده ماندلا اميد داشتند و به جاي كشتنش، مصمم به تسليم روح و ذهنش بودند. از اين ‌رو او را در سلولي بسيار كوچك بدون تخت و لوله‌كشي انداختند و به كارهاي سخت روزانه وادار كردند. فقط سالي يك بار آن‌ هم نيم ساعت مي‌توانست با يكي از اعضاي خانواده‌اش ملاقات كند و هر 6 ماه مجوز نوشتن يك نامه به او داده مي‌شد. البته چنانكه از مردي مثل ماندلا انتظار مي‌رفت او به قوانين ظالمانه زندان تمكين نكرد و نامه‌هاي زيادي به روش‌هاي مختلف به بيرون فرستاد. ماندلا روي هم 27 سال در حبس ماند. هواداران و اعضاي كنگره ملي آفريقا همچنان او را رهبر خود مي‌دانستند و چشم به كوچك‌ترين كنش‌ها و واكنش‌هاي او دوخته بودند. سال 1989 كه قدرت در آفريقاي جنوبي دست به دست شد و فردريك دي‌كلارك در مقام رييس‌جمهور قوانين تبعيض‌آميز را لغو كرد، ماندلا 70 ساله بود. او چند ماه بعد از زندان آزاد شد و در مذاكرات ميان كنگره ملي آفريقا و حكومت آفريقاي جنوبي شركت كرد. چندي بعد هم براي مدتي رياست‌جمهوري كشورش را به عهده گرفت سپس از سياست كنار كشيد. ماندلا دوبار، يك بار تابستان سال 1371 و بار دوم در پاييز 1378 به ايران سفر كرد. ماندلا سال 2013 ميلادي در 95 سالگي از دنيا رفت.