گزارش «اعتماد» از تبديل كرم‌ها به پروانه
و سمپاشي شته‌ها در كردستان
پرواز بانوي رنگين در كردستان
شيروان ياري| رمضان بود كه خبر آمد ارتش كرم‌ها در زندگي شهروندان شهرك ساحلي سنندج لوليده است. اين خبر در فضاي مجازي تب كرد و در تب و تاب همين خبر مديرعامل سيما، منظر و فضاي سبز شهرداري سنندج گفت: به زودي سنندج به شهر پروانه تبديل مي‌شود. چند صباحي گذشت تا اينكه شهر در محاصر پرواز پروانه‌ها درآمد و اين خبر نيز مثل حمله كرم‌ها بازتاب يافت؛ اما به زيبايي رقص پروانه‌ها بر عرش آسمان نه به زشتي خزيدن كرم‌ها بر فرش زمين. دكتر حامد غباري، استاديار گروه گياه‌شناسي دانشكده كشاورزي كردستان در گفت‌وگو با خبرنگار «اعتماد» از اينكه شهر در محاصره پرواز پروانه‌هاي رنگين بانوست را موقتي و زودگذر عنوان كرد و افزود: بررسي‌هاي علمي نشان مي‌دهد كه مهاجرت‌هاي رنگين‌بانو با الگوي هوايي ال‌نينو ارتباط دارد. حامد غباري افزود: مهاجرت‌هاي اين بانوي رنگين با الگوي هوايي ال‌نينو بي‌ارتباط نيست، ال‌نينو يا ال‌نينيو يكي از چرخه‌هاي مشهور آب و هوايي جهان است كه هر ۲ تا ۷ سال يك‌بار باعث ايجاد ناهنجاري‌هاي بزرگي در آب و هواي سراسر سياره زمين مي‌شود. در مكزيك و ساير مناطق جهان، مشاهده شده كه مهاجرت گاهي با ازدياد جمعيت ارتباط دارد. اين دكتراي حشره‌شناسي كشاورزي توضيح داد: پروانه رنگين بانو همان پروانه‌اي است كه اين روز‌ها زياد در كوچه و خيابان مي‌بينيد و شايد فكرتان را مشغول كرده باشد كه نام‌شان چيست و چرا اينجا آمده‌اند، اينگونه از پروانه تقريبا در همه قاره‌ها و همه اقليم‌ها يافت مي‌شود با اينكه آنها بسيار رايج هستند، اما ويژگي‌هاي منحصر‌به‌فردي دارند.
او در خصوص اين مهمان‌هاي ناخوانده كردستان مي‌گويد كه اين نوع پروانه از رايج‌ترين گونه پروانه‌هاي جهان است كه در همه قاره‌ها جز استراليا و قطب جنوب يافت و مشاهده مي‌شود. اين متخصص و تحصيلكرده دكتراي حشره‌شناسي با اعلام اينكه بر اثر تغييرات آب و هوايي مهاجرت عظيم پروانه‌ها به صورت جمعي اتفاق مي‌افتد كه اين رويداد در چرخه طبيعت با توجه به بارش باران، رويش و ارتفاع علف‌هاي هرز در دشت و مراتع طبيعي است.
او محل زيست اينگونه از پروانه كه به دليل توزيع گسترده در دنيا پروانه جهاني نيز لقب گرفته است را علفزارها تا زمين‌هاي باير عنوان كرد و افزود: اگرچه اينگونه پروانه بيشتر ساكن اقليم‌هاي گرم است، اما اغلب در فصل بهار و پاييز به مناطق سردتر مهاجرت مي‌كند و باعث مي‌شود گسترده‌ترين توزيع را در ميان همه گونه‌ها داشته باشد.
دكتر غباري با اشاره به اينكه رنگين‌بانو‌ها در بهار در ارتفاع كم، معمولا ۱.۸ تا ۳.۵ متر از سطح زمين پرواز مي‌كنند كه براي ما خوشايند است، اما در زمان‌هاي ديگر، در چنان ارتفاع بالايي پرواز مي‌كنند كه اصلا ديده نمي‌شوند و ناگهان در منطقه جديد ظاهر مي‌شوند. به گفته او اين پروانه‌ها مي‌توانند ۱۶۰ كيلومتر در روز مهاجرت كنند و سرعت‌شان به ۴۸ كيلومتر بر ساعت مي‌رسد. رنگين بانو‌ها زودتر از بستگان خود، مثل پروانه شهريار به مناطق شمالي مي‌رسند و چون زودتر سفر بهاري خود را آغاز مي‌كنند، مي‌توانند از گياهاني مثل گل گاوزبان نيز تغذيه كنند. اين دكتراي حشره‌شناسي عمر بانوهاي رنگين را بر خلاف گونه‌هاي ديگر پروانه كوتاه عنوان كرد و گفت: برخلاف بسياري از گونه‌هاي پروانه كه در زمستان به مناطق گرم مهاجرت مي‌كنند، وقتي زمستان به مناطق سردسير مي‌رسد، رنگين‌بانو‌ها مي‌ميرند.
غباري با اعلام اينكه كرم پروانه‌هاي رنگين‌بانو بوته خار مي‌خورند و به همين دليل به پروانه‌هاي گل خار نيز مشهورند، افزود: وقتي تعداد اين پروانه‌ها زياد باشد، مي‌توانند به محصولات سويا آسيب جدي بزنند. اين خسارت در مراحل لاروي اتفاق مي‌افتد يعني زماني كه كرم‌ها از تخم در مي‌آيند و از برگ سويا تغذيه مي‌كنند.
او با تاكيد بر اينكه كرم‌هاي پروانه رنگين‌بانو چادر ابريشمي مي‌بافند، افزود: برخلاف ساير كاترپيلار‌هاي اين خانواده، لارو رنگين‌بانو سايبان خود را از ابريشم مي‌سازد معمولا پناهگاه نرم آنها روي گياهان خار مشاهده مي‌شود، گونه‌هاي مشابه مثل كاترپيلار بانوي امريكايي، چادر‌هاي خود را با دوختن برگ‌ها به هم مي‌سازند. دكتر غباري با بيان اينكه رنگين‌بانو‌ها در روزهاي ابري در ارتفاع خيلي كم روي زمين به پرواز در مي‌آيند، تشريح كرد: اين بانوي رنگين در روزهاي ابري از آسمان به زمين مي‌آيند و در گودال‌هاي كوچك دور هم جمع مي‌شوند؛ اما در روزهاي آفتابي فضا‌هاي باز و پر از گل‌هاي رنگارنگ را ترجيح مي‌دهند.
استاديار گروه گياه‌شناسي دانشكده كشاورزي دانشگاه كردستان از سمپاشي شته‌ها روي درختان در فصل تخمگذاري زمستان، بهار و تابستان خبر داد و افزود: شهرداري سنندج با هم‌انديشي كارشناسان دانشكده كشاورزي دانشگاه كردستان دوسال است كه از سمپاشي شيميايي فصلي درختان پرهيز مي‌كند و به جاي اين نوع سم خطرناك سرطان‌زا، از سم گياهي سيترال و پاليزين استفاده مي‌شود. حامد غباري در اين باره تاكيد كرد: سيترال به دليل بهره‌گيري از روغن گياهي و عصاره روغني پوست مركبات، فاقد اثر سوء روي گياهان، انسان و محيط زيست است و با كارايي مشابه روغن‌هاي نفتي، در محلول‌پاشي‌هاي بهاره، تابستانه و زمستانه روي درختان مركبات، پسته، خرما، درختان ميوه سردسيري و درختان غيرمثمر نقش بسيار مفيدي دارد. او در خصوص سم گياهي پاليزين كه در بهار و تابستان براي سمپاشي درختان از آن استفاده مي‌شود، گفت: سم پاليزين حشره‌كش با منشا گياهي، شناخته شده به عنوان صابون حشره‌كش كشاورزي يا ژل سبز داراي استاندارد ارگانيك ملي ايران 11هزار و اتحاديه اروپاست.
به گفته او پاليزين يك حشره‌كش و كنه‌كش تماسي است كه در آزمايش‌هاي انجام شده توسط موسسه تحقيقات گياه‌پزشكي كشور با كارايي بالا در مبارزه با شته جاليز، پسيل پسته، شته انار و كنه گل رز در مقايسه با سموم شيميايي رايج در هيات نظارت بر سموم به ثبت رسيده است. اين متخصص حشره‌شناسي كشاورزي به صراحت به شهروندان كردستاني اطمينان داد كه استفاده از سموم گياهي سيترال و پاليزين در ارتقاي سلامت جسمي مردم موثر است و مانند سموم شيميايي موجب بروز و ازدياد بيماري‌هاي دستگاه گوارشي نخواهد شد. او با اشاره به اينكه لقب بانو تنها به رنگين بودن و نقش و نگار بال‌هاي اين پروانه ارتباط دارد و نام انگليسي اين پروانه نيز با همين لقب عنوان شده است.