رصد
بزرگداشت مرحوم دكتر محمود شهابي
فقيه حكيم
صدرا صدوقي| مراسم بزرگداشت مرحوم دكتر محمود شهابي خراساني، فقيه، حقوقدان و استاد ممتاز دانشگاه تهران، چهارشنبه دوم مرداد ماه 98 در انجمن آثار و مفاخر فرهنگي برگزار شد. در اين نشست حسن بلخاري رييس انجمن آثار و مفاخر فرهنگي، مهدي محقق رييس هيات‌مديره انجمن، سيدعبدالله انوار عضو شوراي علمي انجمن، محمدحسين ساكت عضو هيات‌مديره موسسه پژوهشي ميراث مكتوب و اكبر ثبوت محقق و پژوهشگر تاريخ و فلسفه سخنراني كردند. در ادامه مهم‌ترين بخش‌هاي سخنراني اين استادان را مي‌خوانيد.
محمود شهابي، صاحب هويت فكري
حسن بلخاري| استاد شهابي متولد ۱۲۸۲ شمسي و متوفاي 1365 شمسي در پاريس است و چون خود مجتهد بزرگي بود؛ از جمله فتاوي ايشان آن بود كه حمل جسد حرام است به همين علت پس از وفات در فرانسه در همان جا به خاك سپرده شد و پيكر ايشان به ايران منتقل نشد. ترديدي نيست كه اين استاد فقيد، حق بزرگي بر گردن علم حقوق معاصر ايران دارند و در طول حيات آن مرحوم، حقوقدانان بزرگي در مجلس درس ايشان تربيت شدند. اين استاد فقيد در سن ۲۳ يا ۲۴ سالگي از برخي علما، اجازه اجتهاد دريافت كردند و در حقيقت يك مجتهد مسلم بودند. بعد از افتتاح دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۲ او دو رساله خود را به دانشگاه ارايه كرد و در سال ۱۳۱۳ به مقام استادي اين دانشگاه نايل شد. استاد شهابي خراساني در منطق، فلسفه، اصول، عرفان و فقه، صاحب‌نظر بود و ذي‌وجوه بودن ايشان در شاخه‌هاي مختلف علمي بسيار مهم و قابل توجه است و در حقيقت آن مرحوم صاحب هويت فكري بود.
شهابي و كتاب «رهبر خرد»
مهدي محقق| من با مرحوم شهابي از ديرزمان آشنا شدم كه اين آشنايي به واسطه كتاب انديشمندانه او يعني «رهبر خرد» بود. من زماني كه مشغول به تحصيلات حوزوي بودم؛ در سال ۱۳۲۵خدمت آيت‌الله‌العظمي وحيد خراساني شرح منظومه منطق را مي‌خواندم، درصدد برآمدم كه كتابي بيابم كه منطق را به فارسي توضيح داده باشد. سرانجام، رسيدم به كتاب «رهبر خرد». اين كتاب خيلي از مشكلات منطقي كه من داشتم را برطرف كرد. سال‌ها بعد من با مرحوم شهابي بيشتر آشنا شدم. او در سال ۱۳۴۶ يك جلد از كتاب «رهبر خرد» را خوشنويسي كرد و به من داد. در همان دوره به همكار ژاپني من، مرحوم پروفسور ايزوتسو هم يك جلد از اين كتاب را اهدا كرد. مرحوم ايزوتسو گفت: اين بهترين كتابي است كه من در منطق ديدم. تقريراتي به زبان ژاپني بر اين كتاب نوشت. در دوره دكتراي الهيات، مرحوم شهابي استاد شفاي ابن‌سينا بودند و من كتاب «شفا» را نزد ايشان خواندم.
پيشگام منطق‌نگاري سره
محمدحسين ساكت| مرحوم شهابي‌خراساني از پيشگامان منطق‌نگاري سره در عصر ما بود. در توضيح اين مطلب بايد اشاره كنم كه نابودي پارس به دست اسكندر مقدوني سبب پراكنده شدن متون زرتشتي در سراسر جهان شد و يونانيان و مصريان، دانش خود را از اين متون گرفتند. ايرانيان گذشته از نگاشته‌هاي پزشكي در منطق و فلسفه هم آثاري را نوشته بودند و البته استاد شهابي هم از تاثير انديشه‌ورزي ايرانيان و يونانيان سخن گفته است. با بنياد يافتن فرهنگستان جندي‌شاپور به دست انوشيروان، دانش‌هاي فلسفي به زبان پهلوي ترجمه شد. در آغاز جنبش ترجمه، آثاري در رشته‌هاي منطق و پزشكي به زبان تازي درآمد و در حقيقت منطق در پيوندش با فلسفه است كه بسيار اهميت پيدا مي‌كند. ذكر اين نكته هم ضروري است؛ نخستين كسي كه در دانش منطق تغييراتي پديد آورد و به آن اهميت كلان داد، ابن‌سينا بود.
عالم برجسته علوم عقلي و نقلي
سيدعبدالله انوار| بنده افتخار دارم كه 75 سال پيش در دانشكده حقوق شاگرد مرحوم شهابي بودم و ايشان به قدري مساله قضاوت در اسلام را دقيق بحث مي‌كردند كه من فهميدم اين كار بايد واجب كفايي باشد. در فرهنگ اسلامي نظر به دو چيز است علوم عقلي و نقلي؛ استاد شهابي در هر دو علم فقيه بودند. فقهي كه ايشان به ما درس مي‌داد آنقدر دقيق بود كه از برخي فقها هم كامل‌تر بحث مي‌كردند. چيزي كه از ايشان خيلي شهرت دارد، بحث توجه به منطق و تاليف كتاب «رهبر خرد» است؛ اين اثر يكي از مهم‌ترين آثاري است كه در فارسي درباره منطق نوشته شده است.
استاد حكمت
اكبر ثبوت| قديمي‌ترين سابقه‌اي كه من از استاد شهابي دارم به سال ۱۳۴۲ برمي‌گردد كه مي‌خواستم كلاس پنجم دبيرستان را شروع كنم. قبل از آن هم دروس حوزوي را مي‌خواندم. در حوزه، كتاب «رهبر خرد» ايشان هم تدريس مي‌شد. از آنجايي كه فهم كتاب برايم سخت بود نزد استاد شهابي رفتم كه آنجا از ايشان اجازه بگيرم هر هفته خدمت‌شان حاضر شوم. بعد‌ها كه دانشگاه حقوق رفتم؛ درس‌هاي اصول فقه و قواعد فقه را نيز نزد ايشان آموختم. مقدار زيادي از منطقيات شفا و الهيات شفا و حكمت اشراق را نزد ايشان آموختم و از موضوعات ديگري هم كه مطرح مي‌كردند بسيار بهره بردم. در پايان اين برنامه لوح تقدير انجمن آثار و مفاخر فرهنگي و دانشگاه تهران به يكي از اعضاي خانواده مرحوم استاد شهابي‌خراساني اهدا شد.