بررسي تحليل‌ها، گزارش‌ها و حتي شوخي‌ها درباره سرنگوني پهپاد امريكايي
ترامپ سربه‌هوا، ايران سربلند
نازنين متين‌نيا|سرخط اخبار رسانه‌هاي جهان درباره ايران و امريكا است. بعد از حمله ايران به پهپاد امريكايي و سرنگوني آن، رسانه‌هاي جهاني مشغول تحليل و گزارش لحظه به لحظه از اين اتفاق و روابط ميان ايران و امريكا هستند. در اين ميان دونالد ترامپ هم با توييت‌هاي مختلف و اظهارنظرهاي ضدونقيضش خوراك بيشتري براي رسانه‌ها فراهم كرده و اين‌طور شده كه از تحليل‌هاي بسيار جدي تا مطالب طنز و كاريكاتور درباره ترامپ و رفتار عجيبش در رابطه با اين مساله وجود دارد. در تحليل‌هاي جدي، اشتباه‌هاي ترامپ گوشزد مي‌شود، به كابينه او و نقش اطرافيانش اشاره مي‌شود و اينكه ايران چطور توانسته از پس بحران با رييس‌جمهوري دروغگو و متوهم كنار بيايد. اما مطالب طنز و شوخي با ترامپ هم سهم مهمي در اين جريان دارند. از برنامه‌هاي تلويزيوني تا كاريكاتورها، از مطالب طنز تا توييت‌ها در توييتر، ترامپ در مركز هدف مخالفش قرار گرفته است. رييس‌جمهور امريكا سوژه خوبي دست منتقدانش داده تا حسابي از خجالتش دربيايند و در اين ميان، حتي چهره‌هاي ديگري مثل ملك سلمان و نتانياهو هم كه بر طبل آتش حمله به ايران مي‌كوبند، مورد انتقاد قرار گرفته‌اند. اين‌طور است كه اگر نام «ايران» را سرچ كنيد، آنقدر لينك گزارش، يادداشت، ويديوهاي مختلف و... در دسترس قرار مي‌گيرد كه شايد سرسام‌آور باشد. اما واقعيت اين است، ايران كاري انجام داده كه اكثر نگاه‌هاي جهاني را به خود دوخته و موفق شده تا ثابت كند كه رييس‌جمهوري كه حتي پاي برجام نايستاده، توانايي مقابله ندارد و با همه ادعاها و تهديدها، در نهايت با «توييت»هايي از ايراني‌ها تشكر مي‌كند كه سراغ پهپادي بدون سرنشين رفته است. براي همين است كه نمي‌شود و از آنچه اين روزها در رسانه‌هاي جهاني و درباره اين اتفاق مي‌گذرد به آساني گذشت و اين توجه را ناديده گرفت.
طنزپردازان جهاني متحد شويد
شوخي مجري «ديلي‌شو» با اتفاق پهپاد امريكايي يكي از تازه‌ترين شوخي‌ها با ترامپ و رابطه‌اش با ايران است. البته اين مجري پيش از اين هم از اين موضوع غافل نشده و يك ماه پيش و وقتي امريكا ناوگانش را در خليج فارس مجهز كرد، در اين برنامه شوخي بامزه‌اي با ترامپ داشت. او با لحني اعتراضي در صحبت‌هايش گفت كه امريكا در منطقه خاورميانه در اكثر كشورها يك پايگاه نظامي دارد و حالا ترامپ مي‌گويد كه ايران بايد حواسش باشد تا به مواضع ما نزديك نشود، در حالي كه ايران به عنوان يكي از كشورهاي منطقه به هر سمتي كه بچرخد امريكا يك پايگاه نظامي دارد و جالب‌تر اينكه مثلا در كشورهايي پايگاه دارد كه حتي امريكايي‌ها اسم آن را بلد نيستند و وقتي مي‌گويند «پايگاه نظامي امريكا در بحرين» انگار كه «بحرين» بخشي از يك شعر است و نه اسم يك كشور. اين شوخي بامزه بسيار مورد استقبال قرار گرفت و اين‌طور شد كه مجري «ديلي‌شو» از ماجراي پهپاد امريكايي نگذشت و اين‌بار با نمايش نقشه ايران و محل پهپاد امريكايي اين سوال را مطرح كرد كه دوطرف ماجرا روايت خود را دارند، ايران مي‌گويد پهپاد در خاك ما بوده و امريكا هم مي‌گويد ما در آب‌هاي آزاد بوديم. او بلافاصله نقشه‌اي را نشان مي‌دهد كه پهپاد در خاك ايران است و بعد تصوير را بزرگ‌تر مي‌كند تا از روي نقشه نشان دهد كه فاصله ايران و امريكا چقدر زياد است و اين سوال را ايجاد مي‌كند كه چرا بايد يك پهپاد امريكايي آنقدر از خانه دور باشد. او در ادامه با ترامپ شوخي مي‌كند و اينكه به ايران مي‌گويد: «تقريبا بهت چسبيدم اما دست بهت نمي‌زنم...دست بهت نمي‌زنم... دست بهت نمي‌زنم...مامان... ايران منو زد». اما مجري «ديلي‌شو» تنها شوخي‌كننده با ترامپ و امريكا و پهپاد امريكايي نبود. اگر در توييتر، هشتگ «ترامپ» يا «ترامپ‌ايران» را سرچ كنيد، توييت‌هاي بامزه‌اي از كاربران معروف و البته عادي مي‌بينيد؛ توييت‌هايي مانند اين توييت‌ها كه در ادامه مي‌خوانيد. در توييتر ديده شده است: «من يه راه خوبي پيدا كردم، مي‌رم تو صفحه ترامپ و هركي كامنت مي‌ده كه اون داره دنيا رو نجات مي‌ده، بلاك مي‌كنم»، «ترامپ واقعا ديوانه است؛ مي‌گه بياييد ايران رو دوباره بزرگ كنيم، مگه نمايش تلويزيونيه؟»، «ترامپ: ما سر ايران بمب مي‌ريزيم، پوتين: اگه اين كار رو بكني من خيلي عصباني مي‌شم، ترامپ: شوخي كردم» و اين توييت كه توسط استفان والت استاد دانشگاه هاروارد نوشته شده است: «اگر اهالي رسانه مي‌خواهند كه به فيك‌نيوزها پايان دهند، كافي است توييت‌هاي ترامپ را منتشر نكنند.»
رسانه‌هاي امريكايي و سرنگوني پهپاد كشورشان
تحليل‌هاي بسيار جدي بعد از سرنگوني پهپاد امريكايي در رسانه‌هاي امريكايي از اين اتفاق منتشر شد. در 24 ساعت اول كه هنوز واكنش ترامپ مشخص نبود و اكثريت كارشناسان احتمال برنامه‌ريزي يك حمله توسط امريكا را مي‌دادند، نوشته‌ها درباره جنگ ايران و امريكا بود و اينكه چطور جنگ‌طلبان در امريكا و البته منطقه، به دنبال اين واكنش هستند. اما بعد از اينكه ترامپ اعلام كرد دستور حمله را متوقف كرده و در 48 ساعت بعدي كه توييت‌هاي ترامپ شگفت‌آور شد و به تشكر از ايراني‌ها رسيد، تحليل‌هاي رسانه‌ها هم دوباره به همان سبك و سياق موضوعات قبلي درباره ترامپ و مواضعش نسبت به كشورهاي ديگر برگشت و حتي پاي جنگ‌طلباني چون عربستان، رژيم اشغالگر قدس و... به رسانه‌ها باز شد. «نيويوركر»، «نيويورك‌تايمز» و «واشنگتن‌پست» به عنوان دو رسانه معتبر و بزرگ امريكايي مطالب بسيار زيادي درباره اين موضوع منتشر كردند. «نيويوركر» مي‌گويد: رفتار ترامپ رياكارانه است چون قول داده بود سربازان امريكايي را بعد از 18 سال به خانه برمي‌گرداند، اما با خروج از برجام حالا در بحراني تازه قرار گرفته و ادامه مي‌دهد: «ترامپ يك سال پيش در اقدامي يكجانبه و غيرمسوولانه از اين توافق بيرون آمد و بار ديگر تحريم‌هايي كه به موجب اين توافق عليه ايران رفع شده بود را از سر گرفت. در حال حاضر، تهران در واكنش به اين رفتار واشنگتن مي‌گويد برخي محدوديت‌هاي وضع‌شده در توافق هسته‌اي را كنار مي‌گذارد و غني‌سازي اورانيوم با غناي بالا را از سر مي‌گيرد. هر چند اين تهديد ممكن است سياست رفتن به لبه پرتگاه قلمداد شود اما به صورت نظري مي‌تواند منجر به دستيابي ايران به بمب هسته‌اي شود. «پاتريك شاناهان» سرپرست پيشين وزير دفاع روز ۱۷ ژوئن (۲۷ خرداد) تنها چند ساعت پيش از كناره‌گيري گفت: «ايالات متحده به دنبال مناقشه با ايران نيست.» با اين وجود، از ماه مه پنتاگون هزاران سرباز جديد به اين منطقه فرستاده و اين تعداد غير از ارسال بمب‌افكن‌هاي B-52، موشك‌هاي ضد هوايي «پاتريوت» و ناو گروه ضربتي «آبراهام لينكلن» است و... رياكاري ديگر اين است كه ترامپ وعده داده بود نيروهاي امريكايي را از خاورميانه بيرون آورد و پس از ۱۸ سال جنگ‌هاي متعدد به خانه برساند. اما فاجعه اين است كه ممكن است حالا نبردي ديگر در راه باشد».
«نيويورك‌تايمز» رفتار ترامپ بعد از سرنگوني پهپاد امريكايي را به فال‌نيك گرفته و اميدوار است ترامپ بالاخره بفهمد «تصميمات سربه‌هوا گرفتن» چاره نيست. «نيويورك‌تايمز» ادامه مي‌دهد: « اين يك صبوري است. شايد او به وقت بيشتري نياز دارد تا خوب بنشيند و تفكر كند و ببيند سر به هوا تصميم گرفتن چه عواقبي در پي دارد اما همين روند تصميم‌گيري در مورد ايران و اينكه فقط در ۱۰ دقيقه پاياني صدور فرمان حمله، تصميم گرفته با ملاحظه تلفات انساني احتمالي آن، حمله انجام نشود، خود في‌نفسه هشدار‌دهنده است. قدري عجيب و غريب است و البته آزار‌دهنده. هميشه تخمين تلفات انساني يك اقدام نظامي، در مراحل آغازين تفكرات براي حمله انجام مي‌شود نه در پايان كار. اين برآوردها را همواره فرماندهان جنگ و روساي غيرنظامي‌شان در شروع بررسي‌هاي لازم براي اقدام نظامي انجام مي‌دهند. اين ماجرا يك حاشيه نگران‌كننده ديگر هم داشته است؛ دستگاه نظامي امريكا نمي‌تواند با اطمينان كامل بگويد كه پهپاد آن‌طور كه تهران مي‌گويد، حريم هوايي ايران را نقض كرده است. لازم است از اين به بعد در اقداماتي از اين دست، حتما قبل از تصميم‌گيري، يك چنين مسلمات محكم كار به روشني مشخص و تبيين شود. تا آستانه جنگ پيش رفتن و بعد هم منصرف شدن، في‌نفسه حامل يك درس مهم است». كرك جف ستون‌نويس «واشنگتن‌پست» ترامپ را استاد خلق بحران در سياست‌هاي خارجي ناميد و نوشت: «امريكا هفته پرالتهابي را پشت سر گذاشت؛ هفته‌اي كه امريكا را تا آستانه درگيري با ايران پيش برد.
همين رويداد، به سهم خود ثابت مي‌كند كه سياست خارجي امريكا چقدر بي‌انسجام و آشفته شده است. نه فقط در خاورميانه كه دورتادور كره زمين. رييس‌جمهور ترامپ وقتي در ملا عام ظاهر مي‌شود، سرسخت، قاطع و محكم است. اما مشكل اينجاست كه هيچ‌كدام از اهداف سياسي رييس‌جمهور، لزوما آن نتيجه‌اي را كه دلخواه اوست، به دست نمي‌دهد، حداقل اينكه اين نتايج نامعلوم است. اين مشكل فقط محدود به دايره دشمنان امريكا شامل جمهوري اسلامي ايران، كره شمالي و ونزوئلا نيست، متحدان واشنگتن در اروپا و آسيا هم در همين محدوده گنجانده مي‌شوند. حتي مقامات بلندپايه دولت ترامپ در «اتاق تعيين وضعيت» هم كه موظف به اجراي سياست‌هاي رييس‌جمهور هستند، نمي‌دانند خواست حقيقي فرمانده كل قوا از سياست‌هايش چيست. رييس‌جمهور در دو سال و اندي حضورش در مسند كار نشان داده كه استاد خلق بحران در سياست خارجي است اما استادي كه نمي‌داند چطور اين بحران‌ها را فروبنشاند». و در نهايت «سي‌ان‌ان» در مصاحبه تلويزيوني با خبرنگارش در تهران روايت كرد كه ايران موفق شد تا ترامپ را به عنوان يك «اخاذ» به جهان معرفي كند. فردريك پلتن در اين گفت‌وگو گفت: «هرچند رييس‌جمهوري امريكا لحن خود را ملايم كرده است اما از سوي ايران نشانه‌اي از كوتاه آمدن ديده نمي‌شود. ايران مي‌گويد با هرگونه تهديد و تجاوز نظامي مقابله مي‌كند و هيچ تمايلي براي نشستن پشت ميز مذاكره ندارد. باوجود اين گفته رييس‌جمهوري ترامپ كه مايل است به ميز مذاكره با تهران بازگردد، ايراني‌ها نشان داده‌اند كه تمايلي به بازگشت به ميز مذاكره ندارند. يك مقام عالي شوراي امنيت ملي ايران گفته است كه چرا ايران بايد چنين كاري انجام دهد، ترامپ از نرم‌هاي بين‌المللي تبعيت نمي‌كند و به آنها پايبند نيست. ايران مي‌گويد ترامپ خود را به عنوان يك «اخاذ بين‌المللي» جلوه داده است. ايران مي‌گويد، حتي اگر قرار باشد موضوع بازگشت دوباره به ميز مذاكره با ترامپ يا يكي از مقامات دولت ترامپ را مدنظر قرار دهد، امريكا بايد به توافق هسته‌اي بازگردد».
استقبال چهره‌هاي عرب از قدرت ايران
توييتر و رسانه‌هاي خارجي در اين چند روز مشخص كردند به همان اندازه كه سران كشورهاي عربي، به‌خصوص عربستان، از تنش براي ايران استقبال مي‌كنند، چهره‌هاي روشنفكر، روزنامه‌نگارها و كارشناس‌هاي اين كشورها با اتفاق سرنگوني پهپاد امريكايي توسط ايران، چهره‌اي قدرتمند از اين كشور را ديده‌اند و حتي در نوشته‌هايي به تحسين ايراني‌ها پرداختند. فيصل‌القاسم گوينده تلويزيون الجزيره در توييتر و خطاب به مقامات عربستان نوشت: «عجيب است كه يكي از گران‌ترين هواپيماهاي جهان به بهاي دويست ميليون دلار وقتي وارد آسمان ايران مي‌شود ايراني‌ها فورا آن را نابود مي‌كنند اما پهپادهاي فسقلي صددلاري حوثي‌ها وقتي وارد آسمان سعودي مي‌شوند، فرودگاه‌ها را به آتش مي‌كشند و تاسيسات نفتي را نابود مي‌كنند. مي‌ترسم فردا ترامپ فاكتور هواپيمايي را كه ايراني‌ها زدند براي عربستان فرستاده و بگويد پولش رو بدهيد ... دويست ميليون دلاره‌ها ... ارزون نيست». ناصر قنديل نويسنده و تحليلگر سياسي لبناني هم شرايط را اين‌طور تحليل كرد: «امكان جنگ بين ايران و امريكا را بعيد مي‌دانم. از لحاظ نظامي تهديدات امريكا را هنگامي مي‌توان باور كرد كه صد هزار نيرو را در افغانستان و همان عدد را در پاكستان، تركيه، عراق و در كشورهاي عربي مستقر كند، زيرا هنگامي كه موضوع منطقه بي‌طرف در مرزهاي تركيه و سوريه مطرح شد، ژنرال «مارتين دمپسي» فرمانده ستاد مشترك ارتش امريكا به هيات امنيت و دفاع كنگره گفت، منطقه بي‌طرف ايجاب مي‌كند كه براي شروع جنگ آمادگي داشته باشيم و اين كار به نيم ميليون نيروي امريكايي نياز دارد. اگر جنگ با سوريه به اين عدد از نيروهاي امريكايي نيار دارد، پس در جنگ با ايران چطور نمي‌توان با اعتماد به چند جنگنده در كشورهاي عربي با ايران وارد جنگ شد، اين جنگنده‌ها به راحتي هدف قرار مي‌گيرند و در دقايق اول جنگ نابود خواهند شد. اگر امريكا بخواهد وارد جنگ با ايران شود از منطقه عقب‌نشيني خواهد كرد و تمامي منافع خود را از اين منطقه بيرون خواهد كشيد، براي مثال پايگاه نظامي خود در قطر را تعطيل مي‌كند و نيروهاي پدافند هوايي در عربستان و در عراق و سوريه و ناوگان دريايي خود در آب‌هاي خليج‌فارس را به بيرون از منطقه منتقل خواهد كرد تا ايران نتواند اين مواضع را هدف حمله قرار دهد». تحليل‌ها و واكنش‌ها به اين ماجرا همچنان ادامه دارد و در روزهاي آينده حرف‌ها و صحبت‌هاي مهمي از روزنامه‌نگاران، تحليلگران و كارشناسان جهاني مي‌شنويم. اما با توجه به آنچه در هفتاد و دو ساعت گذشته منتشر شد، مي‌شود گفت كه ترازوي توجه در ميدان رسانه‌هاي خارجي به ايران است و بازي‌اي كه ترامپ بي‌توجه به سرانجام آن راه‌انداخته است و حتي خودش هم نمي‌داند قرار است چه كند.