گروه اقتصادي
گزيده آمارهاي اقتصادي درحالي روز گذشته از سوي بانك مركزي منتشر شد كه از ماه‌هاي قبل انتشار آمارهاي مهم اقتصادي از سوي اين بانك متوقف شده بود. بانك مركزي روز گذشته در بخش گزيده‌هاي آماري، آمارهاي مربوط به ماه‌هاي دي، بهمن و اسفند سال گذشته در بخش پولي و بانكي، بخش تراز پرداخت‌ها و بخش بازار سرمايه را منتشر كرد. بانك مركزي از آذر ماه سال 97 انتشار برخي آمارهاي مهم اقتصادي را متوقف كرد. به عنوان مثال آخرين تورم اعلامي از سوي بانك مركزي بعد از دقايقي انتشار روي سايت اين بانك حذف شد و از آن زمان تاكنون آماري درخصوص تورم از سوي اين سايت اعلام نشده است. انتشار داده‌هاي اخير اين اميد را ايجاد مي‌كند كه بانك مركزي انتشار داده‌ها و آمار اقتصادي را ازسر بگيرد. داده‌هاي اخير اما اطلاعات مهمي را درخصوص شرايط ماه‌هاي پاياني سال گذشته آشكار مي‌كند. براساس اين داده‌ها در اسفند ماه سال 1397 بدهي خارجي دولت كاهش يافته، نقدينگي از 1800 ميليارد تومان بيشتر شده و پايه پولي 24درصد افزايش يافته است. همچنين شاخص كل بورس در طول سال 97 بيش از 85درصد رشد را تجربه كرده است.
نقدينگي ۱۸۲۸ هزار ميليارد توماني
بانك مركزي با انتشار گزيده آمارهاي اقتصادي در پايان سال 97، حجم نقدينگي را 18 هزار و 828 هزار ميليارد ريال اعلام كرد كه نسبت به پايان سال 96 معادل 23.1درصد افزايش نشان مي‌دهد. اين در حالي است كه اين افزايش در دوره مشابه سال گذشته 22.1درصد بوده است. نقدينگي در سال ۱۳۹۶، حدود ۱,۵۲۹ هزار ميليارد تومان بود كه رشد ۳۵۳ هزار ميليارد توماني را در سال گذشته به همراه داشته است.
بررسي روند تغييرات نقدينگي از سال ۱۳۹۳ از اين حكايت دارد كه در مجموع در 4 سال گذشته بيش از ۱,۱۰۰ هزار ميليارد تومان بر حجم نقدينگي كشور افزوده شده است. طي اين سال‌ها بالاترين رشد نقدينگي در سال ۱۳۹۴ نسبت به سال ۱۳۹۳ با ۳۰درصد افزايش ثبت شده است.
روند رو به رشد نقدينگي طي سال‌هاي گذشته درحالي در اقتصاد ايران ادامه دارد كه بارها باتوجه به انتقاداتي كه نسبت به اين موضوع و آثار آن بر تورم مطرح مي‌شود، رييس كل بانك مركزي تاكيد كرده كه برنامه‌هاي ويژه‌اي براي هدايت نقدينگي به‌ويژه به سمت بازارهاي مولد در بانك مركزي وجود دارد.
اين در حالي است كه همتي، اخيرا اين موضوع را مورد توجه قرار داده و گفته بود كه با وجود رشد بالاي شاخص‌هاي پولي و به‌ويژه نقدينگي، تامين مالي فعاليت‌هاي توليدي همچنان با دشواري مواجه است.
او با اشاره به اينكه بانك مركزي به دنبال طرح‌هايي براي حل موضوع تامين مالي دولت است، يكي از مسائلي كه معتقد بود بايد در اين باره مورد توجه قرار بگيرد اين بود كه هر طرحي منجر به انحراف در منابع نظام بانكي و تشديد فشارهاي تورمي و قيمتي نشود؛ از اين‌رو در كميته‌هاي مشورتي نقدينگي و اعتباري بانك مركزي طرح‌هاي بسياري مورد بررسي قرار گرفته است. رييس كل بانك مركزي همچنين پيش‌تر گفته بود كه در هدايت نقدينگي دو موضوع مهم وجود دارد؛ اول اينكه بخش عمده‌اي از حجم نقدينگي هم‌اكنون تبديل به تسهيلات اعم از توليدي يا غير آن شده يا توسط خود بانك‌ها تبديل به انواع ديگري از دارايي شده است و موضوع ديگر اينكه نقدينگي در بخش‌هايي متمركز شود كه بيشترين بازدهي را داشته باشد. از نگاه همتي براي هدايت نقدينگي به سمت توليد بايد بازدهي بخش توليد از طريق بهبود فضاي كسب‌وكار، كاهش هزينه‌هاي توليد، بالا رفتن قدرت خريد مردم براي تقاضا و رشد صادرات افزايش يابد تا انگيزه لازم براي سرمايه‌گذاري منتهي به رونق توليد ايجاد شود.
خلاصه دارايي‌ها و بدهي‌هاي بانك مركزي
ميزان دارايي‌هاي خارجي بانك مركزي در پايان سال 97 به 4651.3 هزار ميليارد ريال رسيد كه نسبت به پايان سال ماقبل 14.3درصد افزايش نشان مي‌دهد. همچنين بدهي بخش دولتي به بانك مركزي در دوره مورد بررسي نيز
958.2 هزار ميليارد ريال بوده كه نشان‌دهنده 81.5درصد افزايش است.
اين گزارش حاكي است ميزان دارايي‌هاي خارجي در اين بخش با 39درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال ماقبل به 4520.1 هزار ميليارد ريال رسيده و حجم اسكناس و مسكوك نيز با منفي 3.7درصد، 88.4 هزار ميليارد ريال است. سپرده بانك‌ها و موسسات اعتباري غيربانكي نزد بانك مركزي با 25.9درصد افزايش به 2021 هزار ميليارد ريال رسيد. همچنين بدهي بانك‌ها و موسسات اعتباري غيربانكي به بانك مركزي نيز در دوره پايان سال 97 با 4.7درصد افزايش به 1381.7 هزار ميليارد ريال رسيده است.
دارايي‌ها و بدهي‌هاي بانك‌هاي تجاري
ميزان دارايي‌هاي خارجي بانك‌هاي تجاري كشور در پايان سال گذشته 573.4 هزار ميليارد ريال است كه نسبت به مدت مشابه سال پيش از آن 14.3درصد رشد نشان مي‌دهد. سپرده بانك‌هاي تجاري نزد بانك مركزي نيز 439.1 هزار ميليارد ريال بوده كه 28.6درصد افزايش يافته است.
جمع كل دارايي‌هاي بانك‌هاي تجاري در دوره مورد بررسي 6317.9 هزار ميليارد ريال بوده كه به نسبت پايان سال 96 داراي 19.7درصد رشد است و ميزان بدهي بانك‌هاي تجاري به بانك مركزي در پايان اسفند 97 به 29.2 هزار ميليارد ريال رسيده كه 35.3درصد نسبت به مدت مشابه سال ماقبل كاهش داشته است.
وضعيت بدهي‌هاي بانك‌هاي تخصصي
بر پايه اين گزارش، ميزان دارايي‌هاي خارجي بانك‌هاي تخصصي در پايان سال گذشته
1113.4 هزار ميليارد ريال است كه نسبت به دوره مشابه سال ماقبل 45.2درصد رشد يافته است. جمع كل دارايي‌هاي بانك‌هاي تخصصي در اين دوره رقم 6226.3 هزار ميليارد ريال است كه 14.2درصد رشد دارد. همچنين ميزان بدهي بانك‌هاي تخصصي به بانك مركزي 477.7 هزار ميليارد ريال است كه رشدي معادل 1.2درصد نسبت به پايان سال 96 دارد.
مجموع بدهي بخش دولت به سيستم بانكي تا پايان سال گذشته با افزايش بيش از ۲۸درصدي به ۳۳۲ هزار ميليارد تومان رسيده است. بدهي دولت به بانك‌ها رو به رشد حركت مي‌كند. اين درحالي است كه طبق آخرين آمار بانك مركزي از وضعيت دارايي و بدهي سيستم بانكي در پايان سال ۱۳۹۷، مجموع بدهي‌هاي بخش دولتي به سيستم بانكي به ۳۳۲ هزار ميليارد تومان رسيده كه در مقايسه با پايان سال ۱۳۹۶ معادل ۲۸.۶درصد افزايش دارد. بدهي بخش دولتي در پايان سال ۱۳۹۶ معادل ۲۵۸ هزار ميليارد تومان بود كه با رشد ۷۴ هزار ميليارد توماني در سال گذشته همراه شده است. همچنين از انتهاي سال ۱۳۹۳ تا پايان سال قبل بدهي دولت با رشد
۱۸۶ هزار ميليارد توماني از ۱۴۶ هزار ميليارد به ۳۳۲ هزار ميليارد تومان تا پايان سال ۱۳۹۷ افزايش داشته است. افزايش بدهي دولت به سيستم بانكي و قفل شدن بخش قابل‌توجهي از منابع بانك‌ها كه دست آنها را در تامين نقدينگي و اعطاي تسهيلات مي‌بندد، موجب شد در سال‌هاي اخير برخي راهكارها براي تسويه بدهي دولت در بانك‌ها در دستور كار قرار گيرد؛ به‌طوري كه در بودجه ۱۳۹۵ با استفاده از منابع ناشي از مازاد تسعير نرخ ارز و در ادامه در بودجه سال جاري با بهادار‌سازي بدهي بانك‌ها، مصوباتي اجرايي شد. البته رقمي كه بانك‌ها به عنوان طلب خود از دولت اعلام مي‌كنند مورد قبول آن نيست و بعد از انجام حسابرسي و تعيين واقعي مبلغ بدهي مورد تسويه قرار مي‌گيرد كه نحوه محاسبه سود بدهي از جمله محل‌ها اختلاف‌نظر بين طرفين براي تعيين بدهي است.
افزايش 24درصدي پايه پولي
بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه رشد شبه‌پول در انتهاي سال 97، 19.6درصد و رشد پول 46.5درصد بوده است.
در پايان سال 97 ميزان اسكناس و مسكوك در دست اشخاص به عدد 57 هزار و 750 ميليارد تومان رسيده و بيانگر رشد 23.7درصدي است. گفتني است با درنظر گرفتن سپرده بانك‌ها نزد بانك مركزي، اسكناس و مسكوك نزد بانك‌ها و اسكناس و مسكوك در دست اشخاص، ميزان پايه پولي مشخص مي‌شود كه با جمع اين ارقام، در پايان سال 97 پايه پولي معادل با 24.1درصد افزايش به 265 هزار و 690 ميليارد تومان رسيده است.
بدهي خارجي ايران كم شد
ميزان بدهي‌هاي خارجي ايران در پايان اسفند ماه سال ۹۷ به ۹ هزار و ۳۳۹ ميليون دلار رسيد كه حكايت از كاهش بيش از ۱۷درصدي در ۱۲ ماهه سال گذشته دارد.
براساس آخرين آمار بانك مركزي ميزان بدهي خارجي ايران در پايان اسفند ماه 97 براساس سررسيد اوليه بدهي‌ها 9 هزار و 339 ميليون دلار است كه 7 هزار و 187 ميليون دلار آن بدهي‌هاي ميان‌مدت و بلندمدت و 2 هزار و 151 ميليون دلار از اين ميزان بدهي‌هاي كوتاه‌مدت است.
اين تعهدات بالفعل ايران برمبناي يورو نيز رقمي بالغ بر 8 هزار و 230 ميليون يورو محاسبه شده كه 6 هزار و 334 ميليون يورو از اين ميزان حجم بدهي‌هاي ميان‌مدت و بلندمدت و يك هزار و 896 ميليون يورو حجم بدهي‌هاي كوتاه‌مدت است. حجم بدهي‌هاي ايران در پايان بهمن ماه سال گذشته 9 هزار و 706 ميليون دلار بوده كه در پايان اسفند ماه با افت مواجه شده و به 9هزار و 339 ميليون دلار رسيده است. اين درحالي است كه آمار بدهي‌هاي خارجي ايران در پايان ماه نخست سال 97 معادل 11 هزار و 305ميليون دلار بوده كه اين آمار حكايت از كاهش حجم بدهي‌هاي خارجي ايران در سال 97 دارد.
رشد 85درصدي بازار سرمايه
داده‌هاي آماري مركز آمار در بخش سرمايه نشان مي‌دهد شاخص كل بورس در سال 97 نسبت به سال 96 رشد 85.5درصدي را تجربه كرده است. شاخص كل در انتهاي سال 96، 96290 واحد بوده و در انتهاي سال 97 به 178659 واحدي رسيده است. همچنين ارزش معاملات سهام نيز 161.1درصد رشد را در طول سال 97 تجربه كرده است. ارزش معاملات سهام 539.1هزار ميليارد ريال در انتهاي سال 96 به 1407.4هزار ميليارد ريال در انتهاي سال 97 رسيده است.